Αυξήθηκε ανησυχητικά το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα

Από το δίκτυο, 12 Οκτωβρίου 2004

Ένα ανεξήγητο άλμα στα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου από το 2002 έχει αφήσει τους παρατηρητές του κλίματος να αναρωτιούνται εάν αυτό είναι απόδειξη για επιτάχυνση της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου ή είναι απλώς μια παρένθεση;

Εάν αυτή η άνοδος στο διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) συνεχιστεί, τότε αυτό μπορεί να σημάνει μια καταστροφική επιτάχυνση της αύξησης της θερμοκρασίας, λένε Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες.

Ορισμένοι περιβαλλοντικοί επιστήμονες λένε ότι δεν υπάρχει ανάγκη να ανησυχούμε για τις πρόσφατες ανόδους στο ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα. Αλλά δεν συμφωνούν όλοι.

Ή άλλοι λένε ότι η διετής άνοδος μπορεί να είναι μια ανωμαλία που συνδέεται, παραδείγματος χάριν, με τις δασικές πυρκαγιές στη Σιβηρία ή το θερμό καλοκαίρι στην Ευρώπη το 2003, κι όχι ένας οιωνός τρομακτικής αλλαγής του κλίματος.

"Επί δύο χρόνια η άνοδος του CO₂ είναι γρηγορότερη από τη μέση αύξηση," είπε ο Richard Betts του Βρετανικού Κέντρου Hadley για την πρόβλεψη και την έρευνα του κλίματος.

"Δεν πρέπει να ανησυχούμε για αυτό. Εάν όμως κρατήσει για περισσότερο από πέντε χρόνια τότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε", εξηγεί ο Betts, που είναι ο κεντρικός διευθυντής για τα οικοσυστήματα και τις επιδράσεις του κλίματος.

Τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα, το κύριο αέριο που κατηγορείται ότι καλύπτει σαν 'κουβέρτα' τον πλανήτη και ωθεί προς τα πάνω τις θερμοκρασίες από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, έχουν αυξηθεί περισσότερο από 2 μέρη ανά εκατομμύριο (PPM) στα προηγούμενα δύο χρόνια, ενώ ο πρόσφατος ρυθμός ήταν περίπου 1,5 PPM.

Οι επιστήμονες λένε ότι οι αριθμοί επιβεβαιώθηκαν σε πολλούς τόπους, μεταξύ των οποίων στο Mauna Loa, στην Χαβάης, στη Δυτικής Ιρλανδία και στο νορβηγικό αρκτικό νησί Svalbard, περίπου 1.300 χιλιόμετρα από το Βόρειο Πόλο. Η άνοδος ήταν λιγότερο στο Νότιο ημισφαίριο.

"Η άνοδος των επιπέδων του CO₂ μπορεί να θέλει να μας πει ότι είναι η αρχή μιας ανεξέλεγκτης αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου", αναφέρει ο Kim Holmen, ειδικός επιστήμονας στο Νορβηγικό Ινστιτούτο για την έρευνα του αέρα και συνεργαζόμενου καθηγητή στη χημική μετεωρολογία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.

Η άνοδος τα προηγούμενα δύο χρόνια είναι γρηγορότερη από αυτή που περιγράφεται από τον ΟΗΕ στο πρότζεκτ του για το έτος 2100, που βασίζεται στην αυξανόμενη χρήση των ορυκτών καυσίμων όπως είναι ο άνθρακας, το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο.

Τα φυτά απορροφούν το CO₂

Στο Svalbard, τα επίπεδα του CO₂ ποικίλουν το 2004 από 365 έως 385 PPM, λέει ο Holmen. Τα επίπεδα είναι χαμηλότερα την εποχή που στο βόρειο ημισφαίριο είναι καλοκαίρι, όταν απορροφούν τα φυτά το CO₂ καθώς αυξάνονται. Τα φυτά και τα δάση θεωρούνται από τους ειδικούς "απορροφητήρες" του CO_2.

Το Ενεργειακό Ισοζύγιο της Γης

Υπάρχει όμως ένας κρυφός φόβος ότι οι πρόσθετες ανθρώπινες εκπομπές, με τα αυτοκίνητα, εργοστάσια και τις εγκαταστάσεις παραγωγής της ενέργειας, μπορούν να αφαιρούν την ικανότητα του πλανήτη να απορροφά το CO₂. Στη χειρότερη περίπτωση, οι επιστήμονες λένε ότι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ταχεία θέρμανση.

"Αυτά τα αποτελέσματα είναι πολύ ανησυχητικά, και δείχνουν ότι η μάχη ενάντια στην παγκόσμια αλλαγή του κλίματος θα πρέπει να είναι ακόμα πιο έντονη από όσο θεωρούσαμε παλιά", λέει η Catherine Pearce, μέλος της οργάνωσης Friends of the Earth.

"Είναι ένα ανησυχητικό σημάδι", αναφέρει και ο Steve Sawyer, διευθυντής του κλίματος της GREENPEACE.

Το επιστημονικό πρόγραμμα των Η.Ε λέει ότι οι μέσες θερμοκρασίες θα αυξηθούν από 1,4 έως 5.8°C το 2100 λόγω του ανθρώπινου αντίκτυπου στο κλίμα. Οι θερμοκρασίες ήδη έχουν αυξηθεί κατά 0.8°C από τη βιομηχανική επανάσταση με μια άνοδο 30% στα επίπεδα του CO₂.

Το παρήγορο είναι ότι το πρωτόκολλο του Κιότο των Η.Ε, πιθανό να τεθεί σε ισχύ στους ερχόμενους μήνες μετά  την αποδοχή του από τους Ρώσους, τέταρτου μεγαλύτερου ρυπαντή στον κόσμο, και μετά από την αμερικανική άρνηση το 2001.

Το Πρωτόκολλο επιβάλλει τη μείωση, έως το 2012, των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων πέντε αερίων του θερμοκηπίου κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Οι επιστήμονες όμως λένε ότι στη διάρκεια αυτού του αιώνα, οι εκπομπές αερίων πρέπει να μειωθούν κατά 70%. Χωρίς τις ΗΠΑ, και με τις εξαιρέσεις που θεσπίστηκαν για να δελεαστούν η Ρωσία και η Ιαπωνία, το Πρωτόκολλο μπορεί τελικά να μειώσει τις εκπομπές μόλις κατά 1%. Μένουν βέβαια εκτός πρωτοκόλλου σημαντικοί ρυπαντές όπως είναι η Αυστραλία και οι ΗΠΑ.

Ο φυσικός δρ Charles Keeling, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, άρχισε την καταγραφή των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα το 1958. Παλαιότερες αλλαγές που είχαν διαπιστωθεί στα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα οφείλονταν σε φυσικά αίτια, αλλά αυτός ο ρυθμός αύξησης για δύο συνεχόμενα χρόνια ανησυχεί τους επιστήμονες. Σύμφωνα με τον Keeling, μία εξήγηση του φαινομένου είναι ότι η Γη χάνει την ικανότητα απορρόφησης του πλεονάζοντος διοξειδίου του άνθρακα.

Τα στοιχεία ανακοινώθηκαν πριν από το ετήσιο συνέδριο της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace στο Λονδίνο.

Η αύξηση του CO₂  ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από ένα φυσικό το 1958

Το 1958 ήταν που για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε ότι αυξάνονται τα επίπεδα του CO₂ στην ατμόσφαιρα. Αυτό έγινε στο παρατηρητήριο στην κορυφή Mauna Loa, ένα ηφαίστειο σε ύψος 3.300 μέτρων στη Χαβάη, από τον αμερικανό φυσικό Charles Keeling, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο.

Όταν άρχισε τις μετρήσεις του ο Δρ Keeling, που είναι ακόμα υπεύθυνος για το πρόγραμμα και όπως λένε είναι ο πιο παλιός επιστήμονας για το CO₂, βρήκε ότι η ποσότητα του αερίου στην ατμόσφαιρα ήταν τότε 315 μέρη ανά εκατομμύριο (PPM), ενώ σήμερα, μετά από την τρομακτική αύξηση στις εκπομπές από τους σταθμούς παραγωγής του ηλεκτρικού ρεύματος και τα αυτοκίνητα εδώ και 46 χρόνια, αριθμεί τα 376 ppm.

Αυτή η αύξηση θεωρούν οι περισσότεροι επιστήμονες ότι αναγκάζει τη γήινη ατμόσφαιρα να θερμαίνεται, δεδομένου ότι το αυξανόμενο CO₂ κρατάει όλο και περισσότερο τη θερμότητα του ήλιου μέσα στην ατμόσφαιρα, αντί να την αφήνει να φεύγει στο διάστημα, όπως στο θερμοκήπιο.

Αλλά η ανησυχία είναι τώρα όχι μόνο ο ίδιος ο όγκος του CO₂ αλλά η ξαφνική άνοδος του με μεγάλο ρυθμό. Και μέσα σε 46 χρόνια μετρήσεων του Keeling, η μέση ετήσια άνοδος του CO₂ είναι 1.3 ppm, αν και στις πρόσφατες δεκαετίες έχει ανεβεί κατά, περίπου, 1.6 ppm.

Φυσικά, κατά το παρελθόν, υπήρχαν διάφορες ξαφνικές αυξήσεις, όλες όμως συνδέονται με το El Niño, τη διάσπαση του ατμοσφαιρικού-ωκεάνιου συστήματος στον τροπικό ειρηνικό ωκεανό, που προκαλεί αλλαγές στα παγκόσμια καιρικά συστήματα. Το 1988, παραδείγματος χάριν, η ετήσια αύξηση ήταν 2.45 ppm, ενώ το 1998 ήταν 2.74 ppm. Και στα δύο αυτά έτη έδρασε το El Niño.

Μετά από όλες αυτές τις ξαφνικές αυξήσεις ακολουθούσε η ύφεση, και δεν έχει υπάρξει καμία ετήσια αύξηση στο CO₂ πάνω από 2 ppm που να έχει διατηρηθεί για περισσότερο από ένα έτος. Φυσικά μέχρι τώρα.

Από το 2001 ως το 2002, η αύξηση ήταν 2.08 ppm (από 371.02 έως 373.10) και από το 2002 ως το 2003 η αύξηση ήταν 2.54 ppm (από 373.10 έως 375.64). Κανένα όμως από αυτά τα έτη δεν υπήρχε Ελ Νίνιο, και δεν έχει συμβεί καμιά ξαφνική αύξηση στις εκπομπές.

Η μεγαλύτερη από 2 ppm είναι επίσης ορατή σε δύο χωριστά σύνολα μετρήσεων του CO₂ που έγιναν από την Εθνική Ωκεάνεια και Ατμοσφαιρική Διαχείριση της Αμερικής, στο Mauna Loa και σε άλλους σταθμούς σε όλο τον κόσμο.

Πριν λίγες μέρες, ο Δρ Keeling είπε ότι η άνοδος ήταν πραγματική και φυσικά ανησυχητική δεδομένου ότι φαίνεται να αντιπροσωπεύσει τις αρχές μιας ανατροφοδότησης.

Ανέφερε ότι μπορεί να συνδεθεί με τη Νότια Ταλάντωση, ένα καιρικό χαρακτηριστικό της υψηλής και της χαμηλής ατμοσφαιρικής πίεσης,  που στο παρελθόν συνδέθηκε πάντα με το El Niños, ή αυτό μπορεί να είναι κάτι νέο.

"Η άνοδος στο ετήσιο ποσοστό αύξησης του CO₂ πάνω από 2 μέρη ανά εκατομμύριο για δύο διαδοχικά έτη είναι ένα πραγματικό φαινόμενο", εξήγησε ο Δρ Keeling.

"Είναι πιθανόν αυτό να είναι μόνο μια αντίδραση της Νότιας Ταλάντωσης, όπως οι προηγούμενες απότομες αυξήσεις, αλλά είναι δυνατό να πρόκειται για την αρχή μιας φυσικής διαδικασίας πρωτοφανούς στα ιστορικά κλιματικά αρχεία.

"Θα μπορούσε να είναι μια αποσύζευξη της Νότιας Ταλάντωσης από τα γεγονότα El Niño, που θα μπορούσαν να προκληθεί από το αυξανόμενο CO₂ στην ατμόσφαιρα ή θα μπορούσε να είναι μια αποδυνάμωση των απορροφητήρων (φυτά και δάση) του γήινου άνθρακα. Είναι όντως αυτός ένας λόγος ανησυχίας."

Οι κορυφαίοι επιστήμονες και οι οικολόγοι συμφωνούν. "Εάν είναι μια αλλαγή του ρυθμού [ με την άνοδο του CO2 ], φυσικά θα είναι πολύ σημαντικό", λέει ο Δρ Piers Forster του Τμήματος Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Reading. "Θα είναι αιτία μιας τεράστιας ανησυχίας, επειδή θα υπονοεί ότι όλες οι παγκόσμιες προβλέψεις για την άνοδο της θερμοκρασίας για τα επόμενα 100 χρόνια, θα πρέπει να αναθεωρηθούν προς το χειρότερο. Εάν το υψηλότερο ποσοστό αύξησης συνεχιστεί, τότε τα πράγματα θα γίνουν πάρα πολύ χειρότερα. Και κάνει την ήδη δυσάρεστη κατάστασή μας ακόμα καταστροφικότερη".

Ο Tom Burke, ακαδημαϊκός και ειδικός σε οικολογικά ζητήματα λέει ότι αυτές οι μετρήσεις του CO₂ είναι το ρολόι του παγκόσμιου κλίματος και μοιάζει σαν να τρέχει γρηγορότερα".

"Αυτό σημαίνει ότι έχουμε πέσει έξω από τις προθεσμίες για να σταθεροποιήσουμε το κλίμα. Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επενδύσουν εντυπωσιακά περισσότερα χρήματα εάν πρόκειται να αποφύγουμε μια παγκόσμια  καταστροφή λόγω της θέρμανσης ενάντια στην οποία όλοι μας έχουμε προειδοποιήσει".

Το Πρωτόκολλο του Κιότο

Υποχρεώνει τις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες να μειώσουν έως το 2012 τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα και πέντε ακόμα αέρια του θερμοκηπίου κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Για να γίνει όμως διεθνής νόμος πρέπει να επικυρωθεί από τουλάχιστον 55 χώρες, στις οποίες όμως να αναλογεί τουλάχιστον το 55% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα του 1990.

Μπορεί να έχει επιτευχθεί εδώ και καιρό η ένταξη περισσοτέρων από 55 χώρες στη συνθήκη, αλλά οι εκπομπές των 122 χωρών που έχουν επικυρώσει ή ενταχθεί στο Πρωτόκολλο πριν από τη Ρωσία συγκέντρωναν μόλις το 44% των συνολικών εκπομπών.

Δυστυχώς οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος ρυπαντής στον κόσμο με μερίδιο 36%, απέρριψε το Πρωτόκολλο το 2001 υποστηρίζοντας πως θα έπληττε την οικονομία της και πως ευνοεί υπέρμετρα τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Το πρωτόκολλο θα αποκτήσει ισχύ διεθνούς νόμου 90 ημέρες αφότου συγκεντρώσει επαρκή υποστήριξη.

Μία ειδική συμφωνία επιτρέπει τη συναλλαγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου - την αγορά και πώληση του δικαιώματος ρύπανσης ανάμεσα σε ρυπαντές-χώρες. Έτσι οι φτωχές χώρες πωλούν δικαιώματα και οι πλούσιες χώρες αγοράζουν δικαιώματα ρύπων. Με τον τρόπο αυτό οι βιομηχανικές χώρες συνεχίζουν να ρυπαίνουν. Για το λόγο αυτό η Ε.Ε. πρόκειται τον προσεχή Ιανουάριο, να δημιουργήσει το πρώτο διεθνές σύστημα συναλλαγών αερίων του θερμοκηπίου.

Υπάρχουν όμως και άσχημα νέα. Τον περασμένο Δεκέμβριο η Ε.Ε. προειδοποίησε πως οι 13 από τις 15 τότε χώρες-μέλη (μοναδικές εξαιρέσεις η Βρετανία και η Σουηδία) δεν πρόκειται να πετύχουν, αν συνεχίσουν έτσι, τους στόχους που θέτει το Πρωτόκολλο.