Το κύμα της ζέστης στην Ευρώπη δεν αποδεικνύει εύκολα την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου

Από το δίκτυο, 10 Αυγούστου 2003

Ένα καυτό καλοκαίρι δεν αποδεικνύει ότι ο πλανήτης θερμαίνεται, αλλά αναμένονται πολύ περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως το κύμα της θερμότητας που χτυπά τώρα την Ευρώπη, εάν πραγματοποιηθούν οι πιο φοβερές προβλέψεις για την αλλαγή του κλίματος, λένε οι εμπειρογνώμονες του κλίματος.

"Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι αυτό οφείλεται στην παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, αλλά η αυξανόμενη συχνότητα των ακραίων καιρικών γεγονότων ταιριάζει με τις προβλέψεις της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου", αναφέρει ο Asher Minns του κέντρου  Tyndall της Μεγάλης Βρετανίας για την έρευνα της αλλαγής του κλίματος.

Πολλοί όμως υποστηρίζουν ότι αυτές οι αλλαγές του κλίματος, ξηρασίες από τη μια και πλημμύρες από την άλλη, δεν είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά ένα σπάνιο φυσικό φαινόμενο, το οποίο επαναλαμβάνεται ανά περιόδους.

Οι διαφωνούντες όμως σχετικά με τις συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου και ότι για τις καιρικές αλλαγές ευθύνονται οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στη φύση, έχουν μπει στο περιθώριο από τα ίδια τα γεγονότα, επισημαίνει ο  Χρήστος Ζερεφός, καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και γενικός γραμματέας του Διεθνούς Οργανισμού Όζοντος.

"Αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατόν να υπάρξει και δεν υπάρχει διαφωνία ως προς το αν τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ημερών στην Ευρώπη και τον κόσμο είναι συνέπεια του φαινομένου του θερμοκηπίου και των αλλαγών στη σύσταση της ατμόσφαιρας", αναφέρει ο καθηγητής.

Ο ίδιος επισημαίνει πως η επιστημονική διαμάχη έκλεισε έπειτα από τη δημοσίευση μιας σειράς επιστημονικών μελετών και δεδομένων.

Μεταξύ αυτών, τα αποτελέσματα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) και του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η πρόσφατη έκθεση των ασφαλιστικών εταιρειών στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία το καθαρό ετήσιο κόστος από τα ακραία καιρικά φαινόμενα ξεπερνά τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια (κόστος που υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε λίγες δεκαετίες), η έκθεση της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ που συνδέει σαφώς τις πρόσφατες αλλαγές στον καιρό με την αποσταθεροποίηση των θερμοκηπικών αερίων στην ατμόσφαιρα (τα όποια παίζουν τον ρόλο του «θερμοστάτη» του πλανήτη).

«Ακόμη και στη χώρα μας, μπορούμε να δούμε πως ενώ έβρεξε τόσο πολύ πέρυσι, οι λίμνες μας είναι στεγνές και για να πάρουμε νερό από γεώτρηση σκάβουμε όλο και πιο βαθιά. Ο υδροφόρος ορίζοντας έχει κατέβει σημαντικά. Αυξάνεται η μέση στάθμη των ωκεανών κατά ένα χιλιοστό τον χρόνο. Κάθε μήνα έχουμε καταστροφικά γεγονότα (πλημμύρες, καύσωνες, πυρκαγιές), συχνά με ανθρώπινα θύματα. Ο κατάλογος είναι ατελείωτος και δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το παράξενο αρχίζει να γίνεται σύνηθες και αλίμονό μας όταν το ακραίο πάψει να είναι ακραίο»... τονίζει

Όπως είναι γνωστό πριν από ενάμιση μήνα η Παγκόσμια Μετεωρολογική Οργάνωση προέβη σε μια πρωτοφανή ανακοίνωση: Διαπίστωσε ακραία καιρικά φαινόμενα σε ολόκληρο τον πλανήτη, από καύσωνα τον Ιούνιο στην Ελβετία μέχρι υπερβολικά μεγάλη διάρκεια της περιόδου των τυφώνων στις ΗΠΑ, τα οποία συνέδεε άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Είναι ίσως νωρίς ακόμα για να φανεί ποια από τις δυο θεωρίες είναι η σωστή. Ακόμα, όμως, και αν ισχύει η θεωρία περί ακραίων μεν, φυσικών δε καιρικών φαινομένων, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός.

Και αν ίσως δεν είναι ακόμα η αποκλειστική αιτία για τις περυσινές πλημμύρες και τις σημερινές φωτιές, διόλου απίθανο σε μερικές δεκαετίες να φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις περισσότερες φυσικές καταστροφές.

Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο το σημαντικότερο πρόβλημα της εποχής μας. Αποδεικνύεται όλο και περισσότερο ότι είναι και το δυσκολότερο να λυθεί.

Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για ένα πρόβλημα, αλλά για πολλά, σε μεγάλο βαθμό αλληλοσυγκρουόμενα, που άπτονται σχεδόν όλων των πτυχών της ζωής μας κι απαιτούν ενιαία αντιμετώπιση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από το πρόβλημα της διατροφής του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι τη διαχείριση των υδάτων, από την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας μέχρι τη σχέση ανάπτυξης και οικολογίας, από τους ενεργειακούς πολέμους μέχρι την κατά τόπους φυσιογνωμία της φύσης, αναπτύσσονται επιχειρήματα, ορθώνονται διαφωνίες, συγκρούονται συμφέροντα, ξεσπούν διαμάχες. Δηλαδή είναι ανάγκη να το θέσουμε ωμά: το πρόβλημα είναι ανεπίλυτο.

Το βέβαιο είναι ότι χρειάζεται να αποφεύγονται οι υπερβολές: Οι αγρότες της Ευρώπης, λ.χ., χαρακτήρισαν τη φετινή ξηρασία ως «τη χειρότερη καταστροφή στην ιστορία», επειδή έχασαν μια σοδειά. Σοβαρό πρόβλημα, αλλά όχι το χειρότερο στην ιστορία.

Ρεκόρ σε όλη την Ευρώπη

Ρεκόρ σημειώθηκε στο Λονδίνο όταν το θερμόμετρο στο αεροδρόμιο του Χηθροου, έδειξε 37.9 βαθμούς Κελσίου. Η μέτρηση αυτή ξεπερνάει το ψυχολογικό όριο των 100 βαθμών Φάρεναϊτ, που αποτελεί την ψιλότερη θερμοκρασία που έχει σημειωθεί ποτέ στην Βρετανία.

Στο Παρίσι καταγράφηκαν θερμοκρασίες αντίστοιχές με εκείνες στην Μέκκα της Σαουδικής Αραβίας και οι υγειονομικές υπηρεσίες της πόλης δέχονται εκατοντάδες τηλεφωνήματα την ημέρα από ανθρώπους που εμφανίζουν συμπτώματα θερμοπληξίας.

Τα πολυκαταστήματα του Παρισιού έχουν ξεπουλήσει όλο το στοκ ανεμιστήρων και κλιματιστικών μηχανημάτων ενώ σε ένα από τα αξιοθέατα της πόλης, τις Κατακόμβες, παρατηρείται το αδιαχώρητο, καθώς πολλοί παριζιάνοι αναζητούν δροσιά στις υπόγειες στοές στις οποίες κρύβονταν οι πρώτοι χριστιανοί.

Η γερμανική τηλεόραση μετέδωσε την Παρασκευή ότι στην περιοχή Σααρλάντ το θερμόμετρο έφθασε στους 41 βαθμούς. Πρόκειται για την υψηλότερη θερμοκρασία των τελευταίων 100 ετών

Η μετεωρολογική υπηρεσία στην Ιταλία προειδοποιεί ότι οι υψηλές θερμοκρασίες ενδεχομένως να συνεχισθούν έως τον Σεπτέμβριο, χαρακτηρίζοντας το κύμα καύσωνα ως το χειρότερο εδώ και 150 χρόνια.

Παγκόσμια Αναθέρμανση

Οι φωτιές που προκλήθηκαν από το κύμα καύσωνα στην Ευρώπη έχουν, έως τώρα, καταστρέψει 430.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων, κυρίως στην Πορτογαλία.

Ωστόσο, πυρκαγιές βρίσκονται εν εξελίξει στην Ισπανία, την Κροατία, την Ελλάδα, την Ολλανδία, την Ιταλία και την Γαλλία.

Οι μετεωρολόγοι αποδίδουν το κύμα του καύσωνα στους ισχυρούς μουσώνες που επικρατούν στην υπο-σαχάρειο Αφρική και μεταφέρουν ζεστό αέρα πάνω από την Ευρώπη ενώ ταυτοχρόνως εμποδίζουν την είσοδο ψυχρών ρευμάτων από τον Ατλαντικό.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η δεκαετία του 90 ήταν η θερμότερη της χιλιετίας.

Και στο παρελθόν

Ξηρασίες, πλημμύρες, αποκλίσεις από τις στατιστικές των κατά τόπους κλιματικών συνθηκών έχουν παρουσιαστεί πολλές φορές στο παρελθόν. Το κύριο ζήτημα είναι αν αυτές οι κλιματικές αλλαγές προέρχονται από φυσικά αίτια ή και από ανθρώπινες δραστηριότητες.

Οι περισσότεροι επιστήμονες κλίνουν προς τη δεύτερη περίπτωση. Μελετητές του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια απέδειξαν ότι, ενώ τα τελευταία 2.000 χρόνια η συνολική θερμοκρασία του πλανήτη παρέμεινε σταθερή, από το 1990 μέχρι τώρα αυξήθηκε κατά μισό βαθμό Κελσίου. Η πρόγνωση είναι ότι σε έναν αιώνα θα αυξηθεί περισσότερο από 5 βαθμούς!

Στο ερώτημα «πώς προφυλασσόμαστε;» οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Για παράδειγμα, σήμερα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι από τις κλιματικές αλλαγές πλήττονται κυρίως οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες: Νότια Ασία και Αφρική υποφέρουν περισσότερο. Συνεπώς, αποτελεί λύση η δυτικού τύπου ανάπτυξη;

Μάλλον όχι, αν αναλογιστούμε ότι στην Κίνα η πρόοδος έγινε συνώνυμη της καταστροφής, στο μεγαλύτερο φράγμα της γης, στον ποταμό Γιανγκτσέ, το οποίο προκάλεσε την καταστροφή οικισμών, ξερίζωσε χιλιάδες ανθρώπους από τον τόπο τους, εξαφάνισε σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα κλπ.

Υπάρχουν τόσες περιπτώσεις, που μπορούν να γεμίσουν δεκάδες βιβλία. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις, ώστε να γίνει ένας προγραμματισμός σε πλανητικό επίπεδο, όπως δεν υπάρχουν επίσης και οι κοινές αρχές πάνω στις οποίες θα μπορούσε να στηριχθεί αυτός ο προγραμματισμός.

Ίσως η παγκοσμιοποίηση («αυτή» ή η «άλλη») θα μπορούσε να αναδείξει σε κομβικό σημείο της υπόστασής της ένα παγκόσμιο πλάνο για τη σωτηρία του περιβάλλοντος. Η πρόκληση είναι ανοικτή.

Ενώ οι Ευρωπαίοι αυτό το μήνα συνήθιζαν να κάνουν διακοπές, αυτός ο Αύγουστος είναι ένας από τους θερμότερους που γνωρίζουμε. Ακραίες θερμοκρασίες και δασικές πυρκαγιές έχουν σκοτώσει δωδεκάδες ανθρώπων σε ολόκληρη την Ευρώπη και η ξηρασία έχει χτυπήσει τους αγρότες από τον Ατλαντικό έως τη Σιβηρία.

Η Πορτογαλία, η ευρωπαϊκή χώρα που έχει κτυπηθεί περισσότερο από όλες τις άλλες από τις πυρκαγιές, βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πολλά μέρη του Καναδά και της Ρωσίας καίγονται με ασυνήθιστες καυτές και ξηρές συνθήκες.

Το περασμένο καλοκαίρι η Γερμανία χτυπήθηκε με ομοίως καταστροφικές πλημμύρες. Μερικοί εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι αυτά τα περσινά φαινόμενα ήταν επίσης ένα παράδειγμα των "ακραίων καιρικών γεγονότων", που θα γίνουν συχνότερα καθώς το αποκαλούμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου ωθεί προς τα πάνω τις παγκόσμιες θερμοκρασίες.

Αύξηση των ακραίων φαινομένων

Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), που δίνει επιστημονικές συμβουλές σε όλο τον κόσμο, και η ξηρασία και οι πλημμύρες θα μπορούσαν να γίνουν πιο συνηθισμένα φαινόμενα κάτι που θα οφείλεται στην παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Στην τελευταία σημαντική μελέτη του, το IPPC αναφέρει ότι οι εκπομπές των αερίων που παγιδεύουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα και προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα μπορούσαν να αυξήσουν τις μέσες γήινες θερμοκρασίες μεταξύ των 1.4 και 5.8 βαθμών Κελσίου στα επόμενα 100 χρόνια.

"Καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες θα συνεχίζουν να ανεβαίνουν λόγω της αλλαγής του κλίματος, ο αριθμός και η ένταση των ακραίων εκδηλώσεων θα αυξηθούν", αναφέρει η παγκόσμια μετεωρολογική οργάνωση WMO, σε μια δήλωση της που έγινε τον περασμένο μήνα.

Αλλά οι μετεωρολόγοι του WMO, που λένε αυτό είναι αδύναμοι να προβλέψουν τον καιρό περισσότερο από 10 ημέρες περίπου, προειδοποιούν για τη μη βιαστική διεξαγωγή σταθερού συμπεράσματος ότι βιώνουμε την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου.

"Δεν έχουμε ακόμα αρκετά στοιχεία για να το πούμε", είπε ο διευθυντής Ken Davidson για το πρόγραμμα του παγκόσμιου κλίματος του WMO. "Χρειαζόμαστε περισσότερα στοιχεία από ένα ή δύο γεγονότα."

Η εικόνα είναι πιθανό να γίνει σαφέστερη μέχρι το 2007 όταν τότε θα πρέπει να παραγάγει το IPCC την τέταρτη αξιολόγησή του για τα αίτια και τα πιθανά φαινόμενα της αλλαγής κλίματος, αναφέρει ο ίδιος.

Άλλοι όμως είναι πιο πεπεισμένοι ότι βιώνουμε ήδη την έναρξη ενός παγκόσμιου θερμικού εφιάλτη, που οι οικολόγοι λένε ότι θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστια αύξηση των ξηρασιών, την ερημοποίηση και άνοδο της στάθμης της θάλασσας στις ερχόμενες δεκαετίες.

"Δεν μπορούμε άμεσα να αποδώσουμε αυτά τα γεγονότα στην αλλαγή του κλίματος... (αλλά) όλα τα μοντέλα μας έχουν δείξει ότι αυτός ο τύπος των γεγονότων θα συμβαίνει συχνότερα", λέει ο Andy Yeatman, ένας ειδικός για την πρόβλεψη του καιρού της Μεγάλης Βρετανίας.

Τα μοντέλα των υπολογιστών του έχουν δείξει ότι καυτά καλοκαίρια σαν του Αύγουστου του 1995, που συνήθως εμφανίζονταν μια φορά ανά αιώνα, θα μπορούσαν να συμβαίνουν από δω και πέρα τόσο συχνά όπως δύο φορές σε κάθε τρία χρόνια από το 2100.

Ο ερχομός της εποχής του πάγου;

Ακόμα μερικοί σχολιαστές παραμένουν δύσπιστοι ότι θα συμβεί αλλαγή του κλίματος λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Ο Bill O'Keefe, μέλος ενός επιστημονικού συμβουλίου στο Ινστιτούτο Marshall που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, είπε ότι δεν υπήρξε καμία απόδειξη ότι η αύξηση κατά 0.6 βαθμών Κελσίου στη γήινη θερμοκρασία στον τελευταίο αιώνα θα οδηγήσει σε περισσότερα ακραία καιρικά γεγονότα.

"Για τουλάχιστον 15 χρόνια, υπάρχει μια τυμπανοκρουσία για σημαντική αλλαγή του κλίματος και ότι αυτήν οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες και τη χρήση ορυκτών καυσίμων και ότι βιώνουμε μια επικείμενη αποκάλυψη", λέει ο O'Keefe. "Το 1977, το Εθνικό Συμβούλιο Επιστήμης (μια επιτροπή  επιστημόνων της Αμερικανικής Κυβέρνησης) πρόβλεψε μια νέα εποχή του πάγου".

Έτσι ο σκεπτικισμός αυτός έχει επηρεάσει την Αμερικανική πολιτική για το Κλίμα, που διαχώρισε τις ΗΠΑ από τον υπόλοιπο κόσμο, όταν ο Πρόεδρος Bush αποχώρησε από το πρωτόκολλο του Κιότο σχετικά με τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου αμέσως μετά από την ανάληψη της εξουσίας το 2001.

Αντίθετα ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσπαθούν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση που έχουν λόγω του Κιότο να κόψουν τις εκπομπές, η δύσπιστη Αμερικανική κυβέρνηση κάνει προσπάθεια για τη μείωση των αβεβαιοτήτων που παραμένουν στην επιστήμη του κλίματος.

Οι περιβαλλοντολόγοι λένε ότι δεν μπορούμε να καθυστερήσουμε κι άλλο τη λήψη μέτρων που θα αποτρέψουν την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Υποστηρίζουν μάλιστα ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να ξεκινήσουμε μείωση των εκπομπών τώρα.

Οι εμπειρογνώμονες του καιρού πάλι λένε ότι θα περάσει χρόνος για να είναι βέβαιο ότι θα συμβεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας όπως προβλέπεται.

"Αυτό δεν είναι ένα ζήτημα όπως αυτό που αντιμετωπίσαμε πριν 1.000 χρόνια -- είναι ο κόσμος επίπεδος ή όχι", είπε ο Davidson του WMO. "Αυτό το ζήτημα θα μπορούσε να αποδειχθεί τότε από τους ανθρώπους  πλέοντας σε όλη τη Γη.

"Καταλαβαίνουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου όπως καταλαβαίνουμε επίσης ότι ο άνθρωπος βοηθά στην παγίδευση της θερμότητας στην ατμόσφαιρα".

Αναφορά: Ελευθεροτυπία, Νέα, πρακτορείο Reuters, BBC.