Το πρωτόκολλο του Κιότο, αρχή εμπορικών ανταλλαγών.

Άρθρο, Ιούλιος 2001

Η απόφαση των ΗΠΑ, να απορρίψουν στο σύνολό της, τη συνθήκη του Κιότο για την μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η μόνη λύση που απομένει για το παγκόσμιο κλίμα είναι οι νέες προτάσεις για το περίφημο πρωτόκολλο του Κιότο, που θα συζητηθούν στη Βόννη στο τέλος Ιουλίου.

Μια από τις πιό αμφιλεγόμενες συμφωνίες του Πρωτοκόλλου, από τον Δεκέμβριο του 1997, που επικυρώθηκε από τα κράτη με σκοπό τη μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, επέτρεπε στις χώρες που το υπέγραφαν να εμπορεύονται μεταξύ τους τα δικαιώματα ρύπανσης (άρθρο 17). Έτσι τέθηκαν οι βάσεις για την εμπορική εκμετάλλευση των αερίων ή καλύτερα την εκμετάλευση ακόμη μια φορά, των υπό ανάπτυξη χωρών, από τις ανεπτυγμένες, μη συνειδητοποιώντας πως έρχεται πιό γρήγορα η οικολογική καταστροφή.

Μάλιστα το πρωτόκολλο που είχε υπογραφεί, έθετε ως στόχο τη μείωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα κατά 5%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Αλλά αντι για αυτό, οι πλούσιες βιομηχανικές χώρες της Δύσης, σκέπτονταν πώς θα δημιουργούσαν με τις ανταλλαγές ένα εμπόριο δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Εάν, δηλαδή, μία χώρα του Τρίτου Κόσμου κατόρθωνε να περιορίσει τις εκπομπές επικίνδυνων ρίπων κατά 10% χαμηλότερα απ' ό,τι προβλέπει η Συνθήκη, θα μπορούσε να πουλήσει αυτές τις μονάδες ρύπανσης σε μία αναπτυγμένη χώρα, η οποία θα επιθυμούσε να αυξήσει ή να διατηρήσει την παραγωγή της. Σε αυτό το πλαίσιο ανταλλαγής, άλλωστε, και ύστερα από συμφωνία με την ΕΕ (που υποσχέθηκε να μειώσει τα "αέρια του θερμοκηπίου" κατά 8%) η Ελλάδα πέτυχε να της επιτραπεί αύξηση των εκπομπών κατά 25%.

Η ιδέα της αγοραπωλησίας μονάδων ρύπανσης φάνταζε τόσο προσοδοφόρα, ώστε μία σειρά διεθνών Οργανισμών εξέφρασε ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή τους. Μεταξύ αυτών, η Παγκόσμια Τράπεζα που συνέστησε ειδικό ταμείο (Carbon Investment Fund) και η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, ενώ εκ μέρους του ΟΗΕ ενδιαφέρον εκδήλωσε το Πρόγραμμα για το Περιβάλλον (UNEP), το Συμβούλιο για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) και το Πρόγραμμα Ανάπτυξης (UNDP).

Οι Οργανισμοί αυτοί έχουν σαν σκοπό τους, να λειτουργήσουν ως μεσάζοντες ανάμεσα στις αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου, οι οποίες θα πωλούν δικαιώματα ρύπανσης, και στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες του Βορρά που θα αγοράζουν.   Οι πρώτες χώρες που ενδιαφέρθηκαν να πωλήσουν δικαιώματα, ήταν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, παρουσίασαν δραστική μείωση της βιομηχανικής παραγωγής, σε σχέση με την περίοδο όπου υπογραφόταν το Πρωτόκολλο του Κιότο. Συνεπώς, έχουν πλεόνασμα μονάδων ρύπανσης, το οποίο μπορούν να εμπορευθούν. Την ίδια ώρα και, ενώ δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη το νομικό και εμπορικό καθεστώς των συνδιαλλαγών, η Κόστα Ρίκα έχει, ήδη, αποκομίσει 3 εκατομμύρια δολάρια, από την πώληση μονάδων ρύπανσης.

Πως λειτουργεί όμως αυτό το παγκόσμιο εμπόριο των μονάδων ρύπανσης;

Οπως είδαμε, μία χώρα μπορεί να αγοράσει απευθείας μονάδες ρύπανσης από κάποια χώρα, η οποία (συνήθως, λόγω βιομηχανικής αδυναμίας) βρίσκεται κάτω από τα όρια ρύπανσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Το πρωτόκολλο, όμως, βάσει της ρύθμισης Clean Development Mechanism - CDM, δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να αποκτήσει μονάδες και στην περίπτωση που κατορθώσει να μειώσει τις εκπομπές επικίνδυνων "αερίων του θερμοκηπίου" σε κάποια άλλη ξένη χώρα. Ετσι, η σουηδική κυβέρνηση, μπορεί να χρηματοδοτήσει κατασκευές ηλιακών συσσωρευτών σε ένα κράτος στην Αφρική, (οπότε θα μειωθούν οι ρύποι στη χώρα αυτή), χωρίς να μειώσει ούτε στο ελάχιστο τις εκπομπές ρύπων στο εσωτερικό της χώρας.

Η ουσία της σχετικής ρύθμισης στηρίζεται στο γεγονός ότι, για τις βιομηχανίες του Βορρά, είναι πολύ οικονομικότερο να μειώσουν τη ρύπανση των "πρωτόγονων" βιομηχανιών του Νότου, μεταφέροντας εκεί νέα τεχνολογία και τεχνογνωσία (κάτι που θα έκαναν, ούτως ή άλλως, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών τους προγραμμάτων). Μία από τις πιθανότερες συνεργασίες αυτού του είδους αναμένεται μεταξύ της Ρωσίας (η οποία λόγω της οικονομικής κρίσης δεν είναι σε θέση να αυξήσει ούτε στο ελάχιστο τη βιομηχανική της παραγωγή) και της Ιαπωνίας, που φέρεται διατεθειμένη να συνεργαστεί με 20 ρωσικές βιομηχανίες, προκειμένου αυτές να μειώσουν τις εκπομπές "αερίων του θερμοκηπίου".

Τα δάση λειτουργούν σαν απορροφητήρες

Τα βιομηχανικά αναπτυγμένα κράτη, εκτός όμως από την εξαγωγή "καθαρής τεχνολογίας", έχουν έναν ακόμη τρόπο να κερδίσουν μονάδες ρύπανσης. Βάσει μίας απλής αλλά αμφιλεγόμενης επιστημονικά σύλληψης, μπορούν να φυτέψουν δέντρα που υποτίθεται ότι θα λειτουργήσουν σαν απορροφητήρες των αυξημένων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οι ΗΠΑ, λόγου χάρη, υποστήριξαν ότι, έως το 2010, τα δέντρα που θα φυτέψουν θα έχουν απορροφήσει 300 εκατομμύρια τόνους αερίων ρύπων, ποσοστό που ισοδυναμεί με το 15% των ρύπων CΟ2 που εκλύουν σήμερα.

Σύμφωνα όμως με έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό "Nature", τα δέντρα αυτά που σήμερα απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα στο μέλλον ενδέχεται να επιταχύνουν την αλλαγή του κλίματος, καθώς λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη θα απελευθερώσουν το διοξείδιο που συγκεντρώνουν.

Παράλληλα, οι τεχνητές δεντροφυτεύεις σε ψυχρά κλίματα, όπως αυτό της Σιβηρίας ή του Καναδά, ενδέχεται να συμβάλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας. Και αυτό, γιατί σε περιοχές οι οποίες καλύπτονται από χιόνι, τα δέντρα απορροφούν από τον Ηλιο μεγαλύτερα ποσά θερμότητας, απ' ό,τι το έδαφος. Αν, λοιπόν, αυξήσουμε τα δέντρα, θα είναι σαν να αυξάνουμε τους συσσωρευτές θερμότητας στον πλανήτη!

Προκειμένου δε να κερδίσουν περισσότερες μονάδες ρύπανσης, αρκετές χώρες εμφανίζονται διατεθειμένες να ξεριζώσουν τα ήδη υπάρχοντα δάση, προκειμένου να τα αντικαταστήσουν με δέντρα που απορροφούν μεγαλύτερες ποσότητες ρύπων. Δεδομένου, μάλιστα, ότι μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών και στο εξωτερικό, μπορούν να αντικαταστήσουν τα δάση κάποιας άλλης χώρας, χωρίς να διαταράξουν την οικολογική ισορροπία της χώρας τους.

Ηδη, η Εταιρεία Παραγωγής Ενέργειας του Τόκιο (TEPCO) καταστρέφει δάση στην κοιλάδα Ταμάρ της Αυστραλίας, προκειμένου να φυτέψει ευκαλύπτους. Με το σχετικό πρόγραμμα, ύψους 5 εκατομμυρίων δολαρίων, θα μπορέσει να "εξοικονομήσει" 130.000 τόνους εκπομπών άνθρακα, τους οποίους και θα χρησιμοποιήσει στο εσωτερικό της Ιαπωνίας.

Από την πλευρά της, η Κόστα Ρίκα, σύμφωνα με πληροφορίες, προσέφερε τις δασικές εκτάσεις του Πιέντρας Μπλάνκας στην αμερικανική εταιρεία παραγωγής ενέργειας Tenaska Inc. Ετσι, η τελευταία θα μπορέσει να δικαιολογήσει τις εκπομπές ρύπων από τη νέα βιομηχανική μονάδα της στην πολιτεία της Ουάσιγκτον.

Να σημειωθεί ότι η ΕΕ είχε προτείνει να μην ισχύσει η σχετική ρύθμιση ήδη από τον περασμένο Ιούνιο, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των ΗΠΑ (στις οποίες, λόγω της υπάρχουσας μείωσης της αγροτικής παραγωγής, παρατηρείται, ούτως ή άλλως, αύξηση των δασικών εκτάσεων).

Οδηγός: Prismaonline, WWF, IPCC