Νανοσωλήνες από άνθρακα συνδέθηκαν με καρκίνο

Πηγή: The Guardian, 21 Μαΐου 2008

Επιστήμονες προειδοποίησαν ότι οι νανοσωλήνες από άνθρακα θα μπορούσαν να συνδεθούν με την εμφάνιση καρκίνου, παρόμοια με του αμιάντου, και όπως ανέφεραν βρετανοί αξιωματούχου θα πρέπει να περιοριστεί η χρήση αυτών των υλικών, για να προστατευτεί η ανθρώπινη υγεία.

Οι νανοσωλήνες από άνθρακα αναπτύχθηκε το 1991 και έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμοι, γιατί είναι πολλοί ανθεκτικοί και πολύ ελαφρείς. Είναι πολύ καλοί αγωγοί της θερμότητας και του ηλεκτρισμού και έχουν καταπλήξει γιατί θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση μιας νέας γενεάς της ηλεκτρονικής.

Στα περισσότερα προϊόντα που περιέχουν νανοσωλήνες, όπως τα πάνελ των αυτοκινήτων, οι ρακέτες του τένις, οι ιστοί στα γιοτ και τα πλαίσια των ποδηλάτων, οι ίνες ενσωματώνονται σε σύνθετα υλικά, παρέχοντας τους μεγάλη αντοχή και ελαφρότητα. Με αυτήν την μορφή τα κυλινδρικά μόρια του άνθρακα είναι πιθανό να είναι σχετικά αβλαβή.

Οι ερευνητές όμως λένε ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να το επιβεβαιώσουν, γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνο οι άνθρωποι να έρχονται σε επαφή με υλικά που περιέχουν νανοσωλήνες.

Οι επιστήμονες θα πρέπει να δείξουν ότι η έκθεση στα προϊόντα αυτά είναι ο ασφαλής, λέει ο Andrew Maynard στην Ουάσιγκτον. "Τι θα συμβεί αν τα προϊόντα ατυτά τα καταστρέψετε ή τα ρίξετε σε χωματερές; Υπάρχει πιθανότητα οι νανοσωλήνες να βγουν πάλι στην επιφάνεια και να εμφανιστούν; Απλά δεν ξέρουμε την απάντηση σε αυτή και γι αυτό πρέπει να εξεταστεί."

Ο Anthony Seaton, ειδικός στις ασθένειες από τον αμίαντο στο Εδιμβούργο, τονίζει: "Ο αμίαντος άρχισε με τον ίδιο τρόπο - οι άνθρωποι το χρησιμοποίησαν πειραματικά."

Η ομοιότητα μεταξύ του μεγέθους και της δομής του νανοσωλήνα από άνθρακα και των ινών του αμίαντου, πάντα ήταν ένα ζήτημα για το τι επιπτώσεις θα είχαν τα πρώτα πάνω στους πνεύμονες. Η νέα έρευνα δείχνει ότι, στα ποντίκια, οι νανοσωλήνες, όπως και ο αμίαντος, προκαλούν την φλεγμονή του μεσοθηλίου, την γλιστερή μεμβράνη γύρω από μερικά όργανα. Με τις ίνες του αμιάντου, η φλεγμονή είναι ένα στάδιο που οδηγεί προς τον καρκίνο.

Οι ερευνητές, η έκθεση των οποίων δημοσιεύτηκε στο Nature Nanotechnology, σύγκριναν τις επιδράσεις του μικρού και μεγάλου σε μήκος νανοσωλήνα. "Οι νανοσωλήνες συμπεριφέρονται όπως ο αμίαντος υπό την έννοια ότι ο μακρύς νανοσωλήνας είναι επιβλαβής, ο μικρός δεν είναι, και ότι η έκθεση σε μερικά είδη του νανοσωλήνα από άνθρακα, θα μπορούσε να εγκυμονεί κίνδυνο," λέει ο Ken Donaldson, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, και επικεφαλής της μελέτης.

Ο ίδιος τόνισε ότι η ομάδα του δεν είχε αποδείξει ότι οι νανοσωλήνες πραγματικά προκαλούν καρκίνο αλλά νομίζουν ότι η βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει την απειλή σοβαρά και να εμποδίσει τους ανθρώπους στην έκθεση των νανοσωλήνων.

Οι νανοσωλήνες από άνθρακα πιστεύουν οι επιστήμονες ότι θα επιφέρουν επανάσταση στις κατασκευές, καθώς είναι 100 φορές πιο δυνατοί από το ατσάλι και ταυτόχρονα οκτώ φορές ελαφρότεροι. Με αυτούς μπορούν να κατασκευαστούν ισχυρότατα σύρματα και επίπεδα αντικείμενα. Μαζί με άλλα συνθετικά υλικά θα μεταβάλουν ριζικά τον τρόπο ανοικοδόμησης. Τα κτίρια που θα κατασκευάζονται θα μπορούν να επικαλυφθούν με ηλιακά πλακίδια με τα οποία θα καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Στην ιατρική, οι νανοκάψουλες με φάρμακα θα προγραμματίζονται ώστε να απελευθερώνουν το φορτίο τους μόνο όταν θα φτάσουν στο στόχο τους, όταν παραδείγματος χάρη, έλθουν σε επαφή με καρκινικά κύτταρα. Οι υπέρμαχοι της νανοτεχνολογίας δικαίως υποστηρίζουν ότι οι νέες μέθοδοι θα επιφέρουν μία νέα Βιομηχανική Επανάσταση.

Η πρώτη φορά που έγινε αναφορά στις αρχές που διέπουν την νανοτεχνολογία, καίτοι ως όρος δεν υπήρχε ακόμα, ήταν κατά τη διάρκεια μίας ομιλίας ορόσημο που έδωσε ο φυσικός Ρίτσαρντ Φέϊνμαν στο πλαίσιο συνεδρίου της Αμερικανικής Εταιρίας Φυσικών, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο Caltech, στις 29 Δεκεμβρίου 1959. Στην ομιλία του ο δρ. Φεϊνμαν περιέγραψε μια διαδικασία η οποία θα έδινε στους ερευνητές τη δυνατότητα να διαχειριστούν κατά το δοκούν μόρια και άτομα χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία στην κατάλληλη κλίμακα. Ο όρος, όμως, «νανοτεχνολογία» πρωτοακούγεται από τον καθηγητή Νόριο Τανιγκούτσι του πανεπιστημίου επιστημών του Τόκιο. Τον χρησιμοποιεί σε μελέτη του το 1974. Την δεκαετία του 1980 ο όρος απέκτησε την σημερινή του σημασία αφού ερευνήθηκε εκτενώς από το δρ. Ερικ Ντρέξλερ, ο οποίος προώθησε τη χρήση της νανοτεχνολογίας με τα βιβλία και τις ομιλίες του.

Μήπως τα νανοτρόφιμα απειλούν το πιάτο μας γιατί δεν έχουν μελετηθεί οι επιπτώσεις στον οργανισμό μας;

Τα νανοτρόφιμα υπόσχονται τα πάντα. Να μειώνουν στο μηδέν τα λιπαρά σε ένα παγωτό αλλά να είναι εξίσου γευστικό με ένα κανονικό. Να μειώνουν την χοληστερίνη στο κρέας αλλά συγχρόνως να είναι νόστιμο. Να μην νιώθουμε αλλεργία για κάποια τρόφιμα κλπ.

Στα νανοτρόφιμα η επεξεργασία γίνεται σε μοριακό επίπεδο και έτσι, ενώ η γεύση τους παραμένει αμετάβλητη μπορεί να δρα ευεργετικά για την υγεία ή να παραμείνει φρέσκο για πάντα. Στον κόσμο της νανοτεχνολογίας τα παρασιτοκτόνα είναι αβλαβή για όλους, εκτός από τα έντομα τα οποία στοχεύουν τα καταστρέψουν, ενώ οι έξυπνες συσκευασίες εντοπίζουν και καταστρέφουν τους μικροοργανισμούς που προκαλούν τη σήψη του προϊόντος.

Οι επιστήμονες λοιπόν ονειρεύονται έναν κόσμο της νανοτεχνολογίας πραγματικό παράδεισο των τροφίμων, ένα μέσο που θα βάλει ταυτόχρονα τέλος στην πείνα και την παχυσαρκία.

Είναι, όμως, και μία διατροφική κόλαση για όποιον πιστεύει ότι τα νανοτρόφιμα δεν έχουν ελεγχθεί αρκετά ώστε να γνωρίζουμε τις συνέπειές τους. Ένα είναι το βέβαιο: Μετά την αντιπαράθεση για τα μεταλλαγμένα, τα νανοτρόφιμα θα πυροδοτήσουν ένα νέο πόλεμο με πεδίο μάχης την κουζίνα μας.

Στην Ευρώπη, τα νανοπροϊόντα προτού κυκλοφορήσουν στην αγορά θα πρέπει να εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία, όπως επιβάλλει οδηγία του 1997, ελέγχει τα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα ή όσα έχουν υποστεί μεταβολές σε μοριακό επίπεδο. Η οδηγία απαιτεί την αξιολόγηση των προϊόντων προτού κυκλοφορήσουν στα κράτη-μέλη της Κοινότητας. Τι θα συμβεί όμως με τα νανοτρόφιμα;

Το 2004, σε έκθεση της Βασιλικής Εταιρείας Επιστημών και της Βασιλικής Ακαδημίας Μηχανικών εκφράζονταν ανησυχίες για τη χρήση προϊόντων νανοτεχνολογίας επειδή πολύ λίγα είναι γνωστά για τη συμπεριφορά των νανοσωματιδίων στο περιβάλλον. Επίσης, τότε συνίστατο η διαχείριση απορριμμάτων που περιέχουν νανοσωματίδια να είναι ανάλογη με αυτή των επικίνδυνων υλικών. Έκτοτε, όμως, η Βασιλική Εταιρεία Επιστημών και το Συμβούλιο Επιστημών και Τεχνολογίας επέκρινε τους Βρετανούς υπουργούς επειδή δεν επέβαλαν μέτρα για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων που προκύπτουν από τη βιοτεχνολογία.

Η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ συνέστησε ήδη επιτροπή για τη δημιουργία νομικού πλαισίου περί της ασφάλειας αυτών των προϊόντων. Η τάση, ωστόσο, σήμερα επιβάλλει την αποδοχή των νανοπροϊόντων ως ανάλογων και ισότιμων με τους μεγαλύτερους «συγγενείς» τους, κάτι που δεν είναι σωστό. Το αλουμίνιο, παραδείγματος χάρη, είναι σταθερό στις συγκεντρώσεις που το χρησιμοποιούμε σήμερα αλλά εκρηκτικό όταν βρίσκεται με τη μορφή μικροΐνας.

Οι επιστήμονες αναρωτιούνται φυσικά για τους κινδύνους που πιθανώς να υπάρχουν με τα νανοτρόφιμα, γιατί πρόβλημα είναι και η χώνευση των νανοσωματιδίων. Δεν γνωρίζουμε σε ποιο σημείο του σώματος θα καταλήξουν. Αν είναι αρκετά μικρά μπορούν να διαπεράσουν τα τοιχώματα του εντέρου. Κατά συνέπεια, μπορούν να βρεθούν οπουδήποτε. Απλώς δεν γνωρίζουμε το πού.

Τελικά, το κατά πόσον τα νανοτρόφιμα θα καταλήξουν στο τραπέζι μας, εξαρτάται από τους καταναλωτές. Αν το θέμα προκαλέσει τόσες αντιδράσεις όπως τα μεταλλαγμένα σε αγοραστές και οικολογικές οργανώσεις, η προώθησή τους στην αγορά, το μάρκετινγκ θα είναι πολύ δύσκολο.