Αρχαίο γιγάντιο τσουνάμι κατάστρεψε τη Μεσόγειο

Πηγή: National Geographic, 4 Δεκεμβρίου 2006

Μια νέα προσομοίωση σε υπολογιστές μιας αρχαίας έκρηξης αποκαλύπτει για πρώτη φορά το μέγεθος της καταστροφής και των εκτεταμένων συνεπειών της. Ένα ογκώδες τσουνάμι, λένε οι ερευνητές, κατέστρεψε τις μεσογειακές ακτές πριν περίπου 8.000 χρόνια όταν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Αίτνας έπεσαν στη θάλασσα γιγάντιοι βράχοι και ιζήματα.

Η αρχαία έκρηξη της Αίτνας εκτόξευσε σε ύψος μεγαλύτερο των 9,5 χιλιομέτρων βράχους και ιζήματα, που θα μπορούσαν να καλύψουν ολόκληρο το νησί του Μανχάταν. Αυτά έπεσαν στη θάλασσα με μια ταχύτητα μεγαλύτερη των 320 χλμ./ώρα. Κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον μετασχηματισμό του μαλακού ιζήματος στον πυθμένα της θάλασσας και την ανακίνηση λάσπης για εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Τα κύματα έφτασαν σε ύψος μέχρι και 50 μέτρα τα οποία σάρωσαν την ανατολική Μεσόγειο, που προκλήθηκε από μια καθίζηση εδάφους στο υποστήριγμα Αίτνα στο νησί της Σικελίας, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.

Η ερευνητική ομάδα λέει ότι οι φυσικές καταστροφές ομοίως κατέστρεψαν αρχαίες κοινότητες, με μια σειρά κυμάτων-δολοφόνων που χτύπησαν τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου από την Ιταλία έως την Αίγυπτο.

Οι ιταλοί ερευνητές βάσισαν τα συμπεράσματά τους σε γεωλογικές ενδείξεις, και τα στοιχεία μιας πολύ βιαστικά εγκαταλειμμένης αποικίας ψαράδων της Λίθινης Εποχής στο Ισραήλ. Oταν οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το χωριό περίπου πριν 20 χρόνια, βρήκαν στοιχεία μιας ξαφνικής εκκένωσης, συμπεριλαμβανομένης μιας στοίβας ξεντερισμένων ψαριών που, όμως, είχαν σαπίσει.

Η γεωφυσικός Maria Teresa Pareschi και οι συνάδελφοι της στο Εθνικό Ίδρυμα Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας στην Πίζα υπολόγισε την ισχύ του τσουνάμι κάνοντας το υπολογιστικό μοντέλο της επίδρασης της καθίζησης του εδάφους λόγω της έκρηξης της Αίτνας, το πιο ψηλό ενεργό ηφαίστειο στην Ευρώπη.

Για να δημιουργήσουν την προσομοίωση στον υπολογιστή, ώστε να αναπλάσουν την αρχαία καταστροφή, οι ερευνητές στην Ιταλία χρησιμοποίησαν σκάφη εξοπλισμένα με σόναρ για να εξετάσουν το ίζημα στον θαλάσσιο πυθμένα που είχε μετατοπιστεί από αυτό το γεγονός.

Ο υπολογισμός της ομάδας, που δημοσιεύεται στο Geophysical Research Letters, δείχνει ότι 25 κυβικά χιλιόμετρα βουνοπλαγιάς κατέρρευσαν στη θάλασσα, παράγοντας με αυτό το τρόπο γιγαντιαία κύματα τα οποία έφθασαν σε τόσο μακρινές ακτές, όσο η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική.

Τα κύματα θα είχαν φθάσει σε ύψος περίπου 50 μέτρων στα νότια της Ιταλία, συμπεραίνει η ομάδα, ενώ τα κύματα της θάλασσας θα έφθασαν 13 μέτρα πλημμυρίζοντας τοποθεσίες της Ελλάδας αλλά και της Λιβύης.

Τα μικρότερα κύματα χτυπώντας τις ακτές πιο μακριά θα είχαν επίσης παρόμοια καταστρεπτική δύναμη, σύμφωνα με την Pareschi, η οποία καθοδήγησε τη μελέτη.

"Ένα κύμα τσουνάμι ύψους μερικών μέτρων μπορεί να διαπεράσει βαθιά στο εσωτερικό μιας ακτής", εξήγησε.

Μεγάλα κύματα

Η ομάδα υπολογίζει ότι το τσουνάμι θα είχε μέγιστη ταχύτητα περίπου 725 χιλιόμετρα την ώρα, έτσι θα χρειαζόταν λίγο πάνω από τρεισήμισι ώρες για να φθάσει στο σημερινό Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Τα στοιχεία για τη φυσική καταστροφή προέρχονται κυρίως από τα ιζήματα κατά μήκος του κατώτατου σημείου του Ιόνιου Πελάγους στα ανατολικά της Σικελίας.

Το τσουνάμιs είναι γνωστό ότι αποσταθεροποιεί τα μαλακά θαλάσσια ιζήματα, σημειώνει η ομάδα, αφήνοντας αποκαλυπτικά καλύμματα των καταθέσεων αργίλου μόλις αυτά φθάσουν στο έδαφος.

Αυτές οι καταθέσεις προσδιορίζουν ως την πηγή του τσουνάμι το Όρος Αίτνα και απορρίπτουν άλλες πιθανές αιτίες, όπως ένα κτύπημα από αστεροειδή ή ένα υποθαλάσσιο σεισμός, σημειώνει η ομάδα.

Οι ερευνητές επίσης νομίζουν ότι χτυπήθηκε από το τσουνάμι κι ένα νεολιθικό χωριό ακριβώς στην ακτή του Ισραήλ .

Η καλά συντηρημένη τοποθεσία Atlit-Yam, που λόγω της αλλαγής της στάθμης της θάλασσας βρίσκεται σήμερα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, παρουσιάζει στοιχεία ξαφνικής εγκατάλειψης 7.000 έως 8.000 έτη πριν, γράφουν οι ερευνητές.

Αυτά τα σημάδια περιλαμβάνουν έναν σωρό φρέσκων ψαριών που είχαν υποβληθεί σε επεξεργασία και έπειτα είχαν αποθηκευτεί για μελλοντική κατανάλωση, που ανακαλύφθηκαν θαμμένα κάτω από ένα στρώμα αργίλου.

Δευτερογενές τσουνάμι;

Η συνέχεια αυτής της έρευνας από την ομάδα της Πίζας θα εξετάσει εάν προκλήθηκαν δευτερογενή τσουνάμι εξ αιτίας της κατάρρευσης των ιζημάτων από το πρωταρχικό τσουνάμι.

Η Pareschi ανέφερε ότι η πιθανότητα μιας νέας μεγάλης κατάρρευσης της Αίτνα είναι μικρή, αλλά πρόσθεσε, "ο ανατολικός τομέας του ηφαιστείου γλιστρά προς τη θάλασσα, και πρέπει να καταλάβουμε πολύ καλά τους μηχανισμούς που την προκαλούν."

Εάν το τσουνάμι από την Αίτνα είχε συμβεί σήμερα, είπε, ο αντίκτυπος θα ήταν καταστροφικός, επειδή οι ακτές της ανατολικής μεσογείου είναι πολύ πυκνά κατοικημένη.

Μάλιστα ξέρουμε ότι περίπου το δέκα τοις εκατό των τσουνάμι εμφανίζονται παγκοσμίως στη Μεσόγειο.

Το πιο πρόσφατο τσουνάμι που προκλήθηκε από ηφαίστειο είχε σαν αιτία μια καθίζηση του εδάφους στο μικρό ιταλικό νησί Στρόμπολι στη Τυρρηνική Θάλασσα κατά το 2002.

Ο όγκος της καθίζησης του εδάφους τώρα ήταν εντούτοις χίλιες φορές μικρότερο από αυτό του όρους της Αίτνας", εξηγεί η Pareschi.

Αυτήν την περίοδο αναπτύσσεται ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης των τσουνάμι για τη Μεσόγειο και το βορειοανατολικό Ατλαντικό. Οφείλει να ξεκινήσει τη λειτουργία του το Δεκέμβριο του 2007, και θα αποτελέσει μέρος ενός παγκόσμιου συστήματος προειδοποίησης των τσουνάμι, που θα συντονίζεται από την εκπαιδευτική, επιστημονική και πολιτιστική οργάνωση ΟΥΝΕΣΚΟ των Ηνωμένων Εθνών.

Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε αμέσως μετά το καταστρεπτικό τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό, που προκλήθηκε από έναν σεισμό τον Δεκέμβριο του 2004, ο οποίος χτύπησε τις ακτές με ελάχιστη ή και καμία προειδοποίηση.

Η Pareschi τονίζει ότι το αρχαίο τσουνάμι της Αίτνας θα ήταν συγκρίσιμο με το γεγονός του 2004, το οποίο στοίχισε περίπου 275.000 ζωές, γιατί όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές τα κύματα του τσουνάμι της Αίτνας είχε ύψος μέχρι και 50 μέτρα και μέγιστη ταχύτητα 72 χιλιομέτρων την ώρα, γεγονός που το καθιστά ισχυρότερο από το τσουνάμι που εκδηλώθηκε στην Iνδονησία και σκότωσε περισσότερους από 180.000 ανθρώπους το 2004.

Σύμφωνα με την ερευνήτρια Pareschi, εάν το ίδιο τσουνάμι εκδηλωνόταν σήμερα, η νότια Iταλία θα πλημμύριζε μέσα στα 15 πρώτα λεπτά. Σε μια ώρα, τα κύματα θα έφθαναν στις δυτικές ακτές της Ελλάδας. Μετά από μιάμιση ώρα, θα χτυπιόταν η πόλη Βεγγάζη στη βόρεια Αφρική. Σε τρεισήμισι ώρες, τα κύματα θα είχαν διαπεράσει ολόκληρη τη Μεσόγειο για να φθάσουν στις ακτές του Ισραήλ, του Λιβάνου και της Συρίας.