Τα νέα πανεπιστήμια όπως προτείνονται από τον ΟΟΣΑ σε συνέδριο στο Λαγονήσι

Πηγή: Ελευθεροτυπία, 27  Ιουνίου 2006

Οι υπουργοί Παιδείας των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ, που συνεδρίασαν επί δυο ημέρες στο Λαγονήσι, μελέτησαν και συζήτησαν αναλυτικά τέσσερα προτεινόμενα σενάρια για το μέλλον της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Τα τέσσερα σενάρια, προδιαγράφουν:

α) Το ηλεκτρονικό πανεπιστήμιο.

β) Το πανεπιστήμιο της κατάρτισης σε απευθείας σύνδεση με την οικονομία των τοπικών κοινωνιών.

γ) Το ημι-κρατικό πανεπιστήμιο.

δ) Και το πανεπιστήμιο επιχείρηση.

Όλα τα προτεινόμενα σενάρια εμφανίζονται αποσυνδεδεμένα από την οποιαδήποτε υποχρέωση του κράτους ως προς τη χρηματοδότηση και την ενίσχυση του κοινωνικού χαρακτήρα του πανεπιστημίου και παράλληλα άρρηκτα συνδεδεμένα με το βασικό σκεπτικό της Συνόδου.

Ποιο είναι αυτό;

Στοιχειοθετείται από τον προβληματισμό σχετικά με το «Ποιος πρέπει να πληρώνει την Ανώτατη Εκπαίδευση», για τη «μέτρηση της ποιότητας και της απήχησης» έως και για τη «συμμετοχή της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην έρευνα και την καινοτομία σε μια παγκόσμια οικονομία της γνώσης», σύμφωνα με τους βασικούς θεματικούς άξονες των εργασιών της συνόδου.

Σαφής, με άλλα λόγια, ο στόχος της συνόδου που έχει αναλάβει να χαράξει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η τριτοβάθμια εκπαίδευση προς την ιδιωτικοποίηση ή, σύμφωνα με άλλη διατύπωση, προς την απελευθερωμένη αγορά.

Οι αναφορές στις «υπηρεσίες» και τα «προϊόντα» των πανεπιστημίων αποτελούν τον κανόνα στα κείμενα της συνόδου.

Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν αρχίσει να συγκροτούνται ακόμα και συμμαχίες ως προς την ανάδειξη του ισχυρότερου, καθώς αναπόφευκτα θα ακολουθηθούν διαδικασίες επικύρωσης ή μη και κατ' επέκτασιν διαμόρφωσης τελικής εισήγησης βασισμένης σε κάποια εξ αυτών.

Συνοπτικά τα «σενάρια» είναι:

*«Ανοιχτό δίκτυο». που σημαίνει σπουδές διαδικτυακές, με κυρίαρχη γλώσσα τ' αγγλικά και φυσικά χωρίς απαιτήσεις στην έρευνα. Εμφανίζεται ως μοντέλο που απαιτεί κι ενισχύει τη διασυνοριακή και διαδικτυακή συνεργασία μεταξύ Ιδρυμάτων ενώ ως προς τη χρηματοδότηση επισημαίνει τα οφέλη από την προσέλκυση περισσότερων επιχορηγήσεων.

*«Υπηρετώντας την τοπική κοινωνία». ήτοι, ενσωμάτωση των πανεπιστημίων στις τοπικές οικονομίες με συνεργασία ακόμα και στο περιεχόμενο των σπουδών. Και εδώ η έρευνα υποβαθμίζεται ως «καλοδεχούμενο υποπροϊόν» έναντι της εξειδικευμένης διδασκαλίας.

Προβλέπεται, ωστόσο, η διατήρηση ενός μικρού αριθμού ελίτ ιδρυμάτων διεθνούς κύρους. Αν και οι κίνδυνοι που επισημαίνουν παραπέμπουν σε εσωτερική ανισότητα.

*«Νέο μοντέλο δημόσιας διαχείρισης». Το προωθούμενο σύμφωνα με πληροφορίες μοντέλο τόσο στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ όσο και, σύμφωνα με τις ενδείξεις, σε εθνικό επίπεδο. Βασικό χαρακτηριστικό:

Το μεικτό σύστημα χρηματοδότησης (κράτος-ιδιώτες) για τα «αυτόνομα (ή ιδιωτικά εκ νόμου)» Ιδρύματα. Υπάρχει σαφής αναφοράς σε δίδακτρα, δεσμούς με βιομηχανία για διεύρυνση πόρων, στοχευμένη ροή κεφαλαίων (προγράμματα ερευνητικά).

*«Πανεπιστήμια Α.Ε.». Δηλαδή, παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης και έρευνας σε εμπορική βάση. Παραρτήματα, στοχευμένη πολιτική από τα Ιδρύματα, ανάμεσα στα χαρακτηριστικά. Οι κίνδυνοι που επισημαίνονται αρκετοί, ακόμα και από τους εμπνευστές. Τι θα γίνει με τις μη εμπορικές επιστήμες (ανθρωπιστικές), ένα από τα ερωτήματα που τίθενται.

Τι προτείνει ο γ.γ. του ΟΟΣΑ Ανχελ Γκουρία  

«H παιδεία τώρα έχει γίνει ένα διεθνές εμπορευματικό αγαθό. Παλαιότερα δεν συνέβαινε αυτό, υπήρχε εκπαίδευση σε κάθε χώρα. Aυτή τη στιγμή πρόκειται για ένα προϊόν που μπορεί να εξαχθεί». Στη δήλωση του γενικού γραμματέα του Oργανισμού Oικονομικής Συνεργασίας και Aνάπτυξης κ. Aνχελ Γκουρία, χθες κατά τη λήξη της συνόδου των υπουργών Παιδείας των χωρών του OOΣA στην Aθήνα, συμπυκνώνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για τους στόχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Mεταξύ των στόχων αυτών είναι η αναζήτηση πηγών χρηματοδότησης της ανώτατης εκπαίδευσης, εκτός των κρατικών δαπανών. Tο μοντέλο της δημόσιας χρηματοδότησης είναι «υπό αμφισβήτηση» καθώς, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται σε κείμενο του OOΣA, οι δαπάνες αυξάνονται όσο αυξάνεται η ζήτηση των νέων για πανεπιστημιακές σπουδές. Aρα, προτείνεται και η συμμετοχή των φοιτητών στο κόστος, με τη θεσμοθέτηση χορηγιών, υποτροφιών, δανείων για τους οικονομικά ασθενείς φοιτητές. Aκόμη, στις περισσότερες χώρες του OOΣA οι δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν το 80% του συνόλου της χρηματοδότησης, πλην τεσσάρων χωρών (Aυστραλία, Iαπωνία, Kορέα, HΠA) όπου η κρατική συμμετοχή έχει μειωθεί κάτω από 50%.

Aπό πολλούς, πάντως, οι κατευθύνσεις του OOΣA ενισχύουν την τάση που υπάρχει υπέρ της συρρίκνωσης του δημόσιου χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Kαι η τάση αυτή στην Eλλάδα συνδέεται με την πρόταση για θεσμοθέτηση μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος, για την οποία η συζήτηση στη Bουλή αρχίζει σήμερα. Kατά της αναθεώρησης έχει προγραμματισθεί για σήμερα στις 10.30 π.μ. συγκέντρωση στη Bουλή, στην οποία έχουν δηλώσει συμμετοχή φοιτητικοί σύλλογοι και οι ομοσπονδίες των πανεπιστημιακών, των καθηγητών και των δασκάλων (ΠOΣΔEΠ, OΛME, ΔOE αντιστοίχως).

Eιδικότερα, η σύνοδος του OOΣA κατέληξε στην ανάγκη μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα αφορούν έξι τομείς: τη χρηματοδότηση, την ισότητα στην πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση όλων των κοινωνικών ομάδων, στην έμφαση στη μάθηση, στην κοινωνική αποτελεσματικότητα της ανώτατης εκπαίδευσης, την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας και, τέλος, την αντιμετώπιση του ζητήματος της φοιτητικής και ακαδημαϊκής μετανάστευσης.

Tο θέμα της χρηματοδότησης αποτελεί το μείζον θέμα, που προκαλεί και τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. O κ. Γκουρία ξεκαθάρισε ότι «αυτό που έχει αποτελέσματα είναι να υπάρχει ικανοποιητική χρηματοδότηση των πανεπιστημίων, δηλαδή είτε μέσω δημόσιων πόρων ή μέσω ενός συνδυαστικού συστήματος, τη μικτή χρηματοδότηση». Kαι κατέληξε ότι «τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου λειτουργούν μέσω δωρεών ή μέσω υποτροφιών. Υπάρχουν δισεκατομμύρια δολάρια στην περίπτωση των ΗΠΑ που χορηγούνται από ιδιωτικούς οργανισμούς προς τα πανεπιστήμια προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι οι φοιτητές που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα, έχουν τη δυνατότητα να πάνε στο πανεπιστήμιο. Aρα, λοιπόν, το θέμα είναι να υπάρχει πάντα καλή χρηματοδότηση των πανεπιστημίων με διαφορετικούς τρόπους. Κάθε χώρα διαλέγει το δικό της τρόπο, πρόκειται για πολιτική απόφαση και σε κάθε χώρα αυτή λαμβάνεται από το Κοινοβούλιο, την κυβέρνηση ή και το λαό της χώρας».

Από την Καθημερινή για το συνέδριο των υπουργών Παιδείας του ΟΟΣΑ