Μεταβολές στο κλίμα της Ελλάδος τις προσεχείς δεκαετίες

Πηγή: Ημερησία-Βήμα, 9 Μαΐου 2005

Σε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Παρατηρητήριο Κλιματικών Αλλαγών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (EAA), προβλέπεται αύξηση της θερμοκρασίας στη χώρα μας από 7 έως 10 βαθμούς Κελσίου και μείωση των βροχοπτώσεων κατά 30% έως 40%,  για την περίοδο 2071 - 2100.

Η έρευνα του EAA για την τελευταία τριακονταετία του 21ου αιώνα στηρίχτηκε σε κλιματικές προσομοιώσεις, κάτι που πραγματοποιείται για πρώτη φορά από ελληνικό επιστημονικό φορέα.

Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι η μέση μέγιστη θερμοκρασία για την περίοδο 2071-2100, σε σχέση με τις τιμές της περιόδου 1961-1990, για το μήνα Ιούλιο αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά σε ολόκληρη την περιοχή, κυρίως όμως σε χώρες των Βαλκανίων όπου η μέση μέγιστη θερμοκρασία θα αυξηθεί έως και 12 βαθμούς Κελσίου.

Στις νότιες περιοχές της Ελλάδας - και στην Αττική - Ελλάδα η άνοδος θα είναι της τάξης των 7-8 βαθμών, ενώ στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα η άνοδος θα κυμαίνεται μεταξύ 8-10 βαθμών.

Αλλά και στην ελάχιστη θερμοκρασία προβλέπεται αύξηση της μέσης τιμής σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, κυρίως όμως σε χώρες των Βαλκανίων όπου η μέση ελάχιστη θερμοκρασία για το μήνα Ιούλιο θα αυξηθεί έως και 9 βαθμούς. Στην Ελλάδα η άνοδος θα είναι της τάξης των 6-7 βαθμών στις νότιες περιοχές, ενώ στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα η αύξηση θα κυμανθεί μεταξύ 7-8 βαθμών.

Μείωση των βροχοπτώσεων

Σχετικά με τη μεταβολή της βροχόπτωσης για τους μήνες Δεκέμβριο και Ιούλιο τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τον Δεκέμβριο, που είναι ο βροχερότερος μήνας σήμερα στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, η μείωση των βροχοπτώσεων θα είναι σημαντική κυρίως πάνω από τις θαλάσσιες περιοχές της Αν. Μεσογείου, αλλά και στη Δυτική Ελλάδα, όπου η μέση βροχόπτωση την περίοδο 2071-2100 θα κυμαίνεται περίπου στο 60%-70% της σημερινής βροχόπτωσης. Στη Βορειοανατολική Ελλάδα, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και στην Κρήτη η μείωση αναμένεται μικρότερη.

Τον Ιούλιο η μείωση των βροχοπτώσεων θα είναι πολύ σημαντική κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και σε όλη την περιοχή των Βαλκανίων. Η μέση βροχόπτωση στις περιοχές αυτές την περίοδο 2071-2100 θα κυμαίνεται περίπου στο 20%-30% της σημερινής βροχόπτωσης.

Η μείωση των βροχοπτώσεων θα είναι επίσης πολύ σημαντική σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού παρατηρούνται σήμερα σημαντικά φαινόμενα καταιγίδων.

Στη Νότια Ελλάδα η μείωση των βροχοπτώσεων θα είναι επίσης μεγάλη, αλλά ως γνωστό οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται από ελάχιστες βροχοπτώσεις τους καλοκαιρινούς μήνες ακόμη και σήμερα.

Καυτή Αθήνα

Η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Αθήνα θα παρουσιάσει σημαντική αύξηση όλους του μήνες, κυρίως όμως τους καλοκαιρινούς, οπότε η αύξηση υπερβαίνει τους 7 βαθμούς. Αντίστοιχη αυξητική πορεία θα παρουσιάσει και η μέση ελάχιστη θερμοκρασία, με τη μεγαλύτερη αύξηση τους καλοκαιρινούς μήνες. Παράλληλα, το μέσο ύψος βροχής ανά μήνα μειώνεται αρκετά, ακολουθώντας τη γενική τάση μετάβασης σε περισσότερο ξηρό κλίμα.

Όσον αφορά τη μεταβολή της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας για τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα και το Ηράκλειο, η αύξηση της μέγιστης θερμοκρασίας θα είναι πιο έντονη τους καλοκαιρινούς μήνες.

Σε ότι αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, σε ετήσια βάση η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, αποκλειστικά εξαιτίας της μεταβολής των μετεωρολογικών συνθηκών, αναμένεται ότι θα αυξηθεί περίπου κατά 5%. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται πρόσθετες δαπάνες για ηλεκτρισμό περίπου 200 εκατ. ευρώ ανά έτος.

Κατά τους μήνες της θερινής περιόδου (από Mάιο έως Oκτώβριο) θα υπάρξουν σημαντικές αυξήσεις ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, η ζήτηση ηλεκτρισμού αναμένεται να αυξηθεί κατά 3% τον Oκτώβριο, 13%-17% το Mάιο, Iούνιο, Aύγουστο, Σεπτέμβριο και σχεδόν κατά 20% τον Iούλιο.

Ήπιοι χειμώνες

Κατά τη χειμερινή περίοδο (από Nοέμβριο έως Aπρίλιο) η πρόγνωση του Aστεροσκοπείου για την περίοδο 2071-2100 οδηγεί σε ηπιότερες μετεωρολογικές συνθήκες σε σχέση με την περίοδο 1961-1990, δεδομένου ότι προβλέπεται αύξηση των ελαχίστων θερμοκρασιών.

Έτσι, κατά τους μήνες αυτούς προβλέπεται μείωση στη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας περίπου κατά 4%-5%, κάτι που θα συνεισφέρει στη συγκράτηση της ζήτησης στο προαναφερόμενο 5%.

Για την αυξημένη ζήτηση θα απαιτηθεί πρόσθετη εγκατεστημένη ισχύς του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας της τάξης των 3.100-3.700 MW.

Έρευνα με το μοντέλο Precis

Το Eθνικό Aστεροσκοπείο Aθηνών από το τέλος του 2003 έχει εγκαταστήσει και προσαρμόσει για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου το κλιματικό μοντέλο PRECIS που αναπτύχθηκε στο Hadley Centre (Meteorological Office, M. Bρετανία).

Οι κλιματικές προσομοιώσεις που πραγματοποιήθηκαν αφορούσαν την κλιματική περίοδο 1961-1990 (η οποία παγκοσμίως θεωρείται ως περίοδος αναφοράς), την κλιματική περίοδο 2071-2100 για το σενάριο A2 της Διακυβερνητικής Eπιτροπής για την Kλιματική Aλλαγή (IPCC) και την κλιματική περίοδο 2071-2100 για το σενάριο B2 του IPCC. Tα δύο σενάρια που χρησιμοποιήθηκαν για τις προγνώσεις αφορούν τις αναμενόμενες αυξήσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τα επόμενα 100 χρόνια.

Τα σενάρια διαφέρουν στις παραδοχές της μεταβολής του πληθυσμού της υφηλίου, της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της διάδοσης της τεχνολογίας. Δεν αποτελούν ακραίες περιπτώσεις, αλλά εξακολουθούν να οδηγούν σε αυξήσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 250% και κατά 62% στην επιφάνεια του πλανήτη μέχρι το 2100. Tα αποτελέσματα που παρουσιάζονται αφορούν το πρώτο σενάριο. Ας σημειωθεί ότι οι κλιματικές προσομοιώσεις αποτελούν μια εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία, καθώς αφορούν «ολοκληρώσεις» διάρκειας τριακονταετίας και παράγουν έναν τεράστιο όγκο δεδομένων.

Τα σενάρια των κλιματικών αλλαγών

Τα κλιματικά μοντέλα έχουν στόχο την πρόβλεψη των αλλαγών του κλίματος της Γης σε 20, 50 ή και 100 χρόνια ακόμα. Η δημιουργία των κλιματικών μοντέλων ξεκίνησε από τη Σουηδία, όπου ο σουηδός φυσικός Svante Arrhenius, παρατηρώντας τις μεγάλες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης (τέλη του 19ου αιώνα), αναρωτιόταν τι επιπτώσεις θα είχαν οι εκπομπές αυτές στο κλίμα της Γης. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που έκανε το 1896, προέβλεψε ότι ο διπλασιασμός της ποσότητας του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα προκαλούσε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 5 βαθμούς Κελσίου.

Βεβαίως η πρόβλεψη αυτή δεν επαληθεύθηκε, αλλά αυτό ήταν το πρώτο κλιματικό μοντέλο της Γης. Παράλληλα με την ανάπτυξη των μοντέλων πρόγνωσης του καιρού, ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 και η προσπάθεια πρόβλεψης του κλίματος.

Στα σύγχρονα κλιματικά μοντέλα προσομοιώνονται οι ανταλλαγές ενέργειας μεταξύ του εδάφους, των ωκεανών, της ατμόσφαιρας και του Διαστήματος, η μεταφορά ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα, η κυκλοφορία του αέρα στην ατμόσφαιρα, η κυκλοφορία του νερού στους ωκεανούς και η αλληλεπίδραση των ωκεανών με την ατμόσφαιρα, η δημιουργία νεφών και ο κύκλος του άνθρακα, δηλαδή οι ανταλλαγές του άνθρακα μεταξύ των ωκεανών, της ατμόσφαιρας και του Διαστήματος.

Η επίλυση των εξισώσεων γίνεται σε έναν τρισδιάστατο κάνναβο που εκτείνεται από τα βάθη των ωκεανών ως το Διάστημα περικλείοντας ολόκληρη τη Γη. H πρόβλεψη των κλιματικών αλλαγών γίνεται με τη χρήση διαφόρων σεναρίων. Για παράδειγμα, σε ένα κλιματικό μοντέλο εισάγεται ως δεδομένο η συνεχής αύξηση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και το μοντέλο προβλέπει τι θα συμβεί στη Γη μετά από 50 ή 100 χρόνια.

Οι παράγοντες που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές είναι φυσικοί και ανθρωπογενείς. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι αλλαγές στην εκπεμπόμενη ενέργεια από τον Ηλιο και οι αλλαγές στη συγκέντρωση των σωματιδίων της στρατόσφαιρας από τη δράση των ηφαιστείων. Στους ανθρωπογενείς παράγοντες ανήκουν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου (κυρίως διοξείδιο του άνθρακα), η εκπομπή αεροσωματιδίων και οι αλλαγές στη συγκέντρωση του όζοντος.

Παρ' ότι οι προβλέψεις των κλιματικών μοντέλων συνοδεύονται από μεγάλη αβεβαιότητα, τα μοντέλα βελτιώνονται συνεχώς και αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των επιστημόνων που μελετούν το κλίμα της Γης. Επιπλέον οι προβλέψεις, παρ' ότι έχουν αβεβαιότητα, έχουν επιτύχει να αφυπνίσουν τους πολίτες για τις επιπτώσεις ορισμένων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο κλίμα της Γης.

Σενάριο της NASA για την Ελλάδα

Στελέχη του Ινστιτούτου Goddard της NASA - ανάμεσά τους και ο Έλληνας ερευνητής Γιώργος Τσελιούδης - προέβλεψαν ότι τις επόμενες δεκαετίες η μείωση των βροχών στην Ελλάδα θα είναι δραστική.

Τα στελέχη του Ινστιτούτου, τα οποία διεξήγαγαν έρευνες για την κατάρτιση της έκθεσης που θα δημοσιευθεί το 2007 από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την άμεση λήψη μέτρων ώστε να μην γίνει χώρα χωρίς βροχές η Ελλάδα.

Όπως λέει ο δρ Τσελιούδης, η Ελλάδα βρίσκεται στο όριο ανάμεσα στην υποτροπική ζώνη στα νότιά μας που περιλαμβάνει τις ερήμους και στην εύκρατη ζώνη στα βόρειά μας με το υγρό κλίμα και τις καλές θερμοκρασίες. "Επομένως, εάν απλοϊκά σκεφτούμε την υπερθέρμανση του πλανήτη σαν μία επέκταση των κλιματικών ζωνών προς τα βόρεια, σίγουρα δεν θα θέλαμε η υποτροπική ζώνη στα νότιά μας να ανέβει προς την Ελλάδα", τονίζει.

"Επειδή η συχνότητα των βροχοπτώσεων οφείλεται σε πολλές παραμέτρους, μερικές φορές κάποια μοντέλα μπορεί να εμφανίζουν αύξηση και άλλα μείωση. Το ζήτημα στην περίπτωση της Ελλάδας είναι πως όλα τα μοντέλα της NASA προβλέπουν ότι θα υπάρξει σημαντική μείωση του ύψους των βροχοπτώσεων. Και αυτό σημαίνει ότι το ξηρό κλίμα και οι έρημοι που υπάρχουν στη Βόρεια Αφρική σιγά σιγά εξαπλώνονται προς την Ελλάδα", συμπληρώνει ο δρ Τσελιούδης.

Οι προβλέψεις βάσει των μοντέλων του Τομέα Κλιματικών Αλλαγών της NASA περιλαμβάνουν επίσης την εκδήλωση συχνότερων και εντονότερων ακραίων καιρικών φαινομένων τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα στη χώρα μας. «Ουσιαστικά όσο θερμαίνεται η ατμόσφαιρα τόσο μεγαλύτερη υγρασία από την εξάτμιση των υδάτων έχουμε», εξηγεί ο κλιματολόγος της NASA και προσθέτει:

"H υγρασία είναι το καύσιμο των καιρικών φαινομένων: όσο πιο υγρή είναι η ατμόσφαιρα τόσο μεγαλύτερες είναι οι προοπτικές να φτάσουν τα καιρικά φαινόμενα σε ακραία επίπεδα. Σε κάποιον βαθμό ίσως να ακούγεται περίεργο, αλλά οι καταιγίδες και οι έντονες βροχοπτώσεις δεν αυξάνουν απαραίτητα και το ύψος των βροχοπτώσεων".

Αντίθετα με την Ελλάδα, υπάρχουν χώρες οι οποίες μπορεί και να ωφεληθούν από τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη όπως η Σουηδία ή η Νορβηγία, στις οποίες τα τεράστια ποσά ενέργειας που ξοδεύονται για θέρμανση πρόκειται να μειωθούν, υποστηρίζει ο Έλληνας ερευνητής της NASA.

«Αμ δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα στην περιοχή της Ελλάδας θα έχουμε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 2,5 έως 5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100. Αν σκεφθείτε για παράδειγμα ότι η παγκόσμια μέση αύξηση της θερμοκρασίας κυμαίνεται από 2 έως 4 βαθμούς Κελσίου, καταλαβαίνετε ότι η χώρα μας βρίσκεται σε χείριστη θέση. Και αν σκεφτείτε ότι η παγκόσμια μέση θερμοκρασία κατά την περίοδο των παγετώνων ήταν μόλις 6 βαθμοί Κελσίου μικρότερη από ό,τι είναι σήμερα, τότε καταλαβαίνετε ότι μιλάμε για τρομακτικές αλλαγές στη Γη", τονίζει ο ερευνητής Γιώργος Τσελιούδης.

Την ίδια ώρα που οι προβλέψεις γίνονται πιο δυσοίωνες για τις συνέπειες από το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Ελλάδα, το ΥΠΕΧΩΔΕ ανακοίνωσε προβλέψεις για αύξηση των εκπομπών αερίων κατά 58% έως το 2020: οι εκπομπές αυτές συμβάλλουν κατά κύριο λόγο στο φαινόμενο. "Το βρίσκω πάρα πολύ ανησυχητικό και σε κάποιο βαθμό ανεύθυνο», λέει ο δρ Τσελιούδης, για τις συγκεκριμένες προβλέψεις".

Home