Ο θανατηφόρος ασιατικός σεισμός, που προκάλεσε το τσουνάμι και σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην Ασία, ήταν τόσο ισχυρός ώστε κλυδώνισε τη Γη και άλλαξε το χάρτη της Ασίας, εκτιμούν Αμερικανοί γεωφυσικοί. Επίσης, μπορεί να έχει επιταχύνει μόνιμα τη περιστροφή της Γης -- μειώνοντας τη διάρκεια της ημέρας κατά ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου -- και πιθανόν να έχει προκαλέσει μια πρόσθετη ταλάντευση του πλανήτη γύρω από τον άξονά του.

Ο Richard Gross, γεωφυσικός στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA στην Καλιφόρνια, πιστεύει ότι μια μετατόπιση της μάζας προς το κέντρο της γης κατά τη διάρκεια του σεισμού την Κυριακή ανάγκασε τον πλανήτη να περιστρέφεται κατά 3 μικροδευτερόλεπτα πιο γρήγορα καθώς ότι έγειρε κατά μία ίντσα ο άξονά της.

Όταν η τεράστια λιθοσφαιρική πλάκα κάτω από τον Ινδικό Ωκεανό αναγκάστηκε να εισχωρήσει κάτω από την άκρη μιας άλλης πλάκας είχε σαν αποτέλεσμα η γη να γίνει πιο συμπαγής και ταυτόχρονα να περιστρέφεται γρηγορότερα, ανακοίνωσε ο Gross. Το φαινόμενο αυτό συνέβη εξαιτίας της τεράστιας ποσότητας ενέργειας που εκλύθηκε και της απότομης μετακίνησης της μάζας.

Ο Gross λέει ότι οι αλλαγές που προβλέπονται από το μοντέλο του είναι πιθανώς πάρα πολύ μικροσκοπικές για να ανιχνευθούν από το παγκόσμιο δορυφορικό δίκτυο GPS, που συνήθως μετρά τις μεταβολές στη γήινη περιστροφή, αλλά λέει ότι τα στοιχεία του δικτύου μπορούν να αποκαλύψουν μια μικρή ταλάντευση. 

Είναι γνωστό ότι οι γήινοι πόλοι κάνουν μια κυκλική τροχιά, περίπου, κατά 10 μέτρα, έτσι η πρόσθεση μιας ταλάντευσης μιας ίντσας είναι απίθανο να προκαλέσει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, ανέφερε.

"Η περιστροφή του πλανήτη δεν είναι στην πραγματικότητα ακριβής. Η Γη επιβραδύνεται και αλλάζει το ρυθμό περιστροφής της", εξηγεί ο Gross.

Αλλά όταν συσσωρεύονται μικροσκοπικές μεταβολές, οι πλανητικοί επιστήμονες πρέπει να προσθέσουν ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου στο τέλος της χρονιάς, κάτι που δεν έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια, τονίζει ο Gross.

Οι επιστήμονες από καιρό θεωρούν ότι οι αλλαγές στη γήινη επιφάνεια, όπως οι παλίρροιες και οι μετατοπίσεις των υπόγειων νερών θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις στην περιστροφή της, αλλά δεν είχαν ακριβείς μετρήσεις για να την αποδείξουν, λέει ο σεισμολόγος του Caltech  Hiroo Kanamori.

"Ακόμη και για ένα πολύ μεγάλο γεγονός, η επίδραση πάνω στην περιστροφή της Γης είναι πολύ μικρή", λέει ο Kanamori. "Είναι πολύ δύσκολο να μεταβληθεί  ουσιαστικά. ο ρυθμός  περιστροφής".

Επίσης, ο σεισμός των εννέα βαθμών Ρίχτερ, που εκδηλώθηκε 250 χλμ νοτιοανατολικά της Σουμάτρας, φαίνεται να έχει μετακινήσει αρκετά μέτρα πολλά από τα μικρότερα νησιά της περιοχής, αναφέρει επιστήμονας της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας.

Με βάση τη σεισμική μοντελοποίηση, μερικά από τα μικρότερα νησιά έξω από τη νοτιοδυτική ακτή της Σουμάτρα ίσως έχουν μετακινηθεί νοτιοδυτικά κατά περίπου 20 μέτρα. Μάλιστα η βορειοδυτική άκρη του ινδονησιακού τμήματος της ίδιας της Σουμάτρας μπορεί να έχει ολισθήσει κατά 36 μ. προς τα νοτιοδυτικά, λένε οι επιστήμονες

Άλλοι αμερικανοί επιστήμονες εκτιμούν πως οι νήσοι ναι μεν μετατοπίστηκαν, όχι όμως οριζόντια, αλλά κατακόρυφα. Και εξηγούν πως η Ινδική Πλάκα έχει βυθισθεί κάτω από αυτήν της Βιρμανίας, συνεπώς η μετακίνηση των νήσων υπήρξε κατακόρυφα κι όχι οριζόντια.

Η ολίσθηση βέβαια των πλακών δεν συμβαίνει απότομα, αλλά εξαιρετικά αργά, περίπου με την ταχύτητα που μεγαλώνουν τα ανθρώπινα νύχια. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι έγινε μετακίνηση των δύο πλακών 12 μέτρων μέσα σε 1,5 λεπτό.

Τα πετρώματα στις άκρες των τεκτονικών πλακών συμπιέζονται και συσσωρεύουν ενέργεια στην πάροδο των αιώνων. Όταν η συσσωρευμένη ενέργεια δεν μπορεί πλέον να συγκρατηθεί, οι πλάκες μετακινούνται απότομα προκαλώντας σεισμούς.

Η σύγκρουση των τεκτονικών πλακών είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα ρήγμα, μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου, το οποίο με τη σειρά του προκάλεσε την κάθετη μετακίνηση ενός μεγάλου κομματιού του βυθού. Όπως είναι φυσικό, τα εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού, που βρίσκονταν στο σημείο μετακινήθηκαν και άρχισαν να κατευθύνονται με μεγάλη ταχύτητα προς τη στεριά, δημιουργώντας το φαινόμενο του τσουνάμι. Μέχρι να φτάσει στη στεριά, το κύμα δεν είναι ορατό, ωστόσο όταν φτάνει κοντά στην ακτή, όπου το βάθος είναι μικρότερο, παίρνει ύψος, δεδομένου ότι ο όγκος του νερού παραμένει ο ίδιος. Η συμπιεσμένη ενέργεια που υπάρχει στο κύμα εξαπολύεται πάνω στη στεριά, όπου καταλήγουν οι τόνοι νερού, που αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από το σημείο, στο οποίο έγινε η σύγκρουση των πλακών.

Ρήγμα 1.000 χιλιομέτρων

Ο σεισμός που χτύπησε τον περασμένο Δεκέμβριο τη Nοτιοανατολική Aσία προκάλεσε στον πυθμένα του ωκεανού ένα ρήγμα μήκους μεγαλύτερου των 1.000 χιλιομέτρων, όπως προκύπτει από νέα μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια ευρωπαϊκού προγράμματος.

Η ανακάλυψη του ρήγματος προέκυψε από την ανάλυση στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από ερευνητικούς σταθμούς που βρίσκονται εγκατεστημένοι στην Ασία οι οποίοι χρησιμοποίησαν το δορυφορικό Γεωγραφικό Σύστημα Προσδιορισμού Θέσης, γνωστό ως GPS, για να ελέγξουν τις μετακινήσεις του εδάφους.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών βρίσκεται σε εξέλιξη ένα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από την Eυρωπαϊκή Eνωση που έχει ως στόχο τη μέτρηση της σεισμικής δραστηριότητας και της τεκτονικής μετακίνησης στη Nοτιοανατολική Aσία.

Στα πλαίσια του προγράμματος, με την ονομασία Seamerges, τοποθετούνται ερευνητικοί σταθμοί οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να καταγράφουν τις όποιες μετακινήσεις με ακρίβεια μερικών χιλιοστών. Έτσι, με το πέρασμα των χρόνων, οι ερευνητές έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύσουν πως οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται με εξαιρετικά υψηλή ακρίβεια.

Κάθε ερευνητικός σταθμός που λειτουργεί στο πλαίσιο του προγράμματος επικοινωνεί με διάφορους δορυφόρους που συνδέονται με το GPS και ενημερώνει για τα δεδομένα που συγκεντρώνει κάθε 30 δευτερόλεπτα. Οι ακατέργαστες πληροφορίες που συγκεντρώνονται υποβάλλονται σε επεξεργασία για να αντισταθμιστούν οποιεσδήποτε εξωτερικές επιρροές, όπως οι διαταραχές στην ατμόσφαιρα που θα μπορούσαν να διαστρεβλώσουν τα δορυφορικά σήματα. Ένα παρόμοιο σύστημα βρίσκεται εγκατεστημένο στη Νότιο Αμερική, μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή.

Κατά την εκδήλωση του σεισμού της 25ης Δεκεμβρίου το ρήγμα ξεκίνησε από τη βόρειο Σουμάτρα και ότι όλα συνέβησαν μέσα σε χρονικό διάστημα περίπου πέντε λεπτών. O σεισμός ταξίδεψε με ταχύτητα περίπου 3 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο και ο πυθμένας της θάλασσας άνοιξε σαν ένα γιγαντιαίο φερμουάρ, λένε οι επιστήμονες.

Αυτός ήταν ο μεγαλύτερος σεισμός μετά από εκείνον της Xιλής το 1960 και όπως ισχυρίζονται οι ειδικοί δεν γνωρίζουμε γιατί ήταν τόσο μεγάλος. Παλαιότερα νόμιζαν ότι σεισμοί όπως αυτός θα μπορούσαν να εκδηλωθούν μόνο στη Xιλή και στην Aλάσκα, αλλά πλέον ανησυχούν για πολύ μεγαλύτερους σεισμούς, ειδικά στην Iαπωνία.

Το GPS έχει καταστεί για τους σεισμολόγους ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για τις σεισμικές και τεκτονικές μετακινήσεις και τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα θα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον μέσα στους επόμενους μήνες.

Πρόσθετη πηγή: Ημερησία