Απολύτως επιτυχημένη η πορεία των διαστημικών αποστολών

Πηγή: Financial Times, 22 Δεκεμβρίου 2004

Με τη βοήθεια ρομποτικών μηχανισμών, οι οποίοι είχαν τεθεί σε τροχιά και με λίγη δόση τύχης, δύο διαστημικά ερευνητικά οχήματα προσεδαφίστηκαν στην επιφάνεια του Aρη και κατευθύνθηκαν σε τοποθεσίες στις οποίες κάποτε σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις υπήρχε νερό.

Το εξερευνητικό όχημα Opportunity ή Eυκαιρία ανακάλυψε αλμυρά κυματοειδή ιζήματα, κατάλοιπα μίας αχανούς και αβαθούς θάλασσας, την ώρα που το πανομοιότυπο δίδυμό του με την ονομασία Spirit ή Πνεύμα ανακάλυπτε ένα πέτρωμα το οποίο κατά το παρελθόν είχε σαπίσει από την υγρασία!

Τα εν λόγω ευρήματα αποτελούν ένα ιστορικό ορόσημο για τις έρευνες στις οποίες έχει αποδυθεί το ανθρώπινο γένος προκειμένου να ανακαλύψει ζωή σε άλλες περιοχές του Σύμπαντος.

Χάρις στα μικρά και ανθεκτικά αυτά ρομπότ, οι επιστήμονες γνωρίζουν τώρα ότι πριν από μερικά δισεκατομμύρια χρόνια ο Άρης είχε την κατάλληλη θερμότητα και υγρασία ώστε να διαθέτει μία αβαθή θάλασσα με μεγάλη περιεκτικότητα σε άλας.

Η θάλασσα αυτή πιθανολογείται ότι εμφάνιζε μεγάλη πλημμυρίδα και άμπωτη, με αποτέλεσμα κατά περιόδους να αφήνει πίσω της μία αχανή αλατώδη, επίπεδη και ανεμοδαρμένη επιφάνεια.

Ο όγκος του νερού που υπήρχε στην περιοχή άφησε ως κατάλοιπο λόφους αλατιού ύψους 300 μέτρων. Το ίζημα του άλατος θάφτηκε κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και παρέμεινε υγρό επί μακρόν με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε σιδηρομετάλλευμα με τη μορφή μαρμάρινων πλακών.

Στην άλλη πλευρά του πλανήτη, εκεί που είναι το Spirit, ποσότητες νερού που βρίσκονταν σε μικρό βάθος με το πέρασμα του χρόνου μετετράπησαν σε εκατοντάδες μέτρα υλικού που μοιάζει με ηφαιστειακή τέφρα, η οποία βρίσκεται μέσα σε ένα μαλακό, πλούσιο σε σίδηρο πέτρωμα.

Σύμφωνα με τις τελευταίες γεωλογικές αναλύσεις που έγιναν με φασματοσκόπιο και απεστάλησαν από τον δορυφόρο Mars Express το αλάτι που προήλθε από την απόσυρση του νερού και ανακαλύφθηκε στα πετρώματα του Άρη παραμένει σε κοιλότητες του εδάφους ανά το πλανήτη -σε ορισμένες περιπτώσεις, εντοπίστηκαν σημαντικές συγκεντρώσεις ιζημάτων οι οποίες καλύπτουν κρατήρες που υπάρχουν σ' όλο τον πλανήτη.

Κάποτε, φαίνεται ότι ο Άρης υπήρξε ένας υγρός και κατοικήσιμος πλανήτης.

Τα ρομποτικά οχήματα εξερεύνησης του Άρη ήταν εφοδιασμένα με υπερσύγχρονη διαστημική τεχνολογία η οποία επέτρεπε τον τηλεχειρισμό τους. Για παράδειγμα, το Opportunity καθοδηγείτο μέσω ενός φασματοσκοπίου θερμικών εκπομπών (TES) που ήταν εγκατεστημένο στον Mars Global Surveyor. Tο TES ήταν το πρώτο επιστημονικό όργανο που βρέθηκε σε τροχιά στον Άρη και μέσω φασματοσκόπησης αποκάλυψε τη γεωλογική σύσταση του πλανήτη. O πλανήτης εμφανίστηκε ήπια χρωματισμένος στα μήκη κύματος που εξέτασε το TES, εκτός από μία μόνο περιοχή. Στην επίπεδη και σκοτεινή περιοχή Meridiani Planum εντοπίστηκαν σημαντικές συγκεντρώσεις γκρίζου αιματίτη (οξείδιο του σιδήρου).

Το Opportunity στάθηκε πιο τυχερό καθώς περιπλανήθηκε σε μια ιδανική από πλευράς επιστημονικού ενδιαφέροντος γεωλογική περιοχή του πλανήτη.

Η λήψη ενός μικρού δείγματος του εδάφους άρκεσε για να αποκαλύψει ένα ελαφρύ βραχώδες υπόστρωμα γύρω από τις παρυφές του κρατήρα. Αυτό συνιστούσε απόδειξη μίας παρατεταμένης περιόδου ύπαρξης νερού στην επιφάνειά του. Η επιλογή της προσεδάφισης του οχήματος στην περιοχή Meridiani έγινε κατά κύριο λόγο λόγω της ύπαρξης ενδείξεων για την παρουσία αιματίτη, που επισημάνθηκε από το σύστημα TES.

Εν τω μεταξύ, η παρουσία του ορυκτού γιαροσίτη (υδρόθειο σιδήρου και ποτάσας) υποδηλώνει ότι το νερό του Άρη ήταν σε μεγάλο βαθμό όξινο, προφανώς λόγω του διοξειδίου του θείου που είχαν απελευθερώσει τα ηφαίστεια του πλανήτη την περίοδο που ήταν ακόμη ενεργά. Οι ενδείξεις της παρουσίας άλατος μετά την απόσυρση του νερού δεν περιορίστηκαν στην περιοχή Meridiani.

Στον κρατήρα Gusev, ο εξερευνητής-ρομπότ Spirit δεν ανακάλυψε σημάδια του πυθμένα της αρχαίας λίμνης -η οποία, τεκμαίρεται ότι υπήρχε χάρη στη φασματική απεικόνιση της επιφάνειας του πλανήτη από τροχιάς- ωστόσο, όταν μετακινήθηκε, διασχίζοντας εγκάρσια ένα στρώμα κονιορτοποιημένης αρχαίας ηφαιστειακής λάβας, ανακάλυψε πράγματι ηφαιστειακές πέτρες επιστρωμένες με αποσαθρωμένους φλοιούς και διάτρητες με νευρώσεις.

Όπερ σημαίνει ότι αυτά τα πετρώματα ήταν θαμμένα σε υγρό έδαφος.

Το Spirit προέκτεινε ελαφρώς το σχεδιασμένο σημείο προσεδάφισής του, με στόχο να βρεθεί στην ακτίνα των υψωμάτων Columbia Heights που φτάνουν σε ύψος τα 100 μέτρα. H από τροχιάς απεικόνιση του σημείου προσεδάφισης δεν στάθηκε ικανή να ερμηνεύσει την προέλευση των υψωμάτων, ωστόσο και πάλι το Spirit ανακάλυψε ότι επρόκειτο για μια σημαντική συγκέντρωση πετρωμάτων σε συγκεκριμένα στρώματα, τα οποία προέκυψαν από τον μετασχηματισμό της σύστασης του νερού.

Ο Άρης ήταν υγρός στα αρχικά στάδιά του σχηματισμού του περίπου την ίδια περίοδο, δηλαδή, που άρχισε να εμφανίζεται και η ζωή στη Γη. Aλλά ο «κόκκινος πλανήτης» ακολούθησε διαφορετική εξελικτική πορεία που ήταν εξαιρετικά καταστροφική για οποιαδήποτε μορφή ζωής είχε κατορθώσει εκείνη τη μακρινή εποχή να αναπτυχθεί. Aκόμη και στον κρατήρα Meridiani -η τοποθεσία στον Aρη που εντοπίστηκε έως σήμερα με τις μεγαλύτερες πιθανότητες για την ύπαρξη ζωής- το νερό ήταν όξινο, αλμυρό και τουλάχιστον στην επιφάνειά του παρουσίαζε μεγάλες ασυνέχειες στις συγκεντρώσεις του.

Στον Άρη, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις δεν φαίνεται να δημιουργήθηκε οιαδήποτε μορφή ζωής. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η ζωή στη Γη εξελίχθηκε σε πολυάριθμες μορφές, οι οποίες θα μπορούσαν να επιβιώσουν ακόμη και να αναπτυχθούν σε εξαιρετικά αντίξοες πολλές φορές συνθήκες.

Τα Opportunity και Spirit κατάφεραν να συγκεντρώσουν στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη νερού στην επιφάνεια του «κόκκινου πλανήτη» κατά το μακρινό παρελθόν.