Η εξασθένιση του μαγνητικού πεδίου της Γης ίσως σημαίνει μια επικείμενη αντιστροφή των μαγνητικών πόλων

Από το περιοδικό Scientific American, Απρίλιος 2003

Είναι γνωστό ότι τα πουλιά και οι πυξίδες διακρίνουν τον Βορρά από τον Νότο, διότι το μαγνητικό πεδίο της Γης έχει δύο πόλους και η ευθεία που τους ενώνει βρίσκεται κοντά στον άξονα περιστροφής του πλανήτη μας. Εκείνο που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι αυτό το γιγαντιαίο μαγνητικό δίπολο του πλανήτη μας εξασθενεί σταθερά τα τελευταία 150 χρόνια.

Αριστερά: Η εικόνα είναι από το φιλμ "Ο πυρήνας" της Paramount, και δείχνει μια διατομή της Γης, όπου απεικονίζεται επίσης μια διαταραχή του μαγνητικού πεδίου (ομόκεντροι κύκλοι) στον μανδύα.

Με αυτόν το ρυθμό ελάττωσης, θα εξαφανιστεί εντελώς κάπου στην αρχή της επόμενης χιλιετίας. Με την εξασθένιση αυτή του μαγνητικού πεδίου, το οποίο λειτουργεί και ως προστατευτική ασπίδα για τον πλανήτη μας, η γη θα δεχτεί ενισχυμένες δόσεις κοσμικής και ηλιακής ακτινοβολίας, η οποία μεταξύ των άλλων θα πλήξει τη ζωή επί της Γης και θα θέσει εκτός λειτουργίας και τους τεχνητούς δορυφόρους.

Τα καλά νέα ευτυχώς είναι ότι, η εξαφάνιση του μαγνητικού διπόλου θα είναι προσωρινή. Θα είναι ένα ενδιάμεσο σημείο σε μια μαγνητική ταλάντωση η οποία θα κάνει τελικά τις μαγνητικές βελόνες να δείχνουν προς τη ανταρκτική αντί για την Αρκτική. Θα συμβεί δηλαδή τελικά μια εναλλαγή των μαγνητικών πόλων. Μαγνητικά υλικά που έχουν παγιδευτεί μέσα σε αρχαία πετρώματα, έχουν καταγράψει εκατοντάδες τέτοιες αντιστροφές του πεδίου, που συνέβησαν τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια. Αλλά δεν υπάρχει καμιά κανονικότητα στο χρόνο που συνέβησαν και στο πόσο διήρκεσαν αυτά τα γεγονότα. Αυτό ακριβώς κάνει αδύνατη και την πρόγνωσή τους.

Οι περισσότεροι γεωφυσικοί δέχονται ότι ένα στρώμα πάχους 2.200 χιλιομέτρων, από λιωμένο σίδηρο, στροβιλίζεται βαθιά μέσα στον πυρήνα της Γης και δημιουργεί το μαγνητικό πεδίο της Γης. Αλλά πριν από 6 χρόνια, κανείς δεν είχε γράψει πρόγραμμα στον υπολογιστή που να μπορεί να εξομοιώνει με ικανοποιητικό τρόπο την κίνηση του πυρήνα και τα παραγόμενα μαγνητικά αποτελέσματα. Σήμερα, αρκετά τέτοια προγράμματα όχι μόνον εξομοιώνουν την κίνηση αλλά και την αντιστροφή της πολικότητας. Μερικά από αυτά προβλέπουν τις αντιστροφές αυτές να έχουν περίοδο λιγότερη από 1200 χρόνια, πράγμα που αποτελεί μικρή σχετικά γεωλογική διάρκεια.

Άλλοι ερευνητές έχουν βρει πραγματικές ενδείξεις γιατί συμβαίνουν αυτές οι μαγνητικές αντιστροφές. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας χρονιάς, ο Gauthier Hulot, του Παρισινού Γεωφυσικού Ινστιτούτου, και οι συνεργάτες του, χρησιμοποίησαν μετρήσεις δορυφόρων για να παρακολουθήσουν τις μεταβολές στη συμπεριφορά του μαγνητικού πεδίου, στο ανώτερο μέρος του πυρήνα. Βαθιά μέσα στη γη, κάτω από τη Βόρεια Αφρική, βρήκαν μια μικρή περιοχή, όπου οι γραμμές του μαγνητικού πεδίου κατευθύνονται προς το κέντρο της Γης αντί να κατευθύνονται προς την επιφάνειά της, όπως κάνουν οι περισσότερες γραμμές που κυριαρχούν στην περιοχή αυτή. Μια παρόμοια τέτοια περιοχή από μαγνητικά "μπαλώματα" υπάρχει και κοντά στον Βόρειο Πόλο.

Η ομάδα του Hulot σχολιάζει ότι αυτή η ανάπτυξη των μαγνητικών αντιστροφών, ( η οποία προϋποθέτει δίνες, οι οποίες κινούνται αντίθετα προς την βασική κίνηση του πυρήνα,) μπορεί να εξηγήσει την τρέχουσα εξασθένιση του μαγνητικού διπόλου της Γης. Επιπλέον δε, η ανάπτυξη τέτοιων μπαλωμάτων, έχει οδηγήσει σε πλήρεις αναστροφές των πόλων σε ορισμένα προγράμματα εξομοίωσης στον υπολογιστή.

Όσον αφορά τις συνέπειες αυτής της αντιστροφής για τη ζωή επί της Γης, το τελευταίο θρίλερ που βγήκε από τα στούντιος της Paramount, με τίτλο "ο πυρήνας", προβλέπει ότι τα πουλιά θα χάσουν τον προσανατολισμό τους και οι άνθρωποι θα ζουν συνέχεια με συναγερμούς κινδύνου από την κοσμική ακτινοβολία. Στην ταινία, μια παγκόσμια κυβέρνηση σχηματίζεται για να φτιάξει μια επανδρωμένη συσκευή η οποία θα περάσει μέσα από 2.900 χιλιόμετρα στερεού μανδύα, και θα επιζήσει από την τρομακτική θερμοκρασία του πυρήνα- συγκρίσιμη με αυτήν της επιφάνειας του Ήλιου. Η αποστολή έχει ως σκοπό να προκαλέσει μια σειρά από πυρηνικές εκρήξεις, οι οποίες θα αποκαθιστούσαν την φυσιολογική ροή στον πυρήνα και θα απέτρεπαν την μαγνητική αντιστροφή.

Εκτός από την τύπου Ιουλίου Βερν λύση της ταινίας, οι επιστήμονες μπορούν να προσφέρουν και άλλες διασφαλίσεις. Η σμίκρυνση του διπόλου δεν εγγυάται και μια επικείμενη αντιστροφή. Μόνο κάποιες τυχαίες από τις άπειρες φυσικές διακυμάνσεις του πεδίου, μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να οδηγήσουν σε μια ολική αντιστροφή. Εξάλλου πρόσφατα προγράμματα εξομοίωσης δείχνουν ότι, τα περιφερειακά μαγνητικά πεδία του πλανήτη, τα οποία αποτελούν το 10% του συνολικού πεδίου, μπορούν να ενισχύονται καθώς εξασθενίζει το κύριο μαγνητικό δίπολο.

Το πιο παρήγορο απ' όλα, ίσως είναι ότι δεν συνέβησαν μεγάλες εξαφανίσεις ειδών κατά τις αντιστροφές του μαγνητικού πεδίου του παρελθόντος. Όπως λέει ο γεωφυσικός Joseph L. Kirschvink του πανεπιστημίου Caltech, "Αν υπάρχει κάποιο βιολογικό αποτέλεσμα, έχει ήδη συμπεριληφθεί στην εξέλιξή μας".