Η ηφαιστειακή έκρηξη στη Θήρα πιο ισχυρή και από την έκρηξη του Kρακατόα
Μέρος 2ο

Από την ιστοσελίδα των New York Times, 21 Οκτωβρίου 2003

1ο, 2o, Επόμενο

Ένα άλλο χτύπημα ήρθε το 1989, όταν μελετητές βρήκαν στην Κρήτη, πάνω από ένα στρώμα της Θηραϊκής τέφρας, ένα σπίτι που είχε επανοικοδομηθεί ουσιαστικά στο ύφος του Μινωικού πολιτισμού. Αυτό έδειχνε τουλάχιστον μια μερική πολιτιστική επιβίωση μετά την καταστροφή της Κνωσού.

Μέχρι το 1996, εμπειρογνώμονες όπως ο Jeremy B. Rutter, επικεφαλής των κλασικών σπουδών στο Dartmouth, έκριναν ότι το χρονολογικό χάσμα των 150 χρόνων ήταν πάρα πολύ μεγάλο για να υπάρχει οποιοσδήποτε σύνδεσμος. "Κανένας άμεσος συσχετισμός δεν μπορεί να επαληθευτεί" μεταξύ του ηφαιστείου και της πτώσης του Μινωικού πολιτισμού, ολοκλήρωσε.

Καθώς οι αμφιβολίες για αυτόν τον σύνδεσμο αυξήθηκαν, οι επιστήμονες βρήκαν περισσότερες αποδείξεις ότι η έκρηξη στη Θήρα ήταν κατ' ασυνήθιστο τρόπο πολύ βίαιη και αποδιοργανωτική για τη ζωή σε τεράστιες περιοχές. Οι επιστημονικοί χάρτες που σχεδιάστηκαν στη δεκαετία του '60 και τη δεκαετία του '70 παρουσίασαν τέφρα του ηφαιστείου, καθώς αυτή έπεσε σε κοντινές θαλάσσιες περιοχές και νησιά του Αιγαίου.

Μέχρι τη δεκαετία του '90, εντούτοις, οι περιοχές που είχαν βρεθεί ότι επηρεάστηκαν, περιλάμβαναν εδάφη της Ανατολικής Μεσογείου από την Ανατολία έως την Αίγυπτο. Μάλιστα, οι επιστήμονες βρήκαν τέφρα από την Θήρα στην κάτω μεριά της Μαύρης Θάλασσας και στο Δέλτα του Νείλου.

Ο Peter Kuniholm, ένας εμπειρογνώμονας στο Cornell, χρησιμοποιώντας δεδομένα από δακτυλίους των δέντρων για να επαληθεύσει ημερομηνίες, βρήκε αρχαία δέντρα σε ένα ανάχωμα στην Ανατολία, που είναι τώρα στο ασιατικό μέρος της Τουρκίας. Επί πέντε χρόνια τα δέντρα αυτής της περιοχής είχαν αυξηθεί τρεις φορές πιο γρήγορα απ' όσο ήταν η κανονική αύξηση. Προφανώς επειδή το ηφαιστειακό βαρύ 'πέπλο' της Θήρας μετέτρεψε τα καυτά, ξηρά καλοκαίρια σε δροσερές και υγρές εποχές, κατ' ασυνήθιστο τρόπο.

"Υπάρχει μια ανωμαλία στην αύξηση, τη μεγαλύτερη στα προηγούμενα 9.000 χρόνια", εξηγεί ο Kuniholm.

Περισσότερο σκεπτικός από ποτέ, ο McCoy του Πανεπιστημίου της Χαβάης βρέθηκε δύο χρόνια πριν, μπροστά σε περισσότερα στοιχεία που έδειχναν ότι η πτώση της Θηραϊκής τέφρας ήταν κατ' ασυνήθιστο τρόπο μεγάλη σε έκταση και βαριά.

Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ανάφη, ένα νησί περίπου 35 χιλιόμετρα ανατολικά της Θήρας, βρήκε με μεγάλη χαρά ότι οι μηχανικοί είχαν, τυχαία, φτιάξει νέους δρόμους στο νησί αυτό. Οι νέοι δρόμοι ήταν πάνω σε γεωλογικά στρώματα, έτσι ώστε να αποκαλύπτονται τα στρώματα της τέφρας της Θήρας πάχους μέχρι και 3 μέτρων. Ένα εκπληκτικό ποσό τέφρας για τόσο μακρινό μέρος από την έκρηξη.

Αλλά και οι Έλληνες συνάδελφοι του παρουσίασαν νέα δείγματα βυθού, που έβγαλαν από την ελληνική ηπειρωτική χώρα. Αυτά τα στοιχεία πρότειναν ότι είχε καθίσει περισσότερη ηφαιστειακή τέφρα δυτικά από όσο οι επιστήμονες αναγνώριζαν.

Μία τέτοια έκρηξη κάθε 10.000 χρόνια

Κάνοντας υπολογισμούς με τέτοια στοιχεία, ο McCoy υπολόγισε ότι η Θήρα είχε ένα παράγοντα V.E.I.=7,  τον οποίο κάποιοι γεωλόγοι θεωρούν κολοσσιαίο και υπερβολικά σπάνιο. Στα προηγούμενα 10.000 χρόνια μόνο άλλο ένα ηφαίστειο έχει εκραγεί με εκείνη τη καταπληκτική βίαιη έκρηξη: Το ηφαίστειο Tambora, στην Ινδονησία, το 1816, όπου δημιουργήθηκε ένα σύννεφο τέφρας στην ανώτερη ατμόσφαιρα που αντανακλούσε το φως του ήλιου πίσω στο διάστημα και πέρασε ένας χρόνος χωρίς καλοκαίρι!

Το ψύχος οδήγησε σε καταστροφή των συγκομιδών, πείνα στην Ινδονησία αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και τη Ρωσία.

"Όταν παρουσίασα αυτά τα στοιχεία το περασμένο καλοκαίρι σε μια συνεδρίαση," θυμήθηκε ο McCoy, "το σχόλιο από άλλους ηφαιστειολόγους ήταν, 'Αυτή ήταν πιθανώς μεγαλύτερη έκρηξη από το Tambora'".

Ο Ryan του Πανεπιστημίου Κολούμπια, έχει παρουσιάσει τέτοιες ενδείξεις σε μια πολύ δύσκολή αλλά προσωρινή θεωρία, για τον τρόπο με τον οποίο τα αποτελέσματα της έκρηξης σε μακρινούς τόπους, έχουν μπορεί να έχουν ανατρέψει τη θεωρία για την καταστροφή της Κρήτης.

Κατ' αρχάς, σημείωσε, οι άνεμοι στα χαμηλά και στα μεγάλα υψόμετρα φαίνονται να έχουν ρίξει τη τέφρα της Θήρας σε ευδιάκριτες περιοχές - μία στο νοτιοανατολικό άκρο, προς την Αίγυπτο και μία άλλη στα βορειοανατολικά, προς την Ανατολία. Ακόμα κι αν οι αλλαγές που ήρθαν από την έκρηξη της Θήρας βοήθησαν τα δέντρα να αναπτυχθούν, έσπειραν προφανώς τον όλεθρο με την καταστροφή των ευαίσθητων σιτοβολώνων.

Ο Mursilis, ένας βασιλιάς του βασιλείου των Χετταίων, ξεκίνησε από την Ανατολία για να χτυπήσει τη Συρία και τη Βαβυλώνα για να καταλάβει τις αποθήκες με τα σιτάρια και τα δημητριακά τους. Η επακόλουθη κατάρρευση της Βαβυλώνας, λέει ο Ryan, ανάτρεψε επίσης και τις μαριονέτες τους, τους Hyksos, τους ξένους που κυβέρνησαν την Αίγυπτο και έκαναν εμπόριο με τους Μινωίτες.

Θεωρεί επίσης ότι η νέα αιγυπτιακή δυναστεία, στη θέση των Hyksos, δεν είχε καμία σχέση με τους Κρήτες συμμάχους των Hyksos. Έτσι η Κνωσός, αφού ήδη είχε καταστραφεί από τη μανία της Θήρας, υπέστη και νέα χτυπήματα στο θαλάσσιο εμπόριό της.

Σε μια συνέντευξη, ο Ryan είπε ότι αυτός και οι άλλοι μελετητές αναλύουν ακόμα τις ημερομηνίες σε μερικά από αυτά τα αρχαία γεγονότα, έτσι υπόσχονται να καθορίσουν καλύτερα τη σχέση τους με την έκρηξη. Η έκβαση αυτής της εργασίας, είπε, θα μπορούσε είτε να ενισχύσει είτε να υπονομεύσει τη διατριβή του.

Ακόμη και χωρίς τέτοια αναπάντεχα στοιχεία, μερικοί εξέχοντες αρχαιολόγοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, μακροπρόθεσμα, η επίδραση του ηφαιστείου σήμανε το τέλος της Μινωικής Κρήτης. Παραδείγματος χάριν, υποστηρίζουν ότι η επανάσταση της φύσης πάνω στις προβλέψιμες βεβαιότητες της θρησκείας των Μινωιτών ακρωτηρίασε πιθανώς την εξουσία του κρητικού ιερατίου, αποδυναμώνοντας έτσι τη θέση του στην κοινωνία.

Σε ακαδημαϊκά άρθρα, ο Δρ Jan Driessen, ένας αρχαιολόγος στο καθολικό Πανεπιστήμιο του Λουβαίν στο Βέλγιο, και ο Δρ Colin F. MacDonald, ένας αρχαιολόγος στο Βρετανικό Σχολείο στην Αθήνα, έχουν υποστηρίξει ότι οι αλλαγές στην κρητική αρχιτεκτονική, την αποθήκευση, την παραγωγή των τροφίμων, την καλλιτεχνική παραγωγή και την κατανομή του πλούτου υπονοούν σημαντικές κοινωνικές μεταβολές και εξαρθρώσεις, και ίσως και έναν εμφύλιο πόλεμο.

Από το 1450 π.Χ., οι εισβολείς Μυκηναίοι από την ηπειρωτική Ελλάδα πήραν τον έλεγχο της Κρήτης, κι έτσι τελειώνει η εποχή των Μινωιτών.

Η καταστροφικότητα του ηφαιστείου της Θήρας ήταν πιθανώς ο καταλύτης, έγραψαν οι Driessen και MacDonald, "για να καταλήξει η Κρήτη να απορροφηθεί σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση στις Μυκήνες, και επομένως, από τον ελληνικό κόσμο."

1ο, 2o, Επόμενο

Home