Η ηφαιστειακή έκρηξη στη Θήρα πιο ισχυρή και από την έκρηξη του Kρακατόα
Μέρος 1ο

Από την ιστοσελίδα των New York Times, 21 Οκτωβρίου 2003

1ο, 2o, Επόμενο

Για δεκάδες χρόνια, οι επιστήμονες διαφωνούν για τις επιπτώσεις που είχε η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, πριν από 3.000 χρόνια, στην κατάρρευση του Μινωικού πολιτισμού, που βρισκόταν την εποχή εκείνη στην ακμή του.

Το ηφαιστειακό νησί της Σαντορίνης βρίσκεται μόνο 110 km από την Μινωική Κρήτη, έτσι φαίνεται εντελώς φυσιολογικό να είναι η έκρηξη του ηφαιστείου η αιτία που η μανία του κατέστρεψε την ανθούσα πολιτεία του Μίνωα.

Η θεωρία αυτή δέχθηκε, όμως, σοβαρό πλήγμα το 1987, όταν ομάδα Δανών ερευνητών που μελετούσαν τμήματα των πάγων της Γροιλανδίας, απεφάνθη ότι το ηφαίστειο της Σαντορίνης εξερράγη 150 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζαμε, δηλαδή το 1654 π.X. Η διαπίστωση αυτή απομακρύνει σημαντικά την έκρηξη του ηφαιστείου από την πτώση του Mινωικού πολιτισμού, καθιστώντας αμφίβολη τη σύνδεση των δύο γεγονότων

Τώρα, επιστήμονες των Πανεπιστημίων του Kολούμπια και της Xαβάης καθώς και άλλα Ινστιτούτα αναβιώνουν την προηγούμενη σύνδεση. Δηλαδή, τη θεωρία που θέλει την έκρηξη του ηφαιστείου να οδηγεί τον Mινωικό πολιτισμό σε φθορά.

Νέα ευρήματα, λένε οι επιστήμονες, δείχνουν ότι η έκρηξη στη Θήρα ήταν κατά πολύ ισχυρότερη απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι σήμερα, πολλές φορές μεγαλύτερη εκείνης του ηφαιστείου Kρακατόα στον Nότιο Eιρηνικό το 1883, που οδήγησε στον θάνατο πάνω από 36.000 ανθρώπους. Οι επιστήμονες εκτιμούν πως οι πολιτισμικές επιπτώσεις της έκρηξης της Θήρας ήταν εξίσου σημαντικές, επηρεάζοντας ολόκληρη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

"Πρέπει να είχε τεράστια επίπτωση", εξηγεί ο Floyd McCoy, ένας γεωλόγος του Πανεπιστημίου της Xαβάης που μελέτησε την έκρηξη για δεκάδες χρόνια και πρόσφατα ανακοίνωσε ότι ήταν πολύ πιο βίαιη από όσο πιστεύαμε πριν.

Το ηφαίστειο της Θήρας δημιούργησε θανατηφόρο παλιρροϊκό κύμα και πυκνά νέφη ηφαιστειακής στάχτης, προκαλώντας κλιματολογικές αλλαγές, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες και οδηγώντας σε ευρεία πολιτική αναταραχή.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις για τη Μινωική Κρήτη υπήρξαν άμεσες, αλλά και έμμεσες. Ο McCoy ανακάλυψε ότι το παλιρροϊκό κύμα που χτύπησε τη βόρεια ακτή της Κρήτης είχε ύψος 15 μέτρων, κατέστρεψε τις υποδομές στα λιμάνια, πλήττοντας ανεπανόρθωτα την τοπική ναυτική οικονομία.

Άλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν έμμεσες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ηφαιστειακής έκρηξης. Η πυκνή στάχτη και το φαινόμενο της θερμοκρασιακής μεταβολής που ακολούθησε την εξάπλωση του νέφους προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στην αγροτική παραγωγή ολόκληρης της ανατολικής Μεσογείου, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε πολιτική αναταραχή, με αποτέλεσμα την πτώση φιλικών καθεστώτων της περιοχής με εμπορικές σχέσεις με τους Μινωίτες.

"Φανταστείτε νησιωτικά έθνη χωρίς επαφές με τον υπόλοιπο κόσμο", είπε ο William Ryan, γεωλόγος του αστεροσκοπείου Lamont-Doherty του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, σε μια συνάντηση της Αμερικανικής Γεωφυσικής Εταιρείας.

Οι επιστήμονες που συνδέουν την έκρηξη της Θήρας με την πτώση του Μινωικού πολιτισμού επισημαίνουν ότι συνεχίζουν να έρχονται στο φως νέες ανακαλύψεις που στηρίζουν τη θεωρία τους.

Ακόμα κι χωρίς αυτές τις νέες αποκαλύψεις, λένε ότι αναγκάστηκαν ήδη αρκετοί αρχαιολόγοι, γεωλόγοι και ιστορικοί επιστήμονες να πειστούν  ότι η έκρηξη δημιούργησε ένα καταστροφικό χτύπημα για τους Μινωίτες της Κρήτης.

Πλούσιος και αισθησιακός, περίπλοκος και καλλιτεχνικός, ο πολιτισμός των Μινωιτών άκμασε στην εποχή του χαλκού μεταξύ, κατά προσέγγιση, 3000 και 1400 π.Χ., ενώ ήταν ο πρώτος υψηλός πολιτισμός της Ευρώπης. Ανέπτυξαν μια πρώιμη μορφή γραφής και χρησιμοποίησαν τις ικανότητες τους στη θάλασσα για να βρουν αποικίες και να κτίσουν την εμπορική αυτοκρατορία τους.

Ο Βρετανός αρχαιολόγος Arthur Evans ονόμασε τον πολιτισμό αυτό Μινωικό, από το Μίνωα, τον θρυλικό βασιλιά. Το παλάτι του ήταν τεράστιο και περίπλοκο, ενώ ήταν αποδυναμωμένο λόγω των πολλών αναταραχών, συμπεριλαμβανομένων και των πυρκαγιών που ακολούθησαν αλλά και των σεισμών.

Στο ηφαιστειακό νησί της Σαντορίνης, οι αρχαιολόγοι έσκαψαν και βρήκαν Μινωικά κτήρια, χειροποίητα αντικείμενα και μια ολόκληρη μια πόλη, το Ακρωτήριο, που θάφτηκε κάτω από την ηφαιστειακή τέφρα όπως η Πομπηία. Μερικές από τις υπέροχα συντηρημένες νωπογραφίες της απεικόνιζαν αιγυπτιακά μοτίβα και ζώα, προτείνοντας έτσι μια σημαντική επαφή μεταξύ των δύο λαών.

Το 1939, ο Σπύρος Μαρινάτος, ένας Έλληνας αρχαιολόγος, πρότεινε ότι η έκρηξη κατέστρεψε τον πολιτισμό των Μινωιτών στη Θήρα και την Κρήτη. Πρόβλεψε τότε ότι η καταστροφή έμοιαζε σαν να προερχόταν από σεισμούς και τσουνάμι. Ενώ οι γεωλόγοι βρήκαν αξιόπιστη την αναφορά στο τσουνάμι, αμφέβαλαν όμως για την καταστρεπτική δύναμη των σεισμών της Θήρας, λέγοντας ότι οι εκρήξεις των ηφαιστείων είναι σχετικά ήπιες. Η συζήτηση αυτή διαρκούσε για δεκαετίες.

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, οι επιστήμονες παρατήρησαν, στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, ένα παχύ στρώμα της τέφρας και την συνέδεσαν αμέσως με την έκρηξη της Θήρας. Το ανίχνευσαν μάλιστα σε μια έκταση χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Ο Δρ McCoy, του Πανεπιστημίου της Χαβάης, συμμετείχε τότε σε αυτές τις ανακαλύψεις και τελικά το ενδιαφέρον του για τη Θήρα έγινε ισόβιο. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80, δημοσίευε αρκετές έρευνες για την κατανομή της τέφρας.

Τέτοιες ενδείξεις βοήθησαν τους γεωλόγους να υπολογίσουν την ποσότητα του υλικού που εκτοξεύτηκε στον ουρανό από το ηφαίστειο της Θήρας καθώς και το ύψος των νεφών που δημιουργήθηκαν από την έκρηξη.  Αυτά βοηθούν στην εύρεση ενός σημαντικού δείκτη σχετικά με την έκρηξη του ηφαιστείου, του V.E.I. Η κλίμακά του είναι από το μηδέν έως το οκτώ και είναι λογαριθμική. Έτσι κάθε μονάδα αντιπροσωπεύει μια δεκαπλάσια αύξηση σε εκρηκτική ισχύ. Στο Θήρα δόθηκε η τιμή V.E.I.=6.0 για αυτό τον δείκτη, ίσης αξίας με την έκρηξη στο όρος Krakatoa το 1883!

Η ομοιότητα με το ηφαίστειο του Krakatoa, που βρίσκεται μεταξύ Σουμάτρας και της Ιάβας, βοήθησε τους εμπειρογνώμονες να προβλέψουν καλύτερα την έκρηξη της Θήρας. Στην γνωστή έκρηξη του Krakatoa, εκσφενδονίστηκε βραχώδες υλικό και τέφρα περισσότερα από σε ύψος πάνω από 30 χιλιόμετρα ενώ οι κρότοι από την έκρηξη ακούστηκαν 5.000 χιλιόμετρα μακριά. Τα γιγαντιαία κύματά του δε σκότωσαν χιλιάδες κόσμο.

Παρά την ισχύ της έκρηξης στη Θήρα, τα στοιχεία των Δανών επιστημόνων έφεραν αμφιβολίες για τη  σύνδεσή του με την πτώση των Μινωιτών. Η ημερομηνία που έδωσαν για την έκρηξη της Θήρας, το 1645 π.Χ., που ήταν βασισμένη στην παγωμένη τέφρα στη Γροιλανδία, είναι περίπου 150 χρόνια πιο μπροστά από τη συνήθη γνωστή ημερομηνία της έκρηξης. Δεδομένου ότι η πτώση των Μινωιτών χρονολογείται συνήθως για το 1450 π.Χ., το χάσμα μεταξύ του αιτίου και του αιτιατού φάνηκε πάρα πολύ μεγάλο.

Παρά την ισχύ της έκρηξης στη Θήρα, τα στοιχεία των Δανών επιστημόνων έφεραν αμφιβολίες για τη  σύνδεσή του με την πτώση των Μινωιτών. Η ημερομηνία που έδωσαν για την έκρηξη της Θήρας, το 1645 π.Χ., που ήταν βασισμένη στην παγωμένη τέφρα στη Γροιλανδία, είναι περίπου 150 χρόνια πιο μπροστά από τη συνήθη γνωστή ημερομηνία της έκρηξης. Δεδομένου ότι η πτώση των Μινωιτών χρονολογείται συνήθως για το 1450 π.Χ., το χάσμα μεταξύ του αιτίου και του αιτιατού φάνηκε πάρα πολύ μεγάλο.

1ο, 2o, Επόμενο

Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Τα ηφαίστεια, η ιστορία και η δράση τους
Home