Πλησιάζει η κατασκευή των πάρα πολύ μεγάλων αστρονομικών τηλεσκοπίων

Από πρακτορείο διανομής ειδήσεων AlphaGalileo, Δεκέμβριος 2002

Οι αστρονόμοι πιστεύουν πάντα ότι το πολύ μεγάλο είναι η δουλειά τους. Στις 13 Δεκεμβρίου σε μια συνάντηση που οργανώνει η Βασιλική Αστρονομική Εταιρία στο Λονδίνο, μια ομάδα αστρονόμων θα ασχοληθεί με κάποιους πραγματικά μεγάλους αριθμούς. Όχι όμως με αποστάσεις απόμακρων γαλαξιών αλλά με φαινόμενα μεγέθη των τηλεσκοπίων που θα κατασκευαστούν για να εξερευνηθεί τι Σύμπαν σε τέτοιο επίπεδο που καμιά γενιά αστρονόμων δεν είχε τολμήσει ποτέ να ονειρευτεί. Ο καθηγητής Gerry Gilmore του Πανεπιστημίου του  Cambridge θα ανακοινώσει  στους συναδέλφους του, ότι οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι συμφώνησαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους στην κατασκευή ενός και μοναδικού επίγειου τηλεσκοπίου για υπέρυθρο και ορατό φως, το Πάρα Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (Extremely Large Telescope.ή ELT) 

Τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια εν λειτουργία (τα δύο τηλεσκόπια Keck στη Χαβάη) έχουν κάτοπτρα που αποτελούνται από συναρμολογούμενα τμήματα, διαμέτρου 10 μέτρων. Τώρα οι αστρονόμοι σκέφτονται να κάνουν ένα γιγάντιο βήμα και να κατασκευάσουν ένα ELT τηλεσκόπιο διαμέτρου 100 μέτρων. ένα τέτοιο τηλεσκόπιο θα χρειαστεί περισσότερο γυαλί απ' όσο χρειάστηκε για την κατασκευή όλων των τηλεσκοπίων στην ανθρώπινη ιστορία. 

Στην Ευρώπη σήμερα, στο χώρο της αστρονομίας, τα δύο κύρια προγράμματα που υπάρχουν: το Euro-50 που καθοδηγείται από τη Σουηδία και το OWL που καθοδηγείται από το Νότιο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο (ESO), ενώνουν τις δυνάμεις τους με τους συναδέλφους τους από όλη την Ευρώπη για την επίτευξη ενός ενιαίου σχεδίου το οποίο θα προτείνουν για συμπληρωματική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Αυτά τα ELT τηλεσκόπια δεν είναι απλά μια ευχή, είναι ζωτικής σημασίας. Το κλειδί για να κατανοήσουμε ένα μακρινό αστρονομικό αντικείμενο είναι το φάσμα του. Για να συλλέξουμε αρκετό φως ώστε να δημιουργήσουμε το φάσμα του ουράνιου σώματος απαιτεί ένα πολύ μεγαλύτερο τηλεσκόπιο απ' ότι χρειάζεται για να πάρουμε απλώς μια φωτογραφία του αντικειμένου. Τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια που διαθέτουμε σήμερα αγωνίζονται για να πετύχουν φάσματα των πιο αμυδρών αντικειμένων που μπορεί να παρατηρήσει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Ο διάδοχος του  Hubble, το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, αρχίζει τη λειτουργία του σε λιγότερο από 10 χρόνια. Αυτό θα ανακαλύψει αντικείμενα πολύ πιο αμυδρά από το Hubble, και το πρόβλημα της συλλογής των φασμάτων αυτών των αντικειμένων θα δυσκολέψει περίπου στο δεκαπλάσιο. Για να εκμεταλλευτούμε τις ανακαλύψεις του τηλεσκοπίου James Webb, είναι ουσιώδες να έχουμε τα ELT να δουλεύουν συγχρόνως επί της Γης. 

Όπως και στην περίπτωση του Keck, τα κάτοπτρα του Πάρα Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου του μέλλοντος δεν θα είναι μονοκόμματοι γυάλινοι δίσκοι, αλλά θα αποτελούνται από χιλιάδες εξαγωνικών γυάλινων πλακών. Η κατάλληλη τεχνολογία υπάρχει, αλλά η μαζική παραγωγή των τμημάτων του κατόπτρου παραμένει μια πρόκληση. Πρόκληση επίσης αποτελεί και ο συντονισμός της κατασκευής ενός τέτοιου έργου. 

Τα πιθανά οφέλη από την ανάπτυξη ενός τέτοιου έργου θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την παρατήρηση πλανητών όμοιων με τη Γη, αν βέβαια υπάρχου τέτοιοι, γύρω από άστρα που βρίσκονται δεκάδες έτη φωτός μακριά, και ίσως να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε από τι είναι φτιαγμένη η ατμόσφαιρά τους.