Ένας παγωμένος νέος κόσμος, ο Quaoar, πέρα από τον Πλούτωνα

Από σελίδα του BBC και NASA, 8 Οκτωβρίου 2002

Ένα νέο αντικείμενο σαν πλανήτης, που ονομάστηκε Quaoar, είναι το μακρύτερο αντικείμενο που έχει βρεθεί στο ηλιακό μας σύστημα, περισσότερο από 1,5 δισεκατομμύρια km από τον Πλούτωνα.

Το νέο αυτό σφαιρικό σώμα, ανακαλύφθηκε από πλανητικούς επιστήμονες στο Τεχνολογικό Ίδρυμα της Καλιφόρνιας (CalTech). Το αντικείμενο αυτό περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο κάθε 288 έτη, και είναι στο μισό μέγεθος του Πλούτωνα.

Είναι μάλιστα το μεγαλύτερο από όλα τα αντικείμενα, στην αστεροειδή ζώνη Kuiper, μέσα στην οποία βρέθηκε.

Το παγωμένο αυτό αντικείμενο ονομάστηκεί από τους αστρονόμους Quaoar, από ένα Ινδιάνικο μύθο της φυλής Tongva, που ήταν οι αρχικοί κάτοικοι της λεκάνης του Λος Άντζελες, όπου βρίσκεται η πανεπιστημιούπολη του Caltech.

Στους γηγενείς λαούς, Quaoar ήταν η μεγάλη δύναμη της φύσης, που προκάλεσε όλα τα άλλα πράγματα του Σύμπαντος στην ύπαρξη.

Εντούτοις, το όνομα Quaoar δεν είναι ένα επίσημο όνομα - τουλάχιστον όχι ακόμα. Σε μερικούς μήνες, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση, που είναι το 'κυβερνητικό' σώμα της αστρονομίας, θα κάνει ψηφοφορία για αυτό.

Προς το παρόν, το αντικείμενο φέρνει τον αστρονομικό προσδιορισμό 2002 LM60.

Το Quaoar, όπως πρόχειρα ονομάζεται, έχει διάμετρο περίπου 1.280 km, το ένα δέκατο της διαμέτρου της Γης,  και είναι το μεγαλύτερο εύρημα στο ηλιακό μας σύστημα από τότε που βρέθηκε ο Πλούτωνας πριν 72 έτη (1930).

Έχει το μισό μέγεθος του Πλούτωνα, αλλά προφανώς μεγαλύτερο από το φεγγάρι του πλανήτη, Χάροντα.

"Έχει το μέγεθος όλων των αστεροειδών μαζί", λέει ο Μichael Brown του CalTech στη Πασαντένα των ΗΠΑ. "Για αυτό και θεωρείται αρκετά μεγάλο".

Ο Μichael Brown και  ο Chadwick Trujillo ανακάλυψαν το νέο παγωμένο αντικείμενο στις 4 Ιουνίου 2002, χρησιμοποιώντας ένα τηλεσκόπιο στο παρατηρητήριο Palomar στην Καλιφόρνια και συνέχισαν να το παρακολουθούν με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.

Στην πραγματικότητα, ο Quaoar φωτογραφίστηκε αρχικά το 1982 από τον μετέπειτα αστρονόμο του CalTech Charlie Kowal σε μια αναζήτηση για τον "Πλανήτη Χ". Ο  Kowal δυστυχώς δεν βρήκε ποτέ αυτό το αντικείμενο στην εικόνα που τράβηξε και φυσικά ούτε και τον πλανήτη Χ.

Δίσκος συντριμμιών

Η τροχιά του Quaoar (κόκκινη) συγκρινόμενη με τις τροχιές του Πλούτωνα (P), Ποσειδώνα (N), και Ουρανού (U).

Οι εικόνες του Quaoar έχουν συλληφθεί, πολύ πριν, το 1982, αλλά δεν αναγνωρίστηκε ως ένας νέος πλανήτης. Αυτές οι προηγούμενες παρατηρήσεις χρησιμοποιούνται για να διαπιστωθεί η τροχιά του.

To Κβαοάρ ανακαλύφθηκε στις 4 Ιουνίου 2002 με το τηλεσκόπιο Oschin των 48 ιντσών του παρατηρητήριου Palomar. Οι ερευνητές κοίταξαν μέσα στις αρχειοθετημένες εικόνες, που λήφθηκαν από διάφορα όργανα και βρήκαν σύντομα τις εικόνες των 1982 ..1996 ..2000, και το 2001. Έτσι επιβεβαίωσαν την ανακάλυψη.

"Θα μπορούσε εύκολα να έχει ανιχνευθεί πριν 20 έτη, αλλά δεν έγινε", λέει ο Brown.

Για να καταλάβουμε το μέγεθος του νέου κόσμου, μπορούμε να σκεφθούμε ότι εάν όλοι οι 50.000 αριθμημένοι αστεροειδείς ενωθούν, τότε το προκύπτον σώμα θα ήταν ακόμα μικρότερο από το Quaoar.

"Αυτή η νέα ανακάλυψη μας κάνει να πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρχουν μερικά αντικείμενα τόσο μεγάλα όσο και ο Πλούτωνας", τονίζει ο αστρονόμος David Jewitt, του Πανεπιστημίου της Χαβάης.

Επίσης, το Quaoar και άλλα αντικείμενα πρέπει να μας δώσουν νέες ιδέες για τα αρχέγονα υλικά που σχημάτισαν το ηλιακό μας σύστημα πριν περίπου 5 δισεκατομμύρια έτη. Σύμφωνα με τους αστρονόμους η τροχιά του δείχνει να είναι σταθερή τουλάχιστον για 4 δισεκατομμύρια έτη.

Επειδή ο Πλούτωνας όταν προσεγγίζει τον ήλιο, μένει εκεί κοντά του αρκετά χρόνια, ας μην ξεχνάμε ότι το έτος του Πλούτωνα διαρκεί 248 έτη, ενώ οι πτητικές ουσίες στην ατμόσφαιρα του θερμαίνονται περιοδικά, και με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται η ανάκλαση του σώματος, ή η albedo όπως λέγεται, σε έναν τέτοιο βαθμό που είναι αρκετά φωτεινό για να φανεί ακόμη και σε μικρά ερασιτεχνικά τηλεσκόπια.

Το Quaoar, αφ' ετέρου, ποτέ δεν προσεγγίζει τον ήλιο στην κυκλική τροχιά του, το οποίο σημαίνει ότι τα πτητικά αέρια δεν ξεφεύγουν εύκολα ώστε να προκαλέσουν μια ιδιαίτερα αντανακλαστική ατμόσφαιρα.

Η επιφάνεια του Quaoar, όπως και η επιφάνεια κι άλλων σωμάτων με παρόμοια σύνθεση βράχου και πάγου, έχει λουστεί από την εξασθενημένη υπεριώδη ακτινοβολία από τον ήλιο, κατά τη διάρκεια αιώνων, και αυτή η ακτινοβολία έχει μετατρέψει τα οργανικά υλικά της επιφάνειας του αντικειμένου αργά-αργά, σε μια σκοτεινή ουσία σαν πίσσα.

Κατά συνέπεια, η albedo του Quaoar είναι περίπου 10%, ακριβώς λίγο υψηλότερα από αυτό της Σελήνης. Για σύγκριση η albedo του Πλούτωνα είναι 60 τοις εκατό.

Ανακλαστική ικανότητα (albedo) ενός σώματος

Από τα λατινικά "albus" (άσπρο). Η ποσότητα του φωτός που ανακλάται, καθώς προσπέφτει, πάνω στην επιφάνεια ενός σώματος. Χρησιμοποιείται στα ουράνια σώματα, όπως πλανήτες, δορυφόρους και αστεροειδείς, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί για τη σύγκριση διαφόρων γήινων υλικών. Η ανακλαστική ικανότητα περιγράφεται ως κλάσμα μεταξύ των τιμών 0 (τέλεια απορρόφηση) και 1 (τέλεια αντανάκλαση). Για παράδειγμα, όταν η ανακλαστική ικανότητα είναι 0,43, εννοούμε ότι το 43% του προσπίπτοντος φωτός ανακλάται πάνω στην επιφάνεια του σώματος.

Στα σύνορα του Ηλιακού Συστήματος

Ο Jewitt, με την συνάδελφο του Jane Luu, ανακάλυψαν το πρώτο αντικείμενο της ζώνης Kuiper (KBO) ακριβώς  πριν μια δεκαετία.

Οι ερευνητές λένε ότι όσο εμφανίζονται μεγαλύτερα αντικείμενα στη ζώνη Kuiper, η περίπτωση να είναι ο Πλούτωνας ένας κανονικός πλανήτης αποδυναμώνεται.

Ο Πλούτωνας όπως γνωρίζουμε βρίσκεται μέσα στη ζώνη Kuiper και θεωρείται από πολλούς ότι είναι απλώς ο μεγαλύτερος μεταξύ των αντικειμένων της ζώνης, και όχι ένας κανονικός πλανήτης.

"Είναι αρκετά σαφές, ότι εάν ανακαλύπταμε σήμερα τον Πλούτωνα, ξέροντας αυτά που σήμερα γνωρίζουμε σχετικά με τα  άλλα αντικείμενα στη ζώνη Kuiper, δεν θα τον θεωρούσαμε ακόμα έναν άλλο πλανήτη", λέει ο Brown.

O Frank Summers, ένας αστροφυσικός στο Διαστημικό Ίδρυμα Τηλεσκοπίων στη Βαλτιμόρη, πρόσθεσε: "Μια παρατήρηση όπως αυτή επιβεβαιώνει ακριβώς ότι, μπορούμε να ανακαλύψουμε στη ζώνη Kuiper αντικείμενα μεγαλύτερα και από τον Πλούτωνα ακόμη".

Σύμφωνα με τις πρόσφατες ερμηνείες, ο Πλούτωνας, ήταν το πρώτο αντικείμενο της ζώνης Kuiper που είχε ανακαλυφθεί, πολύ πριν από την ανακάλυψη των νέων φωτογραφικών μηχανών (CCD), λόγω της μικρής απόκλισης που έφερνε στην ελλειπτική τροχιά  του Ποσειδώνα.

Εντούτοις, υπάρχουν πολλοί αστρονόμοι που θα αντιδρούσαν σε οποιαδήποτε σκέψη για να υποβιβαστεί ο Πλούτωνας από πλανήτη.

Η ζώνη Kuiper, στην οποία βρέθηκε, αποτελείται από ένα σμήνος αντικειμένων φτιαγμένων από πάγους και βράχους,  τα οποία βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο πέρα από τον Ποσειδώνα. Θεωρούνται τα υπόλοιπα κομμάτια, από ένα στροβιλιζόμενο δίσκο  συντριμμιών που συγχωνεύτηκαν για να σχηματίσουν το ηλιακό μας σύστημα περίπου πέντε δισεκατομμύρια έτη πριν.

Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Πλούτωνας
Γιγαντιαίος αστεροειδής γράφεται στο βιβλίο των ρεκόρ
Ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες
What Lurks in the Outer Solar System?
Caltech Astronomers Discover Quaoar, a Planet-Sized Object in the Solar System
Frequently Asked Questions about Quaoar
Home