Γιγαντιαίος αστεροειδής γράφεται στο βιβλίο των ρεκόρ

Από σελίδα του BBC 25-Αυγούστου-2001

Ανακαλύφθηκε νέος αστεροειδής, κοντά στον Πλούτωνα, μεγαλύτερος από τον μέχρι τώρα θεωρούμενο μεγαλύτερο Ceres (Δήμητρα), που προέκυψε από ανάλυση των δεδομένων που πάρθηκαν από το τηλεσκόπιο του European Southern Observatory (ESO) στην Χιλή και τη σύνθεσή τους στο εικονικό τηλεσκόπιο του Astrovirtel. Οι μετρήσεις που έγιναν καθόρισαν ότι το μέγεθος του αστεροειδούς έχει διάμετρο περίπου 1.200 χιλιόμετρα και έτσι χαρακτηρίζεται ως ο μεγαλύτερος αστεροειδής μέσα στο ηλιακό σύστημα.

Τώρα ο δεύτερος μεγαλύτερος αστεροειδής είναι ο Ceres, ο οποίος ήταν ο πρώτος που ανακαλύφθηκε από τον Ιταλό Αστρονόμο Giuseppe Piazzi, τον Ιανουάριο του 1801,  που είχε διατηρήσει τον τίτλο του μεγαλύτερου του ηλιακού συστήματος για ακριβώς δύο αιώνες. Ο νέος αστεροειδής ονομάζεται προσωρινά 2001 KX76 και περιμένει τώρα την επίσημη βάπτισή του από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση.

H ακριβής θέση και η τροχιά του KX76 υπολογίστηκαν από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Αρνο Γκνέντιγκ, ο οποίος χρησιμοποίησε για το σκοπό αυτό τον... υπολογιστή του σπιτιού του. "Το Διαδίκτυο και η δυνατότητα πρόσβασης σε εικονικά παρατηρητήρια δίνουν τη δυνατότητα σε ερασιτέχνες αστρονόμους να συνεισφέρουν σημαντικά" σχολιάζει ο ίδιος.

Ο 2001 KX76 βρίσκεται στη λεγόμενη Ζώνη Kuiper, μια δακτυλιοειδή περιοχή στο εξώτερο ηλιακό σύστημα, πέρα από τις τροχιές του Ποσειδώνα και του Πλούτωνα, μέσα στην οποία κινούνται πάνω από 400 σώματα μικρού σχετικά μεγέθους. Ο τεράστιος αστεροειδής βρίσκεται τώρα σε απόσταση 6,5 δισ. χλμ. από τη Γη.

Η Επιτροπή Ονοματολογίας Μικρών Σωμάτων της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης θα πρέπει τώρα να αποδώσει στον KX76 ένα επίσημο -και πιο εύχρηστο- όνομα. Τα αντικείμενα της Ζώνης Kuiper πρέπει να φέρουν μυθολογικά ονόματα που σχετίζονται με τη δημιουργία του κόσμου.

Ο αστεροειδής αυτός έχει μέγεθος μεγαλύτερο από το δορυφόρο του Πλούτωνα, Χάροντα. Η ανακάλυψη του τεράστιου, παγωμένου βράχου αναμένεται να τροφοδοτήσει εκ νέου τη διαφωνία των αστρονόμων για το κατά πόσον ο Πλούτωνας μπορεί να θεωρηθεί πλανήτης. Με διάμετρο 2.300χλμ., ο Πλούτωνας είναι μόλις διπλάσιος σε μέγεθος από τον 2001 KX76.

"Ο κόσμος που πιστεύει ότι ο Πλούτωνας είναι απλώς ο μικρότερος πλανήτης, θα έχουν τώρα περισσότερα στοιχεία στη διάθεσή τους" δήλωσε στο BBC ο Dr Lars Lindberg Christensen, του Κέντρου Πληροφοριών Hubble της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος.

Κανένας κίνδυνος

Ο παγωμένος βράχος βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τη Γη. Ο Christensen είπε πως δεν εμφανίζεται κανένας ορατός κίνδυνος και δεν μπορεί να συγκρουστεί με τον πλανήτη μας. "Αυτός ο αστεροειδής είναι ένας από τους πολλούς που μας απασχολούν," είπε.

Εικονικό τηλεσκόπιο

Ο αστεροειδής εντοπίστηκε στα τέλη Μαΐου από αστρονόμους του αμερικανικού Παρατηρητηρίου Cerrro Tololo στη Χιλή. Ερευνητές του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) αποφάσισαν να μετρήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το μέγεθός του, συνδυάζοντας εικόνες του τηλεσκοπίου που διατηρεί η υπηρεσία στη Λα Σίλα της Χιλής με δεδομένα από το «εικονικό τηλεσκόπιο» Astrovirtel.

Το Astrovirtel είναι πρωτότυπη μέθοδος μελέτης ουράνιων σωμάτων  και σηματοδοτεί την απαρχή μιας καινούργιας εποχής στη μελέτη του διαστήματος. Αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου προγράμματος με το όνομα Astrophysical Virtual Observatory και υποστηρίζεται από μια κοινοπραξία που την αποτελούν το ESO, η ESA (European Space Agency), το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, το CDS (Στρασβούργο), η CNRS (Παρίσι) και το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

To Astrovirtel λαμβάνει στοιχεία από μια τεράστια βιβλιοθήκη δεδομένων, από όλα τα τηλεσκόπια του κόσμου, και αναλύει τις εικόνες ψηφιακά, συνδυάζοντας την εξέλιξη στα τηλεσκόπια, στην μηχανική Η/Υ, στην επεξεργασία δεδομένων καθώς και τον προγραμματισμό.

O 2001 KX76

Για να μπορέσει να μετρηθεί η ακριβής διάμετρος ενός αστεροειδούς, αρχικά είναι απαραίτητο να καθοριστεί η τροχιά του γύρω από τον ήλιο, για να γνωρίζουμε την ακριβή απόστασή του από τη γη.
Το επόμενο βήμα είναι ο υπολογισμός του 'albedo', το οποίο είναι το ποσοστό του ηλιακού φωτός που αντανακλά η επιφάνεια του σώματος. Από αυτά τα στοιχεία καθώς και τη λαμπρότητα του σώματος, όπως το βλέπουμε από τη γη, προκύπτει και το μέγεθός του.

Για να καθοριστεί η τροχιά του 2001 ΚΧ76 χρησιμοποιήθηκαν αρκετοί παλαιότεροι χάρτες (φωτογραφίες) από διαφορετικά τηλεσκόπια ανά τον κόσμο.
Η απόσταση του σώματος από τη γη υπολογίζεται σε 6,5 δισ. χιλιόμετρα, περίπου 43 φορές η απόσταση της γης από τον ήλιο. Συνδυάζοντας αυτά τα στοιχεία με το albedo του 2001 ΚΧ76 που είναι 7% (σχετίζοντας το με το albedo άλλων αστεροειδών στη περιοχή αλλά και με της σελήνης), προέκυψε ότι η διάμετρος του 2001 ΚΧ76 είναι μεγαλύτερη από 1.200 χιλιόμετρα.

Ανακλαστική ικανότητα (albedo) ενός σώματος

Από τα λατινικά "albus" (άσπρο). Η ποσότητα του φωτός που ανακλάται, καθώς προσπέφτει, πάνω στην επιφάνεια ενός σώματος. Χρησιμοποιείται στα ουράνια σώματα, όπως πλανήτες, δορυφόρους και αστεροειδείς, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί για τη σύγκριση διαφόρων γήινων υλικών. Η ανακλαστική ικανότητα περιγράφεται ως κλάσμα μεταξύ των τιμών 0 (τέλεια απορρόφηση) και 1 (τέλεια αντανάκλαση). Για παράδειγμα, όταν η ανακλαστική ικανότητα είναι 0,43, εννοούμε ότι το 43% του προσπίπτοντος φωτός ανακλάται πάνω στην επιφάνεια του σώματος.