'Φθηνή βόμβα': περισσότερο θα δημιουργήσει φόβο παρά θα προκαλέσει καρκίνο

Από σελίδα του AIP, 13 Μαρτίου 2002

Tο πιό πρόσφατο, μετα την 9η Σεπτεμβρίου, σενάριο καταστροφής που είναι πρώτο στους τίτλους των δελτίων  ειδήσεων, και κάνεις τους πάντες να ανησυχούν είναι η 'φθηνή βόμβα'. Θεωρητικά η κατάσταση αυτή εμφανίζεται όταν τρομοκράτες παίρνουν ραδιενεργό υλικό από ένα νοσοκομείο ή από εγκαταστάσεις που ακτινοβολούνται τα τρόφιμα, την συνδέουν με μια εκρηκτική ύλη, και πυροδοτούν τη βόμβα σε μια αστική περιοχή. Η έκρηξη σκορπίζει το ραδιενεργό υλικό σε όλη την έκταση της πόλης και έτσι εκθέτει τον πληθυσμό στην ακτινοβολία. Ακόμα όμως σύμφωνα με έναν φυσικό της υγείας, ο μεγαλύτερος κίνδυνος υγείας από αυτή την φθηνή βόμβα, δεν θα ήταν ο καρκίνος, αλλά κάτι πιό αποτρέψιμο: ο πανικός.

Μια 'φθηνή' βόμβα πιθανώς δεν θα οδηγούσε σε πολλούς, ενδεχομένως, θανάτους από καρκίνο, λέει ο Andrew Karam, ένας ανώτερος υπάλληλος της ασφάλειας από ακτινοβολία του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, στη Νέα Υόρκη. Αλλά εάν το κοινό λάβει αναξιόπιστες ή υπερβολικές πληροφορίες για τις φθηνές βόμβες, ο Karam ανησυχεί ότι "η χρήση ενός ραδιολογικού όπλου θα οδηγούσε μεν σε πολλούς θανάτους, αλλά όμως σε τροχαία ατυχήματα, δεδομένου ότι οι άνθρωποι θα έφευγαν για να γλυτώσουν πανικόβλητοι, και μάλιστα λόγω ανησυχίας πολλοί θα πάθαιναν καρδιακές προσβολές."

Η δόση ακτινοβολίας από μια τέτοια βόμβα θα ήταν πιθανώς σχετικά μικρή, λέει ο επιστήμονας της Υγείας στο Ρότσεστερ. Ακόμη και μια ισχυρή τέτοια βόμβα, που αποτελείται από μία ράβδο με ραδιενεργό κοβάλτιο-60, και που χρησιμοποιείται για την ακτινοβολία των τροφίμων, παραδείγματος χάριν, θα πρόσφερε μια μέση δόση, μερικών δεκάτων του rem για  ανθρώπους, μέσα σε μια ακτίνα μισού μιλίου, συνεχίζει ο ίδιος.(Πληροφοριακά ένα rem είναι μια μονάδα δόσης ακτινοβολίας).

Αυτό πρέπει να συγκριθεί με τη μέση δόση 0.3-0.4 rem  που ένα πρόσωπο λαμβάνει ετησίως από τις φυσικές πηγές, και 5 rem που είναι το χαρακτηριστικό ετήσιο όριο δόσεων για τους πυρηνικούς και τους εργαζομένους στις ακτινοβολίες (οι περισσότεροι εργαζόμενοι ακτινοβολιών λαμβάνουν λιγότερο από 1 rem ετησίως).

"Μερικοί πρόσφατοι υπολογισμοί των δελτίων ειδήσεων έχουν προβλέψει ότι οι φθηνές βόμβες θα προκαλούσαν ένα μικρό ποσό πρόσθετων περιπτώσεων καρκίνου. Εντούτοις, λέει ο Karam ότι αυτές οι εκτιμήσεις είναι όλες βασισμένες σε μια λανθασμένη υπόθεση.

"Οι εκτιμήσεις αυτές είναι βασισμένες στη χρήση μιας έννοιας που αποκαλείται "συλλογική δόση", η έννοια ότι αν εκτεθεί ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων σε πολύ χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας θα οδηγήσει σε ορισμένους θανάτους από τον καρκίνο," εξηγεί ο φυσικός υγείας. "Αναλογικά, μπορούμε να πούμε, ότι η ρίψη μιας μικρής πέτρας στον κάθε έναν από ένα   εκατομμύριο ανθρώπους θα οδηγήσει στη συντριβή ενός ή δύο ανθρώπων επειδή το συνδυασμένο βάρος όλων των πετρών κάνει έναν τόνο, ο οποίος είναι αρκετός για να συντρίψει κάποιον.

Ο Karam σημειώνει ότι η Εταιρεία Φυσικής Υγείας, μια επαγγελματική οργάνωση που αποτελείται από πάνω από 6.000 επαγγελματίες για την ασφάλεια από ακτινοβολία, έχει συμβουλεψει να μην γίνονται υπολογισμοί του κινδύνου από την έκθεση σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας (λιγότερο από 10 rem). Το Διεθνές Συμβούλιο σχετικά με την προστασία από τη ραδιενέργεια (ICRP) έχει συμβουλεψει ομοίως ενάντια στον υπολογισμό του κινδύνου για τους πληθυσμούς, όταν το πρόσωπο που εκτείθεται σε εκείνο τον πληθυσμό, λαμβάνει μια μικρή δόση.

"Η έκθεση σε ακτινοβολία στους ανθρώπους, αμέσως μετά από μια ραδιολογική επίθεση είναι πολύς λιγότερο από ό,τι οι δόσεις στις οποίες αναφέρονται και η Εταιρεία Φυσικής Υγείας και το ICRP ," λέει ο Karam.

Γιατί όμως αυτές οι οργανώσεις συμβουλεύουν να μην γίνονται τέτοιες εκτιμήσεις όταν πρόκειται για χαμηλές δόσεις; Το μόνο περιεκτικό στοιχείο για τον υπολογισμό των κινδύνων εμφάνισης καρκίνου που βασίζονται σε ακτινοβολία, προέρχεται από τους πληθυσμούς της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που επέζησαν των δύο ατομικών βομβών που έρριξαν οι ΗΠΑ. Αυτοί οι πληθυσμοί εκτέθηκαν σε σχετικά μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να επεκτείνουν τους κινδύνους εμφάνισης του καρκίνου, από αυτές τις μεγάλες δόσεις -δεκάδων και εκατοντάδων rems- στη σχετικά χαμηλή δόση μιας τέτοιας πρόχειρης βόμβας.

Αν κάνουμε γραμμική συσχέτιση κατ' αυτό τον τρόπο των υψηλών δόσεων με τις χαμηλές δόσεις, υποθέτουμε λανθασμένα ότι ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου είναι γραμμικός- ή με άλλες λέξεις, όσο χαμηλότερη η δόση, τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος του καρκίνου, αλλά δυστυχώς ο κίνδυνος του καρκίνου μπορεί να εμφανιστεί ανεξάρτητα από το πόσο χαμηλή είναι η δόση της ακτινοβολίας.

Εντούτοις, οι ερευνητές έχουν βρεί στοιχεία ενάντια σε αυτήν την γραμμική, υπόθεση, σύμφωνα με τον Karam. Στην πραγματικότητα, κάποια λίγα στοιχεία υπάρχουν που δείχνουν ότι υπάρχει κάποια ευαισθησία- μια ελάχιστη δόση ακτινοβολίας -για την πρόκληση του καρκίνου, συνεχίζει.

Τα Κυβερνητικά μοντέλα για την έκθεση της ακτινοβολίας, όπως εκείνα από την Αντιπροσωπεία Προστασίας του Περιβάλλοντος, είναι αυτήν την περίοδο βασισμένα στη γραμμική υπόθεση, επειδή είναι το πιό απαισιόδοξο σενάριο. Λόγω αυτών των μοντέλων, θα προέκυπταν μαζικές εκκενώσεις και μεγάλες δαπάνες για τον καθαρισμό από μια τέτοια φθηνή βόμβα.

Αλλά στο ατυχές γεγονός μιας φθηνής βόμβας, λέει, ο μεγαλύτερος εχθρός είναι ο φόβος. Οι υπάλληλοι του γραφείου ακτινοβολίας θα ήταν σε θέση να μετρήσουν τα επίπεδα ακτινοβολίας αρκετά γρήγορα και να αξιολογήσουν την κατάσταση. Σύμφωνα με όλα τα νοητικά σενάρια, το κοινό δεν θα υφίστατο κανέναν μετρήσιμο κίνδυνο υγείας, αν καθυστερούσε μερικές  στιγμές για να εκκενώσουν την επηρεασθείσα περιοχή με έναν ομαλό και τακτικό τρόπο.

"Ο καλύτερος τρόπος να προστατευθούμε από τη ραδιολογική τρομοκρατία είναι να σιγουρευτεί το κοινό ότι τους παρέχονται οι καλύτερες πληροφορίες," λέει ο Karam.