Έχουμε μετακινηθεί λίγο πιο πάνω από το κέντρο του κόσμου.

Από σελίδα των LA Times 15-Φεβρουαρίου-2001

Ολόκληρη η ιστορία της επιστήμης, φαίνεται συχνά, να είναι ένα μακροχρόνιο μάθημα στην ταπεινότητα. Από το προνομιούχο μας σημείο στο κέντρο του κόσμου (ή έτσι νομίζαμε) ακριβώς μερικές εκατονταετίες πριν, περιήλθαμε στην αγκαλιά ενός πολύ συνηθισμένου σπειροειδούς Γαλαξία, έναν από τα δισεκατομμύρια που υπάρχουν στο Σύμπαν. Το ηλιακό μας σύστημά, μας λένε οι αστρονόμοι, πως προέρχεται από τα συντρίμμια των κατεψυγμένων για πολύ χρόνο, νεκρών αστεριών με τον ίδιο τρόπο που το λίπος καταψύχεται στη σούπα.

Για να το δυσκολέψουν ακόμη αυτό το θέμα, οι κοσμολόγοι μας λένε τώρα ότι ακόμη και το Σύμπαν δεν μπορεί να είναι τίποτα ειδικό -- ακριβώς ένα από τα πολύ μεγάλα απορρίματα των συμπάντων που μπορούν να ξεπετάγονται όπως οι λαγοί από τα μαγικά καπέλα.

Είναι ακόμα δυνατό, όπως μερικοί φυσικοί μας λένε, πως δοκιμάζουμε μόνο μια μικρή ακίδα των αληθινών χωρικών διαστάσεων του χώρου -- όπως ο αφρό των λιμνών που περιορίζονται στην επιφάνεια ενός πολύ βαθύτερου κόσμου, του οποίου τα βάθη ποτέ δεν βλέπουμε.

Οι φυσικοί και οι αστρονόμοι είναι η πλειοψηφία συνήθως εκείνων που συνηγορούν για αυτήν την ταπεινωτική κατάσταση των υποθέσεων.

Αλλά και οι βιολόγοι έχουν βεβαίως το μερίδιό τους για αυτό. Δεν αποτελεί κατάπληξη το γεγονός ότι πολιτειακά σχολεία του Κάνσας δεν μπορούν να χωνέψουν το μάθημα του Δαρβίνου, ότι όλοι μας  προερχόμαστε από τους τριχωτούς, μικρόνοους ανθρωποειδείς. Οι έφηβοι δεν είναι οι μόνοι που στενοχωρούνται με αυτούς τους παράξενους πρόγονους μας.

Αλλά, όπως ο βιολόγος Lewis Thomas πρόσφατα τοποθέτησε το ζήτημα, η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη ακόμη και από αυτή. Μπορούμε τώρα να επισημάνουμε τους προγόνους μας πίσω στα βακτηρίδια: "Επιστρέφουμε σε αυτά [παρά από αυτά]," έγραψε στην εισαγωγή για το βιβλίο" Microcosmos" της Lynn Margulis.

Τα μικρόβια, λέει η Margulis, όχι μόνο κυβερνούν τη Γη, αλλά μας κυβερνούν επίσης. Το 10% του βάρους των σωμάτων μας (χωρίς το νερό) αποτελείται από τα βακτηρίδια. Μεταξύ άλλων εξαρτόμαστε από αυτά για την πέψη. Κατά μια πολύ πραγματική έννοια, μας εφηύραν για τους δικούς τους σκοπούς, ως θερμά αλμυρά περιβάλλοντα στα οποία να μπορούν να αναπαραχθούν και να ευημερήσουν.

Η ζωή ήταν παντού σε απλή μορφή για περισσότερο από 3.5 δισεκατομμύρια έτη, και ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας αποτελεί λιγότερο από 1% αυτής. Ακόμα και τώρα, δεν μετράμε και πολύ. Υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο είδη εντόμων, έναντι μιας ασήμαντης ποσότητας θηλαστικών που μετρά περίπου δύο χιλιάδες είδη.

Για να μην σκέφτεστε άλλο, έχουμε γίνει κάπως ξεχωριστοί, ανώτεροι, από όλα αυτά που εξετάζουμε: Μοιραζόμαστε ακόμα το 50% των γονιδίων μας με τους μύκητες. Στην πρόωρη κύηση, ένα ανθρώπινο έμβρυο είναι σχεδόν αδύνατο να διακριθεί από αυτόν ενός χοίρου, ενός βοδιού ή ενός κουνελιού.

Και τι γίνεται με τα φυτά; Χωρίς αυτά, όχι μόνο θα είμαστε πεινασμένοι αλλά δεν θα ήμαστε σε θέση να αναπνεύσουμε. Εάν όλη η φωτοσύνθεση έπαυε, το οξυγόνο στην γήινη ατμόσφαιρα θα έφευγε στην πλειοψηφία του σε λιγότερο από ένα εκατομμύριο έτη.

Ακόμη και οι άλαλοι βράχοι μας δείχνουν, κροταλίζοντας και κυλώντας κάτω από τα κρεβάτια μας, προκαλώντας μας -- όποτε μια ηπειρωτικό πλάκα τρίβεται με την γειτονική της.

Οι χημικοί, σε τελευταία ανάλυση, είναι πιθανώς οι χειρότεροι. Οι επιθυμίες μας, οι φόβοι μας, τα μίση, ακόμη και ο διανοητικός Διαφωτισμός -- όλες οι συγκινήσεις μας απορρέουν από εξαϋλωμένες κινήσεις των μορίων. Οι βαθύτερες σκέψεις μας δεν είναι παρά νευροδιαβιβαστικά μηνύματα το ένα μετά το άλλο μέσα στο σκοτάδι των εγκεφάλων μας.

Είναι σχεδόν σαν να έχει αποφασίσει η φύση να μην ανταμείψει εκείνους που θα προσπαθούσαν να μάθουν τα μυστικά της με ένα ενιαίο, ολοκληρωτικό τρόπο.

Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος να κοιτάξουμε αυτά. Υπό κάποια έννοια, είμαστε σήμερα κεντρικότεροι, ισχυρότεροι, από ποτέ άλλοτε.

Όταν οι άνθρωποι θεωρούσαν πως βρίσκονταν στο κέντρο του κόσμου, ήταν επίσης στο κατώτατο σημείο του σωρού. Τα ανθρώπινα όντα ήταν τα αδύνατα και ατελή παιχνιδάκια των σοφών, παντοδύναμων Θεών που τα έλεγχαν όλα, από την πανούκλα και το λοιμό έως την πορεία των υποθέσεων του καιρού και των ερωτικών υποθέσεων. Οι ουρανοί περιστρέφονταν πάνω και πέρα με μεγάλη ακρίβεια, παντοτινά, μακριά από το να μας είναι προσιτά.

Σήμερα, ξέρουμε ότι διαμορφωνόμαστε από την ίδια ουσία με τα αστέρια. Είμαστε ένα κομμάτι -- όχι χωριστό -- από αυτόν τον μεγάλο, μπλεγμένο κόσμο. Και ελέγχουμε -- τουλάχιστον ως ένα ορισμένο βαθμό -- τα πεπρωμένα μας.

Πιο εντυπωσιακοί ακόμα, οι εγκέφαλοί μας έχουν μάθει να περιστρέφουν τον χωρόχρονο στις μαύρες τρύπες και να εξημερώνουν το κβαντικό υπόβαθρο για να ενεργοποιούν τους υπολογιστές. Στις καλές ημέρες, έχουμε ακόμη και το μυαλό για να εκτιμήσουμε το μεγαλείο του -- θέτοντας το στην υπηρεσία της μουσικής, ή της τέχνης, ή των εξισώσεων.

Όμως δυστυχώς έχουμε προχωρήσει αρκετά ώστε να επιτρέπουμε, σε μας να καταστρέψουμε ένα μεγάλο μέρος από τον κόσμο μας, χωρίς τη βοήθεια κανενός Θεού. Αυτό είναι βέβαια, ένα τρομερό είδος της ανθρώπινης δύναμης.

Έτσι δεν είναι εξ ολοκλήρου σαφές εάν οι ανακαλύψεις της επιστήμης, μας έχουν καταστήσει πραγματικά πιο ταπεινούς. Αλλά αυτές το έχουν καθορίσει, όπως το έθεσε το ζήτημα ο παλιός φυσικός Frank Oppenheimer, "άλλαξαν τη φύση της ταπεινότητάς μας."