Ο θάνατος της δυναστείας των δεινοσαύρων πριν 65 εκατομμύρια χρόνια

Άρθρο, Ιούνιος 2003

Όλοι οι άνθρωποι, μέχρι σήμερα, απλώς ξέρουν ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν. Τα απολιθώματά τους ενώ βρέθηκαν σε όλη τη μεσοζωική εποχή, ποτέ δεν βρέθηκαν σε βραχώδη στρώματα της καινοζωικής εποχής. Αυτό υπονοεί ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν περίπου 64-66 εκατομμύρια χρόνια πριν, αλλά αυτό ήταν το μόνο που ξέραμε. Όμως τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει πολλές ιδέες για το πώς οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του τέλους της Κρητιδικής εποχής.

Μέχρι το 1980, είχαν κυκλοφορήσει λίγες ικανοποιητικές απαντήσεις πάνω στο μυστήριο της εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Τότε μια ομάδα επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ -- Luis και Walter Alvarez, Frank Asaro, και Helen Michel -- πρότεινε έναν εκπληκτικό και πειστικό μηχανισμό για την "εξαφάνιση Κ-Τ", που σημαίνει την εξαφάνιση των δεινοσαύρων στο όριο μεταξύ της κρητιδικής περιόδου (K) και της τριτογενούς περιόδου (T).  Η υπόθεση των Alvarez ενσωματώνει πολλούς διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς. Μεταξύ των άλλων πεδίων, αστροφυσική, αστρονομία, γεωλογία, παλαιοντολογία, οικολογία και γεωχημεία. Το μυστήριο αυτό επέσυρε όπως ήταν φυσικό εκτενή κάλυψη των ΜΜΕ κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 χρόνων. Αλλά μερικοί παλαιοντολόγοι έχουν χάσει από τότε το ενδιαφέρον για το ζήτημα, προτιμώντας να μελετούν για το πώς οι δεινόσαυροι ζούσαν παρά γιατί πέθαναν.

Μαζικές εξαφανίσεις στη Γη

Γιατί όμως να λέγεται μαζική εξαφάνιση; Το "μεγάλο θανατικό", όπως ονομάζεται μερικές φορές, είναι ένα παράδειγμα μιας μαζικής εξαφάνισης: ένα επεισόδιο στην εξελικτική ιστορία όπου περισσότερο από το 50% όλων των γνωστών ειδών που ζούσαν εκείνη την περίοδο εξαφανίστηκαν μέσα σε μια μικρή χρονική περίοδο (λιγότερο από, περίπου,  2 εκατομμύρια χρόνια).

Όμως αυτή εξαφάνιση Κ-Τ δεν ήταν και η μεγαλύτερη πάνω στη Γη. Η μεγαλύτερη ήταν η εξαφάνιση των περιόδων Πέρμιαν και Τριασικής. Σε αυτό το, προφανώς, καταστροφικό γεγονός, η ζωή στη Γη σχεδόν έσβησε -- κατ' εκτίμηση το 90% όλων των ειδών που ζούσαν εκείνη την περίοδο εξαφανίστηκε. Είμαστε αρκετά βέβαιοι ότι αυτή η εξαφάνιση οφειλόταν σε πολλές μεταβαλλόμενες παγκόσμιες περιβαλλοντικές συνθήκες εκείνη την περίοδο, αλλά αυτό το πρόβλημα ακόμη δεν λύθηκε. Το ζήτημα δεν έχει πάρει στα ΜΜΕ τις διαστάσεις που έλαβε η εξαφάνιση των δεινοσαύρων, αλλά και τότε μια άλλη γνωστή ομάδα μεταξύ άλλων, οι τριλωβίτες, εξαφανίστηκε τελείως.

Στην εξαφάνιση της περιόδου Κ-Τ, περίπου το 60% όλων των ειδών που ήταν παρόντα πριν την περίοδο αυτή, δεν φαίνεται να είναι παρόντα και μετά τη περίοδο Κ-Τ. Στην πραγματικότητα, οι δεινόσαυροι δεν ήταν μεταξύ του πιο πολυάριθμου συνόλου των θυμάτων - οι οργανισμοί που κτυπήθηκαν περισσότερο ήταν εκείνοι που βρίσκονταν στους ωκεανούς. Μεγάλες ομάδες οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων μερικών μελών των foraminifera, των εχινοδερμάτων, των μαλακίων, και του θαλάσσιου Diapsida, όλoι τους  καταστράφηκαν από το περίφημο γεγονός Κ-Τ. Ομοίως στη ξηρά, εκτός από τους δεινόσαυρους εξαφανίστηκαν και οι Πτερόσαυροι. Τα θηλαστικά και τα περισσότερα ερπετά, εκτός των δεινοσαύρων, φάνηκαν να είναι σχετικά απρόσβλητα. Τα φυτά υπέφεραν σε μεγάλο βαθμό, εκτός από τις φτέρες, οι οποίες παρουσιάζουν μια προφανή δραματική αύξηση σε ποικιλομορφία στο όριο Κ-Τ.

Η Γη πριν 65 εκατομμύρια χρόνια στα όρια της Κρητιδικής εποχής

Εν συνεχεία προτάθηκαν κι άλλες πολλές και διαφορετικές ιδέες σαν εξήγηση της εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Από σοβαρές έως αστείες. Σήμερα όμως δύο είναι πιθανές υποθέσεις. Η υπόθεση της σταδιακής απώλειας των βιότοπων (η βαθμιαία θεωρία) και η  υπόθεση της πρόσκρουσης με τη Γη ενός εξωγήινου αντικειμένου (η καταστροφική θεωρία).

Το 1996 βγήκε μία αστεία υπόθεση. Οι δεινόσαυροι πέθαναν από καρκίνο. Τον καρκίνο τον προξένησε ο βομβαρδισμός με νετρίνα από μια αστρική κατάρρευση (έκρηξη σουπερνόβα), πριν 65 εκατομμύρια χρόνια. Φυσικά τα νετρίνα δεν αφήνουν ίχνη κατά το πέρασμά τους, όχι μόνο από το σώμα ενός δεινόσαυρου αλλά και από ολόκληρη τη Γη. 

Μια άλλη δημοσιευμένη απίστευτη θεωρία, του 1999, αναφέρει ότι μια σύγκρουση με αστεροειδή ελευθέρωσε μεγάλες ποσότητες μεθανίου από το πυθμένα της θάλασσας. Το μεθάνιο πήρε φωτιά τότε από μια αστραπή και η ατμόσφαιρα έπιασε φωτιά, καίγοντας τους δεινόσαυρους. Διαβάστε εδώ αυτή την απίστευτη ιστορία.  

Το 1995 ένας Αμερικανός κλιματολόγος, ο Kerry Emanuel, του MIT ισχυρίστηκε ότι εμφανίστηκαν ισχυροί τυφώνες, μετά τη πτώση ενός μεγάλου αστεροειδή, που δημιούργησαν ανέμους ταχύτητας 300 m/sec. Αυτές οι θύελλες, θα μπορούσαν να ρίξουν τεράστια ποσά υδρατμών και σκόνης ψηλά στη στρατόσφαιρα,  αλλάζοντας το παγκόσμιο κλίμα και καταστρέφοντας το στρώμα του όζοντος.

Μια άλλη αστεία υπόθεση για την εξαφάνιση είναι ο ανταγωνισμός των θηλαστικών. Τα θηλαστικά όμως δεν βρίσκονταν σε άμεσο ανταγωνισμό με τους δεινοσαύρους, επειδή δεν καταλάμβαναν καθόλου τις ίδιες οικολογικές θέσεις. Εντούτοις, η υποθετική θεωρία λέει ότι έφαγαν τα αυγά των δεινοσαύρων. Γιατί όμως ενώ τα θηλαστικά είχαν εξουσιαστεί επί 150 εκατομμύρια χρόνια από τους δεινόσαυρους ξαφνικά  άρχισαν να τρώνε τα αυγά των δεινοσαύρων με τόση όρεξη για να τα σκοτώσουν όλα. Επιπλέον, διάφορα είδη δεινοσαύρων είναι τώρα γνωστά ότι φρόντιζαν τα αυγά τους.

Άλλη άποψη είναι ότι φταίει το γιγαντιαίο μέγεθός τους. Καθώς γίνονταν όλο και μεγαλύτεροι όσο εξελίσσονταν κάποια είδη δεινοσαύρων παρουσίασαν μια αύξηση του μεγέθους τους κατά 40% (φτάνοντας μέχρι τους 50 τόνους) μέσα σε λίγα σχετικά χρόνια. Αυτό δυσκόλεψε το ζευγάρωμα, ενώ γίνονταν όλο και πιο επιρρεπή στη δυσκολία αντιμετώπισης των κλιματολογικών αλλαγών. Αυτός θεωρείται ένας λόγος που άλλα είδη μικρότερου μεγέθους, όπως οι κροκόδειλοι και τα φίδια, επιβίωσαν εξελικτικά.

Ένα άλλο σενάριο αναφέρεται στην άποψη ότι ήταν ομοιόθερμοι. Ομοιόθερμα (ενδόθερμα) είναι τα ζώα των οποίων η θερμοκρασία ελέγχεται από εσωτερικούς μηχανισμούς και εξώθερμα από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Και ενώ οι δεινόσαυροι κατάγονταν από τα εξώθερμα ερπετά, είχαν ωστόσο ημιόρθια στάση και πολύ μεγάλη δραστηριότητα, μια κατάσταση που συνηγορεί περισσότερο υπέρ της ομοιοθερμικής τους κατάστασης, αν συγκριθεί με την αντίστοιχη μορφολογία και φυσιολογία των θηλαστικών.

Τα εξώθερμα ζώα έχουν άλλωστε πολύ μικρότερες ενεργειακές ανάγκες, καθώς μεταβολίζουν λιγότερη από τη λαμβάνουσα τροφή, σε σχέση με τα ενδόθερμα τα οποία έχουν υψηλότερους μεταβολικούς ρυθμούς και εσωτερική θερμοκρασία υψηλότερη του περιβάλλοντος. Σχετικές μελέτες ως προς την αναλογία «της βιομάζας θύματος προς θύτη», που πρέπει να είναι μεγαλύτερη για τα εξώθερμα, έδειξαν και εδώ στοιχεία υπέρ της ενδοθερμίας των δεινοσαύρων. Ανεξαρτήτως όμως από αυτό, επειδή ήταν σωματώδεις, η θερμοκρασία που θα παραγόταν από τις μεταβολικές τους δραστηριότητες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να ανεβάσει τη θερμοκρασία του σώματός τους, ακόμη και αν δεν υπήρχαν ειδικοί εσωτερικοί θερμορυθμιστικοί μηχανισμοί.

Αν λοιπόν οι δεινόσαυροι ήταν ενδόθερμοι, τότε κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα υπέρ των θηλαστικών τα οποία είχαν κάνει ήδη την εμφάνισή τους και θεωρήθηκαν ότι εκτόπισαν τους δεινοσαύρους με την «υποτιθέμενη» ανταγωνιστική ανωτερότητά τους ελαχιστοποιείται. Το επεισόδιο του Κρητιδικού βέβαια επέτρεψε την επιβίωση μικρών ζώων κάτω των 10 κιλών και τα θηλαστικά τότε ήταν ακόμη μικρότερα, αλλά φαίνεται πως έπρεπε να περιμένουν τον πλήρη αφανισμό των δεινοσαύρων για να κυριαρχήσουν. Κατόπιν των ποικίλων προαναφερθέντων απόψεων για το τέλος των δεινοσαύρων φαίνεται ότι η αιτία αφανισμού τους πρέπει να ήταν πολυπαραγοντική, με τον κάθε παράγοντα να παίζει προσθετικό ρόλο στην αποσταθεροποίηση της γενετικής δομής των πληθυσμών τους που οδήγησε τελικά στον άδοξο αφανισμό τους.

Πολλοί επιστήμονες δέχονται ότι εκείνη την εποχή εμφανίστηκαν τα αγγειόσπερμα, τα οποία δεν μπορούσαν να τα φάνε οι δεινόσαυροι και για αυτό εξαφανίστηκαν. Πράγματι τότε, στην εποχή Κ-Τ, εμφανίστηκαν τα αγγειόσπερμα. Αλλά τα απολιθώματα δείχνουν μια ταιριαστή συνεξέλιξη όλων των ειδών (φυτών και δεινοσαύρων).

Επίσης άλλοι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι είχαν εμφανιστεί τότε επιδημίες στους δεινόσαυρους που πέθαναν μαζικά. Ή ότι έφαγαν δηλητηριώδη μανιτάρια ή ότι δεν μπορούσαν να ζήσουν μαζί κλπ. Φυσικά είναι αστείες εξηγήσεις της μαζικής εξαφάνισης τους.

Η ουσία είναι όμως ότι η δυναστεία των δεινοσαύρων είχε φτάσει στο τέλος της. Μπορεί για διάφορους λόγους, μπορεί όμως και για έναν κυρίαρχο και μοναδικό ή για μικρό και ασήμαντο που στον κατάλληλο χρονισμό κατηύθυνε τη ζωή προς τον θάνατο.

Η βαθμιαία ή η θεωρία της μείωσης της στάθμης της θάλασσας.

Αυτή είναι η κύρια εναλλακτική λύση στην υπόθεση της σύγκρουσης. Δεν αποκλείει την ύπαρξη την πτώση ενός αστεροειδούς, αλλά η σύγκρουση θεωρείται ως ένα θανάσιμο πλήγμα σε ένα ήδη μειούμενο οικοσύστημα.

Τα σημεία αυτής της υπόθεσης είναι η βαθμιαία μείωση των ζώων, τόσο σε πληθυσμό όσο και στην ποικιλομορφία, στη ξηρά και στη θάλασσα. Προτείνει δε ότι η εξαφάνιση αυτών των ομάδων οφειλόταν στην κλιματική αλλαγή. Το κλίμα στο τέλος της Κρητιδικής εποχής έγινε πιο ψυχρό - και μια πτώση στο επίπεδο της θάλασσας αλλά και ηφαιστειακές εκρήξεις μείωσαν τον αριθμό των δεινοσαύρων όπως επίσης και τους θαλάσσιους ζωικούς πληθυσμούς.

Στην Κρητιδική εποχή έγινε μείωση της στάθμης της θάλασσας και αυτό το γνωρίζουμε πολύ καλά από διάφορα ανεξάρτητα γεωλογικά στοιχεία. Στις θάλασσες, η πτώση θα είχε στεγνώσει ένα μεγάλο μέρος του ηπειρωτικού τμήματος, σκοτώνοντας έτσι πολλά είδη ζωντανών οργανισμών. Στη ξηρά, η συνέπεια αυτής της πτώσης θα ήταν ένα πιο ηπειρωτικό κλίμα, με βαρύτερους χειμώνες. Το σκληρό κλίμα θα ήταν μοιραίο για τους δεινοσαύρους. Επιπλέον, οι παράκτιες πεδιάδες, όπου έζησαν πολλοί δεινόσαυροι, θα είχαν μειωθεί από την πτώση της στάθμης.

Ακόμα όμως το ακριβές σχέδιο της εξαφάνισης δεν είναι συμβατό με αυτήν την υπόθεση. Κατ' αρχάς, συχνά υποστηρίζεται ότι τα αρχεία των απολιθωμάτων παρουσιάζουν μια μείωση στην ποικιλομορφία των δεινοσαύρων στο τέλος της Κρητιδικής εποχής. Η κύρια θαλάσσια πτώση πραγματοποιήθηκε μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν από το τέλος της Κρητιδικής εποχής, σε μία εποχή που άκμαζαν πραγματικά οι δεινόσαυροι. Το επίγειο αρχείο των απολιθωμάτων στο τέλος -τέλος της Κρητιδικής εποχής είναι πάρα πολύ φτωχό για να μας πει εάν η εξαφάνιση ήταν ξαφνική ή αργή.

Δεύτερον, στη θάλασσα, μια πτώση των θαλασσών έχει επιπτώσεις περισσότερο στην πανίδα που ζούσε εκεί.

Τρίτον, το κρύο πρέπει να ήταν πολύ μεγάλο για να σκοτώσει τους δεινοσαύρους, ακόμη και στους τροπικούς κύκλους. Μάλιστα μερικοί δεινόσαυροι προσαρμόστηκαν για να ζήσουν μέσα στους πολικούς κύκλους. Τώρα μερικά άλλα είδη επέζησαν της κρίσης Κ-Τ, τα οποία ήταν πιο ευαίσθητα στο κρύο από τους δεινοσαύρους: κροκόδειλοι, χελώνες, βάτραχοι. Πραγματικά, οι δεινόσαυροι επέζησαν και σε άλλες περιόδους κρύου και θαλασσίων πτώσεων της στάθμης στη μακρά ιστορία των 150 εκατομμυρίων ετών τους, χωρίς να επηρεαστούν ιδιαίτερα.

Κατά συνέπεια, η πτώση της θάλασσας δεν φαίνεται να δικαιολογεί ακριβώς το σχέδιο της εξαφάνισης Κ-Τ.

Έρευνες του MacLeod,  του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο, τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι ομάδες μερικές ειδών δεν εμφάνισαν καμία αλλαγή. Άλλα είδη μειώθηκαν βαθμιαία και μόνο τα μονοκύτταρα θαλάσσια έμβια εμφάνισαν μια ξαφνική πτώση κατά την διάρκεια της σύγκρουσης με τον αστεροειδή, κατά τη διάρκεια της περιόδου Κ-Τ όπως λέγεται χαρακτηριστικά. Ο MacLeod ισχυρίζεται ότι υπάρχουν λίγα στοιχεία που δείχνουν μια καταστροφική μαζική εξαφάνιση.

Αντί αυτού, ισχυρίζεται, τα είδη εξαφανίστηκαν από διάφορες περιβαλλοντικές μεταβολές. Οι περισσότερες εξαφανίσεις προκλήθηκαν από μια πτώση του επιπέδου της θάλασσας κατά 100 μέτρα, και όταν ηφαιστειακές εκρήξεις στην Ινδία έριξαν συντρίμμια στην ατμόσφαιρα. Ενώ η πτώση του αστεροειδή στο Μεξικό, όπως λέει, σκότωσε μόνο μερικά περιπλανώμενα ζώα.

Οι αντίπαλοι αυτής της θεωρίας πιστεύουν ότι ο MacLeod δεν έλαβε υπόψη του το αρχείο των απολιθωμένων πετρωμάτων, στη Δυτική και Βόρεια Αμερική.

Από την άλλη, οι συνήγοροι της θεωρίας της πτώσης ενός αστεροειδή, φαίνονται ότι δεν συμφωνούν με τη θεωρία της ομάδας αυτής. Σύμφωνα με τον Charles Marshall, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η πτώση σκότωσε τους μισούς έως τα τρία τέταρτα των αμμωνιτών. Ειδών που έζησαν κατά μήκος της γαλλικής και ισπανικής ακτής προς το τέλος της κρητιδικής εποχής.

Η καταστροφική θεωρία

Α! Η σύγκρουση της Γης με αστεροειδή

Η θεωρία για μια σύγκρουση ενός αστεροειδή με τη Γη έχει, τελευταία, πάρει μεγάλη κάλυψη από το τύπο, επειδή είναι θεαματική. Φυσικά υπάρχουν καλές γεωφυσικές αποδείξεις για το περιστατικό μιας σύγκρουσης ενός αστεροειδούς με τη Γη στο τέλος της Κρητιδικής εποχής.

Αργιλικές περιοχές πλούσιες σε ορυκτό ιρίδιο, που είχε αποτεθεί στο τέλος της Κρητιδικής εποχής, έχουν βρεθεί σε πολλές θέσεις στον κόσμο. Όμως αυτό το μετάλλευμα είναι σπάνιο στη Γη και πιο κοινό στους μετεωρίτες. Έτσι η εύρεση του ιριδίου σε ορισμένες τοποθεσίες πάνω στη Γη συνηγορεί στην άποψη της πτώσης ενός μεγάλου αντικειμένου.

Προς τα τέλη της δεκαετίας του '70, η ομάδα του φυσικού στοιχειωδών σωματιδίων και βραβευμένου με Nobel Φυσικής το 1968, Luis Alvarez στο Berkeley, έθετε τα θεμέλια για τη θεωρία της μαζικής εξαφάνισης των δεινοσαύρων, λόγω σύγκρουσης με αστεροειδή, στη γεωλογική περίοδο Κ-Τ, ενώ συγχρόνως έμπαιναν και τα θεμέλια μιας άλλης άποψης. Εκείνης για τη δράση των ηφαιστείων και του φαινομένου του θερμοκηπίου από τον γεωλόγο Dewey McLean.

Η θεωρία του Alvarez ξεκίνησε από γεωλογικές μελέτες του γιου του, Walter Alvarez, σε περιοχές της Ιταλίας, όπου βρήκε ότι ένα στρώμα αργίλου περιείχε ιρίδιο, ένα στοιχείο που όπως αναφέραμε είναι σπάνιο στους βράχους του γήινου φλοιού. Επειδή μερικά εξωγήινα αντικείμενα είναι εμπλουτισμένα σε ιρίδιο, ο Luis Alvarez πρότεινε ότι ο άργιλος της εποχής Κ-Τ ήταν ραδιενεργός τέφρα σκόνης που παρήχθη από αστεροειδή,  που προσέκρουσε στη Γη πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, μια σκόνη που είχε κρύψει το φως του ήλιου, βυθίζοντας τη Γη στη μαυρίλα και το ψύχος (αυτό που κλήθηκε αργότερα "χειμώνας της σύγκρουσης"), και προκαλώντας έτσι τις γνωστές μαζικές εξαφανίσεις.

Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι οι δεινόσαυροι και μαζί με αυτούς το 60% περίπου των ειδών που υπήρχαν στη Γη, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, εξαφανίστηκαν ως αποτέλεσμα δραματικών κλιματικών αλλαγών στον πλανήτη.

Η άποψη αυτής της θεωρίας είναι ότι ένας γιγαντιαίος αστεροειδής, διαμέτρου περίπου 10 km, κινούμενος με 90.000 km/h κτύπησε τη Γη στο Νότιο άκρο της Βόρειας Αμερικής. Η πιθανή τοποθεσία που έπεσε είναι στη σημερινή χερσόνησο Yucatan, μια περιοχή που ήταν τότε μια ρηχή τροπική θάλασσα. Η πτώση έκανε ένα κρατήρα διαμέτρου 200 km, τον σημερινό κρατήρα Chicxulub.

Η ζημιά στη Βόρεια Αμερική είναι αναμφίβολη. Σύμφωνα με τα απολιθώματα, η ζωή έσβησε στο Κόλπο του Μεξικού ενώ τα δάση έπιασαν τρομακτική φωτιά και τέσσερα στα πέντε είδη φυτών εξαφανίστηκαν.

Οι φωτιές στο Μεξικό, που προκλήθηκαν από την πτώση του αστεροειδή, είχαν αντίκτυπο στο κλίμα σχεδόν όλης της Γης. Ανασηκώθηκε τότε σκόνη στην ατμόσφαιρα, που έκοψε το φως του ήλιου και προκάλεσε μια περίοδο δραματικής ψύξης.

Επιστήμονες θεωρούν ότι λόγω της υψηλής θερμοκρασίας από τη σύγκρουση εξατμίστηκαν βράχοι από γύψο, και αιωρήθηκαν στην ατμόσφαιρα σωματίδια θείου, προξενώντας μια ακόμη αφορμή για τον "πυρηνικό χειμώνα".  Ακόμη τα σωματίδια αυτά πέφτοντας στον ωκεανό σε μεγάλες ποσότητες, γρήγορα δημιούργησαν ένα όξινο περιβάλλον σκοτώνοντας θαλάσσια είδη, ενώ μετέφεραν τη μόλυνση γρήγορα και σε άλλες περιοχές της Γης.

Η μείωση τότε της ακτινοβολίας μαζί με τις υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες στο έδαφος εμπόδιζαν τη φωτοσύνθεση. Το τελικό αποτέλεσμα, φαίνεται, να είναι ότι πολλά είδη φυτών καταστράφηκαν.

Οι υπερασπιστές της θεωρίας της πτώσης του αστεροειδή πάνω στη Γη, υιοθετούν την άποψη ότι μερικές εξαφανίσεις  ήρθαν πριν από τον αστεροειδή. Θεωρούν ότι τότε είχε πλημμυρίσει τη γήινη ατμόσφαιρα μια κοσμική σκόνη και ότι θα μπορούσε να έχει αρχίσει η εξαφάνιση πολύ πριν από την πτώση του αστεροειδή.

Εκτός από το θάνατο των δεινοσαύρων, προκλήθηκε επίσης και ο θάνατος των πτεροσαύρων, διάφορων οικογενειών πουλιών και θηλαστικών καθώς επίσης και θαλασσίων ζώων, όπως είναι οι αμμωνίτες και οι πλεσιόσαυροι.

Οι ερευνητές Stephen Kortenkamp, πλανητικός επιστήμονας στο ίδρυμα Carnegie, και Stanley Dermott, του Πανεπιστημίου της Φλώριδας, θεωρούν ότι μεγάλα ποσά διαστημικής σκόνης, από συγκρούσεις αστεροειδών, θα μπορούσαν να έχουν αρχίσει μια παγκόσμια διαδικασία ψύξης που βαθμιαία εξαφάνισε τους δεινόσαυρους. Η ψύξη δημιουργήθηκε όταν η ηλιακή ακτινοβολία ανακλάστηκε από τα σωματίδια της σκόνης, που σκίαζαν τη Γη.

Αυτή η θεωρία μοιάζει με τον "πυρηνικό χειμώνα", κατά την οποία ένα βαρύ πέπλο σκόνης θα εμπόδιζε τόσο πολύ την ηλιακή ακτινοβολία που θα έπεφταν οι θερμοκρασίες, αναγκάζοντας τα στρώματα του πάγου να αυξηθούν και πολλά φυτά και ζώα να πεθάνουν.

Μάλιστα οι Kortenkamp και  Dermott, που χρησιμοποίησαν μοντέλα υπολογιστών, ισχυρίζονται ότι η μεγάλη συγκέντρωση της σκόνης προηγείται πάντα, μερικά εκατομμύρια χρόνια, μιας σημαντικής πτώσης ενός αστεροειδούς.

Αλλά ένας άλλος ειδικός στους δεινόσαυρους, ο David Fastovsky του Πανεπιστημίου του Rhode Island λέει ότι δεν υπάρχει απολύτως κανένα στοιχείο ότι η ποικιλομορφία των δεινοσαύρων μειώθηκε δραστικά πριν από την πτώση.

Β! Η θεωρία της έντονης ηφαιστειακής δράσης

Η θεωρία των ηφαιστείων είναι η κύρια ανταγωνιστική θεωρία προς τη θεωρία της σύγκρουσης με αστεροειδή, για την εξήγηση της εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Σύμφωνα με αυτή μια έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα άρχισε την ίδια εκείνη περίοδο, στο τέλος της Κρητιδικής εποχής, πριν 65 εκατομμύρια χρόνια και ταυτόχρονα με την εποχή που έγινε η σύγκρουση.

Ο γεωλόγος Dewey McLean, καθηγητής της Γεωλογίας σήμερα στο Virginia Polytechnic Institute, από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ερευνούσε την ίδια γεωλογική εποχή, την λεγόμενη Κ-Τ. Βρήκε λοιπόν, ότι την ίδια εποχή υπήρχε μια μεγάλη διατάραξη του κύκλου του άνθρακα. Παρομοίασε μάλιστα το φαινόμενο αυτό σαν το "φαινόμενο του θερμοκηπίου" του παρελθόντος. Συγχρόνως τότε ελευθερώθηκαν ποσότητες του στοιχείου ιριδίου στην επιφάνεια της Γης. Έτσι με τη θεωρία του McLean δεν απαιτείται η σύγκρουση με αστεροειδή.

Ο Dewey McLean, πρότεινε δηλαδή το 1981, ότι μια τεράστια πλημμύρα λάβας και βασαλτών, κάλυψε τότε ένα μεγάλο μέρος της σημερινής Ινδίας (Deccan). Το διοξείδιο του θείου που έφυγε από την υπερηφαιστειακή δραστηριότητα θα είχε δημιουργήσει την βλαβερή όξινη βροχή, ενώ μια αύξηση στο διοξείδιο του άνθρακα θα είχε προκαλέσει δραματική αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Άρα με αυτή την ηφαιστειακή δραστηριότητα έχουμε τεράστιες περιβαλλοντικές αλλαγές πάνω σε μια τεράστια περιοχή της Γης και μάλιστα όχι ψύξη αλλά αύξηση της θερμοκρασίας.

Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία το σημαντικότερο αίτιο για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη ήταν η τεράστια ποσότητα λάβας που ελευθερώθηκαν από τις ηφαιστειακές εκρήξεις, των οποίων το 70 - 90% έλαβε χώρα ακριβώς μέσα στο όριο μεταξύ του τέλους της Κρητιδικής γεωλογικής περιόδου και της αρχής της Τριτογενούς.

Ο γεωλόγος MacLean, που δεν έχει πειστεί από την θεωρία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων λόγω σύγκρουσης της Γης με αστεροειδή, ισχυρίζεται ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις αποτέλεσαν τον καθοριστικό παράγοντα, ενδεχομένως βέβαια σε συνεργασία με μια πληθώρα άλλων παραγόντων.

Έτσι, σύμφωνα με τον MacLean, αν είχε κτυπήσει τη Γη ένας τεράστιος αστεροειδής ή κομήτης στην εποχή Κ-Τ, τότε τα ηπειρωτικά τμήματα που περιβάλλουν τις ηπείρους πρέπει να είχαν σπάσει χαλαρά και να είχαν ρεύσει πάνω από τους ωκεάνιους πυθμένες ως μεγάλες καταθέσεις στην εποχή Κ-Τ. Το θαλάσσιο όμως γεωλογικό αρχείο δεν φαίνεται να περιέχει τέτοιες καταθέσεις παγκόσμιας κλίμακας.

Και συνεχίζει την εξήγησή του: "Οι θεωρητικοί της σύγκρουσης από καιρό έχουν υποστηρίξει ότι η πτώση του αστεροειδή προκάλεσε έναν "πυρηνικό χειμώνα" μικρής διάρκειας (δεκαετία) που, στη συνέχεια, προκάλεσε τις μαζικές εξαφανίσεις της περιόδου Κ-Τ. Άλλοι επιστήμονες, που στηρίζουν τη σύγκρουση, έχουν υποστηρίξει ότι η πτώση αντίθετα θα είχε προκαλέσει όχι ψύξη αλλά ένα φαινόμενο θερμοκηπίου μικρής διάρκειας (ένα αιώνα). Μια νέα εργασία όμως, του 1996, για τα αέρια SO3 , SO2 και CO2 που ελευθερώθηκαν μέσω της σύγκρουσης, δείχνει ότι οι "μικρές ποσότητες πτητικών ουσιών δεν θα μπορούσαν μόνες τους να ευθύνονται για τις δεδομένες εξαφανίσεις". 

Όμως οι αντίπαλοι του λένε ότι οι ποσότητες του ιριδίου που έφτασαν στην επιφάνεια της Γης από τα ηφαίστεια είναι μικρές.

Θα μπορέσουμε να μάθουμε ποτέ την αλήθεια;

Δυστυχώς ενώ και οι δύο αυτές οι υποθέσεις είναι εύλογες και μπορούν και οι δύο να εξηγήσουν πόσα ζώα εξαφανίστηκαν, καμιά τους δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί ορισμένα ζώα εξαφανίστηκαν τελείως ενώ άλλα επέζησαν. Γιατί οι δεινόσαυροι, που ζούσαν χωρίς προβλήματα, πέθαναν ενώ άλλα ζώα, που ξέρουμε ότι είναι περιβαλλοντικά ευαίσθητα, όπως οι βάτραχοι, επιζούν ακόμη;

Αν και συνήθως υποτίθεται ότι όλοι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν συγχρόνως σε όλο τον κόσμο, η αλήθεια είναι ότι έχουμε καλές αποδείξεις μόνο για τη Βόρεια Αμερική.

Σε άλλα μέρη του κόσμου είτε δεν υπάρχει κανένα γήινο ιστορικό αρχείο είτε εμείς δεν έχουμε αρκετά στοιχεία όπως στη Μογγολία. Είναι πιθανό ότι αν μελετούσαμε πιο εντατικά, όπως στην Κίνα, και σε άλλες χώρες εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ, θα είμαστε σε θέση να συλλέξουμε περισσότερα στοιχεία και να ενισχύσουμε έτσι την εικόνα που έχουμε για τον κόσμο στο τέλος της κρητιδικής περιόδου.