Ήλιος χωρίς κηλίδες Το 2008 είναι το έτος με τον πιο γυμνό ήλιο της διαστημικής εποχής

Πηγή: PhysOrg, 1 Οκτωβρίου 2008

Αστρονόμοι που παρατηρούν τις ηλιακές κηλίδες έχουν ανακοινώσει ότι το 2008 θα είναι το έτος χωρίς ορατές κηλίδες, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στα χρόνια της διαστημικής εποχής.  Ο ήλιος δεν είχε καμιά ορατή ηλιακή κηλίδα για 200 ημέρες αυτού του έτους. Την τελευταία χρονιά που ο ήλιος παρουσίασε τις λιγότερες κηλίδες ήταν το 1954, τρία χρόνια πριν από την πτήση του Σπούτνικ, όταν ο ήλιος δεν παρουσίαζε κηλίδες για 241 ημέρες. 

Μια 'πεντακάθαρη' ημέρα στον ήλιο (δεξιά)

"Ο αριθμός των ηλιακών κηλίδων είναι σε χαμηλό 50 ετών", λέει ο ηλιακός φυσικός David Hathaway της NASA. "Βιώνουμε ένα βαθύ ελάχιστο του ηλιακού κύκλου."

Το Παρατηρητήριο (SOHO) για την 27η Σεπτεμβρίου του 2008, είδε ένα ηλιακό δίσκο χωρίς καμιά ορατή ηλιακή κηλίδα. Για σύγκριση, κάτω είναι μια εικόνα που λήφθηκε από το SOHO επτά χρόνια νωρίτερα στις 27 Σεπτεμβρίου 2001, και είναι γεμάτη με κολοσσιαίες ηλιακές κηλίδες. Όπως είναι γνωστό ο αριθμός των κηλίδων μεταβάλλεται μέσα σε ένα 11-ετή ηλιακό κύκλο. Το 2001 ήταν μια χρονιά με το μέγιστο αριθμό ηλιακών κηλίδων, ηλιακές εκλάμψεις και γεωμαγνητικός καταιγίδες. Ενώ το 2008 ο 11-ετής κύκλος είναι στο αντίθετο άκρο, με ελάχιστη ηλιακή δραστηριότητα, μια ήσυχη στιγμή για τον ήλιο.

Εάν η ηλιακή δραστηριότητα συνεχίσει να βρίσκεται χαμηλά, τότε ο ήλιος κατά το 2008 θα μπορούσε να είναι 'πεντακάθαρος' για 290 ημέρες μέχρι το τέλος του Δεκεμβρίου, κι έτσι θα γίνει ο πιο καθαρός ήλιος της εκατονταετίας. 

Ο Hathaway προειδοποιεί ότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να ακούγεται πιο συναρπαστική από ό,τι είναι: "Ενώ το ηλιακό ελάχιστο του 2008 φαίνεται να είναι το πιο βαθύ των 54 τελευταίων χρόνων, εξακολουθεί να είναι μέτριο σε σχέση με το μακροχρόνιο και βαθύ ηλιακό ελάχιστο στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. 

"Αυτό μας δίνει την ευκαιρία να μελετήσουμε τον ήλιο χωρίς τις επιπλοκές των ηλιακών κηλίδων", λέει ο Dean Pesnell του Goddard. "Τώρα έχουμε το καλύτερο όργανο στην ιστορία για να κοιτάζουμε τον ήλιο. Υπάρχει ένας ολόκληρος στόλος διαστημικών οχημάτων που αφιερώνεται στην ηλιακή φυσική - SOHO, Hinode, ACE, STEREO και άλλα. Είμαστε υποχρεωμένοι να μαθαίνουμε νέα πράγματα κατά τη διάρκεια αυτού του μακροχρόνιου ηλιακού ελάχιστου. "

Για παράδειγμα προσφέρει ηλιοσεισμολογία: "Παρακολουθώντας την ηλιακή επιφάνεια που δονείται, οι ηλιοσεισμολόγοι μπορεί να εξερευνήσουν το εσωτερικό του άστρου μας σε μεγάλο βαθμό, με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούν τους σεισμούς οι γεωλόγοι για να ανακαλύψουν το εσωτερικό της Γης. Με τις ηλιακές κηλίδες έξω από το παιχνίδι θα αποκτήσουν μια καλύτερη εικόνα του Ήλιου για τους  υπεδάφιους ανέμους του Ήλιου, και το εσωτερικό μαγνητικό δυναμό. "

"Υπάρχει επίσης το θέμα της ηλιακής ακτινοβολίας," προσθέτει ο Pesnell. "Οι ερευνητές βλέπουν σήμερα τον ήλιο να βρίσκεται στα χαμηλά του. Η μεταβολή είναι μικρή, μόλις ένα κλάσμα του εκατοστού, αλλά σημαντική. Ερωτήσεις σχετικά με τις επιπτώσεις του πάνω στο κλίμα είναι φυσιολογικές αν ο ήλιος συνεχίζει να εξασθενεί"

Ο Pesnell είναι ένας επιστήμονας της NASA ειδικός για το νέο διαστημικό όχημα Δυναμικό Ηλιακό Παρατηρητήριο (SDO), εξοπλισμένα για τη μελέτη τόσο της ηλιακής ακτινοβολίας όσο και και των σεισμικών κυμάτων στον Ήλιο. Η κατασκευή του SDO είναι πλήρης, λέει, και έχει περάσει τις δοκιμές πριν από την εκτόξευση. "Είμαστε έτοιμοι για να πετάξει! Η ελάχιστη δραστηριότητα του Ήλιου είναι η κατάλληλη στιγμή για να φύγει."

Σύμφωνα επίσης με τη NASA, ο ηλιακός άνεμος εμφανίζει και ένα ελάχιστο της έντασής του ρεκόρ για τα τα τελευταία 50 έτη. Τα δεδομένα αυτά τα έχει συλλέξει το σκάφος Ulysses.

Όμως αυτό σημαίνει ότι η ηλιόσφαιρα αραιώνει και επιτρέπεται έτσι η είσοδος κοσμικών ακτινών στο εσωτερικό τού ηλιακού συστήματος. Κι αυτό γιατί μέχρι τώρα η ηλιόσφαιρα δρούσε σαν μια ασπίδα για το ηλιακό μας σύστημα, ενώ τώρα είναι εξασθενημένη.

Οι αστροναύτες που πιθανόν ταξιδέψουν με αποστολές στη Σελήνη και  Άρη θα είναι πιο εκτεθειμένοι στις κοσμικές ακτίνες. Ενώ στην αποστολή ISS το πρόβλημα είναι μικρότερο μιας και βρίσκεται αρκετά κοντά στην Γη. Όμως σίγουρα τα νέα συμπεράσματα επηρεάζουν τα σχέδια για τις μελλοντικές αποστολές και ειδικά αυτά της "επιστροφής στην Σελήνη".

Κλίμα και κηλίδες

Η απουσία των ηλιακών κηλίδων από τον Ήλιο έχει προκαλέσει ανησυχία και στους κλιματικούς επιστήμονες, αφού η παρουσία τους είναι συνδεδεμένη με το κλίμα στη Γη. Για παράδειγμα, η απουσία των κηλίδων συνδέεται με τη μείωση της θερμοκρασίας στον πλανήτη. Ερευνητές στην Αργεντινή υποστηρίζουν τώρα ότι ο αριθμός των βροχοπτώσεων συνδέεται με τον αριθμό των κηλίδων στον Ήλιο. Ως σήμερα δεν έχει βρεθεί ασφαλής μέθοδος καταμέτρησης σε βάθος χρόνου του αριθμού, της έντασης αλλά και των διακυμάνσεων των βροχοπτώσεων στον πλανήτη ώστε να γίνουν οι σχετικές συγκρίσεις με την ηλιακή δραστηριότητα και ειδικά με την παρουσία των κηλίδων.

Οι ερευνητές σκέφτηκαν να προσεγγίσουν το ζήτημα με έναν άλλο τρόπο. Αποφάσισαν να μελετήσουν τη ροή των υδάτων του ποταμού Παρανά που διαθέτει την τέταρτη μεγαλύτερη ροή υδάτων στον κόσμο. Επιπλέον το γεγονός ότι στον ποταμό κινούνται εμπορικά πλοία οδήγησε στη δημιουργία σταθμού που μετράει τη ροή των υδάτων εδώ και έναν αιώνα. Οι ερευνητές, έχοντας στα χέρια τους τις μετρήσεις της ροής του ποταμού σε βάθος χρόνου μιας εκατονταετίας, μπορούσαν να κάνουν συγκρίσεις με τα αντίστοιχα δεδομένα της ηλιακής δραστηριότητας. Διαπίστωσαν ότι η ροή των υδάτων ακολουθεί την παρουσία (ή απουσία) των ηλιακών κηλίδων. Κατέληξαν λοιπόν στο συμπέρασμα ότι όσο λιγότερες είναι οι κηλίδες (άρα και η ηλιακή δραστηριότητα) τόσο περισσότερο αυξάνονται οι βροχοπτώσεις στον πλανήτη.