Οι δακτύλιοι του Κρόνου μπορεί να είναι πιο παλιοί και μεγάλοι

Πηγή: Reuters, 22 Σεπτεμβρίου 2008

Οι εντυπωσιακοί δακτύλιοι του Κρόνου φαίνεται να είναι πολύ πιο μεγάλοι και παλιοί από όσο πίστευαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες, αναφέρουν αστρονόμοι του πανεπιστημίου Κολοράντο.

Οι μέχρι τώρα υπολογισμοί οφείλονταν στο γεγονός ότι οι δακτύλιοι αυτοί ήταν αρκετά φωτεινοί και καθαροί, και γι αυτό θεωρούσαμε ότι είναι πολύ νεαρότεροι από τον ίδιο τον πλανήτη, ίσως και 100 εκατομμυρίων ετών μόνο.

Οι νέοι υπολογισμοί έγιναν με τη βοήθεια ενός υπολογιστικού μοντέλου καθώς και με την βοήθεια δεδομένων από το διαστημόπλοιο Cassini, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη από το 2004. Έτσι, οι δακτύλιοι φαίνεται να έχουν ηλικία δισεκατομμυρίων ετών.

Το υπολογιστικό μοντέλο προσομοίωσε τις δυνάμεις βαρύτητας και τις συγκρούσεις σε ένα δείγμα 100.000 παγωμένων σωματιδίων σε έναν από τους δακτυλίους του Κρόνου και παρατήρησε ότι τα σωματίδια αντί να περιστρέφονται ομαλά γύρω από τον αέριο γίγαντα πλανήτη, τείνουν να ενώνονται και να σχηματίζουν πιο πυκνούς όγκους. Γι αυτό και τελικά η μάζα του υλικού στους δακτυλίους μπορεί να είναι μέχρι και τρεις φορές μεγαλύτερη.

Ταυτόχρονα τα σωματίδια δίνουν και μία άλλα ένδειξη, για την ηλικία των δακτυλίων. Κι αυτό γιατί ελαττώνονται από τις επαναλαμβανόμενες τροχιακές συγκρούσεις με την πάροδο του χρόνου και από τη σύγκρουση με μετεωρίτες. Οι δακτύλιοι του Κρόνου μπορεί να είναι και δισεκατομμυρίων ετών, σε σχέση με τη σημερινή αντίληψη που τα προσδιορίζει μόνο στα 100 εκατομμύρια χρόνια.

"Επειδή σχηματίζουν χαλαρά συσσωματώματα, οι προηγούμενες εκτιμήσεις για τη μάζα των δακτυλίων είναι λανθασμένες", δήλωσε ο Larry Esposito του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, επικεφαλής των ερευνητών. "Με περισσότερη μάζα μπορούν να είναι παλαιότεροι και ταυτόχρονα λαμπεροί", εξήγησε.

Δύο δε είναι οι κύριες υποθέσεις σχετικά με τον σχηματισμό των δακτυλίων. Η πρώτη λέει ότι σχηματίστηκαν ταυτόχρονα με τον πλανήτη, από τα απομεινάρια των υλικών που σχημάτισαν τον δεύτερο σε μέγεθος πλανήτη, τα οποία εγκλωβίστηκαν στο βαρυτικό πεδίο του αέριου γίγαντα. Η δεύτερη υπόθεση, που ενισχύεται με τα στοιχεία που στέλνει το διαστημόπλοιο Cassini, και θεωρεί ότι οι δακτύλιοι είναι υπολείμματα μεγάλων παγωμένων δορυφόρων (αρχαία φεγγάρια) του πλανήτη που με την πάροδο του χρόνου διαλύθηκαν σε μικρότερα κομμάτια.

Ο Larry Esposito λέει ότι ο Κρόνος δεν είναι ο μόνος πλανήτης που περιβάλλεται από δακτυλίους. Και οι άλλοι αέριοι γίγαντες πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος - ο Δίας, ο Ποσειδώνας, ο Ουρανός - έχουν ομοίως δακτυλίους, αν και λιγότερο θεαματικούς.

Η έρευνα παρουσιάστηκε στο ευρωπαϊκό Συνέδριο Πλανητικής Επιστήμης που πραγματοποιείται στο Μίνστερ της Γερμανίας.

Οι δακτύλιοι του Κρόνου παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά από τον Γαλιλαίο, ο οποίος, αδυνατώντας να εξηγήσει αυτό που παρατηρούσε, καθώς και το φαινόμενο της "εξαφάνισης" των δακτυλίων ανά περιόδους, θεώρησε ότι επρόκειτο για τρία σώματα.

Το φαινόμενο της "εξαφάνισης" εξήγησε το 1666 ο Ολλανδός αστρονόμος Christian Huygens, που εξήγησε ότι οι δακτύλιοι φαινόταν να εξαφανίζονται κάθε φορά που το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται συνέπιπτε με το επίπεδο της παρατήρησής τους από τη Γη. Ο Huygens ήταν επίσης ο πρώτος που εισήγαγε την υπόθεση πως οι δακτύλιοι δεν ήταν στερεά σώματα αλλά αποτελούνταν από μικρότερα σώματα σε περιστροφή γύρω από τον πλανήτη.

Οι δακτύλιοι του Κρόνου υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τους 1.000 και είναι κατανεμημένοι σε επτά ομάδες, που αρχίζοντας από την εσωτερική προς την εξωτερική περιοχή φέρουν τις ονομασίες D, C, Β, Α, F, Ε και G. Οι ομάδες αυτές χωρίζονται μεταξύ τους από διάκενα, που δεν είναι όμως κενά όπως παλιότερα νόμιζαν οι αστρονόμοι, αλλά γεμάτα από ύλη πολύ μικρής πυκνότητας, ενώ οι δακτύλιοι αποτελούνται από σωματίδια σκόνης, αλλά κυρίως από κομμάτια βράχων και κρυστάλλους υδάτινου πάγου, των οποίων τα μεγέθη κυμαίνονται από 10 εκατοστά έως 100 μέτρα. Το όλο αυτό σύστημα με τις ζώνες, τα διάκενα, αλλά και τα λεπτότατα αυλάκια που συνθέτουν την κάθε ζώνη παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με ένα δίσκο μουσικής του πικ απ.

Εκτός από τους δακτυλίους, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φυσικοί δορυφόροι του Κρόνου, που μαζί με τον πλανήτη αποτελούν ένα σύστημα σωμάτων που προσφέρεται για ενδιαφέρουσες μελέτες από την άποψη της ουράνιας μηχανικής.

Έχουν επιβεβαιωθεί 60 δορυφόροι διαφόρων μεγεθών (Ιούλιος 2007) σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο, 52 από τους οποίους έχουν λάβει ονόματα. Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι ο Τιτάνας που είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δορυφόρος στο Ηλιακό Σύστημα και ο μοναδικός με πυκνή ατμόσφαιρα (αποτελούμενη από υδρογονάνθρακες και άζωτο). Είναι μεγαλύτερος και από τον πλανήτη Ερμή.

Ονόματα μερικών από τους υπόλοιπους δορυφόρους είναι : Μίμας, Εγκέλαδος, Τηθύς, Διώνη, Ρέα, Υπερίων, Ιαπετός, Φοίβη, Ιανός, Επιμηθεύς, Ελένη, Τελεστώ, Καλυψώ, Άτλας, Προμηθέας, Πανδώρα, Πάνας, Μεθώνη, Παλλήνη, Πολυδεύκης.