Πέθανε ο φυσικός των μαύρων οπών John Wheeler

Πηγές: Δίκτυο, 14 Απριλίου 2008

Ο φυσικός John Wheeler, που είχε παίξει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας και αργότερα έδωσε το όνομα τους στις μαύρες τρύπες, πέθανε στην ηλικία των 96 ετών.

Ο Wheeler, καθηγητής για πολλά χρόνια στο πανεπιστήμιο του Princeton, πέθανε την Κυριακή 13 Απριλίου στο σπίτι του από πνευμονία.

Ο Wheeler ήταν από τις κολοσσιαίες φιγούρες στην επιστήμη όπως ο Αλβέρτος Αϊνστάιν και ο Niels Bohr, με τους οποίους ο Wheeler συνεργάστηκε στη δεκαετία του '30 και τη δεκαετία του '40.

"Για μένα, ήταν ο τελευταίος τιτάνας, ο μόνος ζωντανός σούπερ ήρωας της φυσικής που ζούσε ακόμα," είπε Max Tegmark του ΜΙΤ.

"Ως καθηγητής στα πανεπιστήμια του Princeton και του Ώστιν, ο Wheeler ενέπνευσε ολόκληρες γενεές σπουδαστών, για να μετασχηματίσει την περιέργειά τους σε επιστημονικές ανακαλύψεις," τόνισε.

Γεννημένος το 1911, ο Wheeler ήταν μόλις 21 ετών όταν τελείωσε την διδακτορική του διατριβή στη φυσική από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Στα μέσα της δεκαετίας του '30, ταξίδεψε στη Δανία για να μελετήσει επί ένα χρόνο μαζί με τον Bohr, που κέρδισε βραβείο Νόμπελ για την εργασία του πάνω στη φύση του ατόμου.

Στις αρχές του 1939, με τον πόλεμο να κάνει την εμφάνιση του στην Ευρώπη, ο Bohr έφθασε στην Αμερική προειδοποιώντας τους επιστήμονες ότι οι γερμανοί επιστήμονες είχαν σχάσει το άτομο του ουρανίου. Δουλεύοντας μαζί στο Princeton, οι Bohr και Wheeler έφτιαξαν μια θεωρία για το πώς δουλεύει η πυρηνική διάσπαση, δηλαδή πάνω στο πυρηνικό μοντέλο της υγρής σταγόνας.

Κατά τη διάρκεια του Β! παγκοσμίου πολέμου, ο Wheeler συμμετείχε στο περίφημο πρόγραμμα του Μανχάτταν για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αντίθετα από μερικούς συναδέλφους του που λυπήθηκαν για τον ρόλο που έπαιξαν στο πρόγραμμα Μανχάτταν, όταν έπεσαν οι βόμβες στην Ιαπωνία, ο Wheeler λυπήθηκε για το ότι η βόμβα δεν είχε ετοιμαστεί εγκαίρως ώστε να επιταχύνει το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη. 

Ο Wheeler βοήθησε αργότερα τον Edward Teller να αναπτύξει την ακόμα ισχυρότερη βόμβα υδρογόνου.

Το όνομα "μαύρη τρύπα" - για ένα άστρο που έχει καταρρεύσει και είναι τόσο πυκνό που ούτε το φως δεν θα μπορούσε να δραπετεύσει  - βγήκε από μια διάσκεψη το 1967. Ο Wheeler πρότεινε αυτό το όνομα όταν κάποιος άλλος επιστήμονας είχε προτείνει το δυσνόητο όνομα "άστρο που κατέρρευσε εντελώς βαρυτικά". Σε αυτόν οφείλεται και η έκφραση "οι μαύρες τρύπες δεν έχουν τρίχες" με την οποία περιέγραφε το γεγονός ότι μια μαύρη τρύπα χαρακτηρίζεται, κατά τρόπο μοναδικό, από την ποσότητα της μάζας της, την περιστροφή της και το ηλεκτρικό της φορτίο, όποιο και αν ήταν το υλικό από το οποίο δημιουργήθηκε. Δηλαδή, δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο μαύρες τρύπες αν έχουν ίδια μάζα, στροφορμή και φορτίο ανεξάρτητα από το υλικό που φτιάχτηκε.

Επίσης, συμμετείχε στην θεωρητική ανάπτυξη της σκουληκότρυπας και της προσπάθειας για μια ενοποιημένη θεωρία της φυσικής.

Στην αυτοβιογραφία του το 1998 με τίτλο "Geons, Black Holes & Quantum Foam: A Life in Physics", έγραψε ότι η μαύρη τρύπα "μας διδάσκει ότι το διάστημα μπορεί να τσαλακωθεί σαν ένα χαρτί σε ένα απειροελάχιστο σημείο, ότι ο χρόνος μπορεί να εξαφανιστεί σαν μια φλόγα που σβήνει, και ότι οι νόμοι της φυσικής που θεωρούμε σαν "ιεροί", σαν αμετάβλητοι δηλαδή, κάθε άλλο παρά τέτοιοι είναι."

Ο Αίνστάιν, ο Yukawa και ο Wheeler στο Princeton το1954

Στη δεκαετία του '50, διατύπωσε τη γεωμετροδυναμική (geometrodynamics), ένα πρόγραμμα της φυσικής και οντολογικής αναγωγής κάθε φυσικού φαινομένου, όπως είναι η βαρύτητα και ο ηλεκτρομαγνητισμός, στις γεωμετρικές ιδιότητες του κυρτού χωροχρόνου. Στοχεύοντας σε μία συστηματική ταυτοποίηση της ύλης με το διάστημα,  η γεωμετροδυναμική χαρακτηρίστηκε συχνά ως συνέχεια της φιλοσοφίας της φύσης, όπως την αντιλήφθηκαν οι Καρτέσιος και Σπινόζα. Η γεωμετροδυναμική, εντούτοις, απέτυχε να εξηγήσει μερικά σημαντικά φυσικά φαινόμενα, όπως η ύπαρξη φερμιονίων (ηλεκτρόνια, μιόνια, ταυ κ.λπ.), ή των βαρυτικών ανωμαλιών. Ο Wheeler γι αυτό εγκατέλειψε αυτήν την θεωρία σαν άκαρπη στις αρχές της δεκαετίας του '70.

Παρά τη μακρά και επιτυχημένη επιστημονική του διαδρομή, επέμενε ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του να διδάσκει Φυσική σε πρωτοετείς φοιτητές, με το επιχείρημα ότι «τα μυαλά των νέων ανθρώπων είναι τα πιο ενδιαφέροντα».

Μεταξύ των φοιτητών του στις αρχές της δεκαετίας του '40 ήταν ο μελλοντικός νικητής του Νόμπελ φυσικής Richard Feynman, ο Kip Thorne και ο Hugh Everett. Ομοίως, ο Δημήτρης Χριστοδούλου σε ηλικία 19 ετών πήρε το διδακτορικό του υπό την επίβλεψη του Wheeler στο Princeton.