Τα δέντρα δεν κατακρατούν πια το CΟ₂

Πηγή: New Scientist, Οκτώβριος 2007

Εδώ και πολύ καιρό υπήρχε η πεποίθηση ότι τα δάση είναι όχι μόνο απορροφητήρες, αλλά και αποθήκες του διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη μας, και γι αυτό έπρεπε να προφυλάσσουμε τα τροπικά δάση μας ώστε να συνεχίζουν παίζουν τον ρόλο του "πνεύμονα του πλανήτη". Αυτή η άποψη στηριζόταν σε μελέτες ήδη από το 1960 που έλεγαν ότι τα υψηλά επίπεδα του CΟ₂ επιτρέπουν στα τροπικά δάση να μεγαλώνουν γρηγορότερα, φυλακίζοντας τον πρόσθετο άνθρακα της ατμόσφαιρας στο ξύλο ή στο χώμα. Τα πειράματα αυτά είχαν γίνει μέσα σε ειδικούς θαλάμους που αποδείκνυαν ότι τα δέντρα μπορούσαν να αναπτυχθούν μέχρι και 40% γρηγορότερα από το κανονικό, εφόσον διοχετευόταν στο περιβάλλον τους διοξείδιο του άνθρακα. 

Το 1995 επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στη Βρετανία, υποστήριξαν ότι τα τροπικά δάση του Αμαζονίου είναι σε θέση να απορροφούν επίσης το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Οι συγκεκριμένοι επιστήμονες, για τις ανάγκες της έρευνάς τους, είχαν επικεντρώσει την προσοχή τους σε μια έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου στα δάση του Αμαζονίου.

Όπως ανέφεραν, είχαν παρατηρήσει ότι ο αέρας έμοιαζε να χάνει το διοξείδιο του άνθρακα όταν βρισκόταν πάνω από το δάσος. Είχαν μάλιστα υπολογίσει ότι η έκταση που μελετούσαν μπορούσε να κατακρατεί μέχρι και 100 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, ποσό ιδιαίτερα μεγάλο δηλαδή αν αναλογιστεί κανείς ότι η συνολική έκταση των δασών του Αμαζονίου είναι 6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Τώρα όμως νέες μετρήσεις από το Τροπικό Ερευνητικό Ίδρυμα Smithsonian (STRI) στο Κολοράντο, και από άλλες περιοχές σε όλο τον κόσμο προτείνει το ακριβώς αντίθετο. Τα δέντρα σε αυτές τις περιοχές αρχίζουν να μεγαλώνουν πιο αργά - ένα σημάδι ότι μπορούν ήδη να πάσχουν από την αλλαγή του κλίματος και μπορεί να μην είναι σε θέση να κλειδώσουν το αυξανόμενο CO2 μας τελικά.

"Μάλλον φαίνεται να είναι πολύ άσχημη εξέλιξη, "λέει η κλιματολόγος Rachel Warren από το πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας στη Βρετανία. 

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν Ελβετοί επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι τα δέντρα δεν φαίνεται να αυξάνονται γρηγορότερα όταν τους προσφέρεται επιπλέον ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα.

Η μελέτη τους έρχεται να ανατρέψει τη διαδεδομένη πεποίθηση πως η ανάπτυξη των δέντρων θα μπορούσε να αντισταθμίσει τις αυξανόμενες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα. Η μελέτη ενός μεγάλου κομματιού γης από φυλλοβόλα δέντρα σε δάσος κοντά στη Βασιλεία της Ελβετίας, που είχε ψεκαστεί για χρόνια με υπερβολικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, έδειξε ότι τα δέντρα δεν είχαν παρουσιάσει καμία τέτοια αύξηση στην ανάπτυξή τους.

"Μερικοί επιστήμονες και πολιτικοί προσκολλώνται στην ιδέα ότι το- πλούσιο σε διοξείδιο του άνθρακα- μέλλον μας, θα ευνοήσει το πρασίνισμα της Γης μας! Έφτασε ο καιρός να απογοητευθούν", αναφέρει ο Christian Körner, ένας βοτανολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και επικεφαλής της μελέτης.

Οι επιστήμονες προσπάθησαν να δημιουργήσουν σήμερα τις κλιματικές συνθήκες του αύριο. Έφτιαξαν με τεχνητό τρόπο συνθήκες διαρκώς κορεσμένες σε διοξείδιο του άνθρακα, σε ένα κομμάτι γης έκτασης 500 τετραγωνικών μέτρων. Αυτό το πέτυχαν με τον ψεκασμό καθαρού διοξειδίου του άνθρακα στο κορυφαίο φύλλωμα μιας σειράς από αναπτυσσόμενα φυλλοβόλα δέντρα.

Κάθε ημέρα κατά τη διάρκεια της εξάμηνης ετήσιας εποχής αύξησής τους, οι επιστήμονες, πέρα από τα βιομηχανικά απόβλητα, ψέκαζαν επιπλέον δύο τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην κορυφή του φυλλώματος. Δημιουργήθηκε έτσι εικονική ατμόσφαιρα που περιείχε περίπου 530 ppm (μέρη στο εκατομμύριο) διοξειδίου του άνθρακα, κατά προσέγγιση μιάμιση φορά περισσότερο από ό,τι υπάρχει σήμερα.

Όμως, έπειτα από τέσσερα χρόνια ερευνών, οι επιστήμονες δεν βρήκαν κανένα σημάδι ενίσχυσης της αύξησης της βιομάζας των μίσχων ή των φύλλων. Τα δέντρα είχαν απλά απορροφήσει τον πρόσθετο άνθρακα μέσω του σώματός τους, επαναπελευθερώνοντάς το γρήγορα μέσω της ρίζας και της κυτταρικής αναπνοής των μικροοργανισμών του εδάφους. Δεν παρατηρήθηκε κανένα αποτέλεσμα στην ανάπτυξη και τη φωτοσυνθετική διαδικασία των φυτών.

Μπορούν ακόμα και να εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, οι αυξανόμενες θερμοκρασίες θα μπορούσαν να αναγκάσουν τα τροπικά δάση να απελευθερώσουν ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και με αυτόν τον τρόπο να επιδεινώσουν τα αποτελέσματα της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας.

Η Deborah Clark >και ο σύζυγος της David του Πανεπιστημίου του Μισούρι και οι συνάδελφοί της, μέτρησαν την ετήσια ανάπτυξη έξι ειδών δέντρων (ένα σύνολο 166 δέντρων) σε ένα τροπικό δάσος παλιάς βλάστησης στην περιοχή La Selva της Κόστα Ρίκα, μεταξύ 1984 και 2000. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν επίσης στοιχεία από τους παγκόσμιους σταθμούς καταγραφής του κλίματος για να υπολογίσουν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα από τα τροπικά εδάφη κατά τη διάρκεια του ίδιου χρονικού διαστήματος. Και η ανάπτυξη των δέντρων και η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που ανταλλάσσεται μεταξύ τους μεταβλήθηκαν αρκετά στα 16 αυτά χρόνια και μάλιστα και τα δύο φαινόμενα συσχετίστηκαν με τη θερμοκρασία.

Για παράδειγμα βρήκαν ότι αν και ο ρυθμός αύξησης άλλαζε από χρόνο σε χρόνο, μεταξύ του 1984 και 2000 η ανάπτυξη ήταν σημαντικά πιο αργή στα ζεστά χρόνια, Και μάλιστα υπήρχε ένας ειδικός ισχυρός συσχετισμός με την ελάχιστη θερμοκρασία της νύχτας: όσο πιο ζεστά ήταν τα βράδια τόσο πιο αργή ήταν η ανάπτυξη. 

Επίσης, κατά τη διάρκεια των θερμότερων ετών - ιδιαίτερα στην περίοδο 1997-1998 που κατέρριψε όλα τα προηγούμενα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών εξαιτίας του φαινομένου του Ελ Νίνιο, τα δέντρα των τροπικών δασών γνώρισαν τη μικρότερη ανάπτυξη και απέβαλαν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα, όπως αναφέρει η έκθεση των επιστημόνων.

Δυστυχώς, τα δέντρα δεν μοιάζουν πλέον να είναι ένα ασφαλές στοίχημα για την εκκαθάριση των εκπομπών του διοξειδίου μας. Δεν σημαίνει φυσικά ότι δεν πρέπει να συντηρήσουμε τα τροπικά δάση, ή να μην τους επαναφυτέψουμε όπου αυτά καίγονται ή κόβονται. Ένα δάσος αποθηκεύει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα ακόμα και από ένα λιβάδι, μια έκταση με ανανά ή ένα πάρκιν, αλλά δεν πρέπει να περιμένετε αυτά τα δέντρα να κάνουν θαύματα.