Πριν από σχεδόν 800 εκατομμύρια χρόνια η Γη είχε γυρίσει σχεδόν
ανάποδα με τέτοια κλίση που η Αλάσκα θα βρισκόταν στον Ισημερινό. Αυτό προκύπτει
από έρευνα που πραγματοποίησαν αμερικανοί επιστήμονες του πανεπιστημίου
του Πρίνσετον και δείχνει τις δραματικές αλλαγές που συμβαίνουν συχνά στον
πλανήτη μας.
Φανταστείτε μια μετατόπιση στη Γη τόσο μεγάλη που θα μπορούσε
να αναγκάσει ολόκληρο τον πλανήτη μας να περιστραφεί κατά τέτοιον τρόπο
σε μερικά εκατομμύρια χρόνια, μέχρι που η Ανταρκτική να βρισκόταν στον ισημερινό.
Πρόκειται για το φαινόμενο της πλήρους πολικής περιπλάνησης,
μιας θεωρίας που είχε αναπτυχθεί και διατυπωθεί πριν από 140 χρόνια και
που πραγματευόταν τον τρόπο με τον οποίο η Γη θα επανακτούσε την ισορροπία
της, σε περίπτωση που αναπτυσσόταν ποτέ σε αυτήν μια μεγάλη και ανισομερής
κατανομή βάρους στο εσωτερικό ή στην επιφάνειά της.
Αυτό
το γράφημα παρουσιάζει την κλίση της Γης που μπορεί να εμφανιστεί εάν αναπτυχθεί
κάποτε στην Αρκτική μια δραματική δυσαναλογία στην κατανομή της μάζας του
πλανήτη. Σύμφωνα με τη θεωρία της πλήρους πολικής περιπλάνησης, ένα βαρύ
σημείο στην Αρκτική - που θα σχηματιζόταν, παραδείγματος χάριν, από μια
πολύ μεγάλη άνοδο ηφαιστειακού μάγματος - θα επαναπροσανατόλιζε τον
πλανήτη για μια περίοδο από 5 έως 20 εκατομμύριο έτη, έτσι ώστε το βαρύ
σημείο να βρισκόταν στον ισημερινό. Η δύναμη που θα ανάγκαζε το βαρύ σημείο
να μετατοπιστεί μακριά από τον άξονα της Γης προς τον ισημερινό, θα οφειλόταν
στην περιστροφή της Γης
Η έρευνα των επιστημόνων, που κατέληξε στο συμπέρασμα της πολικής
περιστροφής της Γης πριν 800 εκατομμύρια χρόνια, διεξήχθη με την ανάλυση
της μαγνητικής σύστασης αρχαίων ιζημάτων που βρέθηκαν στο μακρινό αρχιπέλαγος
του Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας.
"Αν καταφέρουμε να βρούμε και σε άλλες περιοχές της Γης στοιχεία
που να επιβεβαιώνουν τη θεωρία αυτή, θα αποκτήσουμε μια εμπεριστατωμένη
γνώση, σχετικά με την ανοχή του πλανήτη μας να υποβληθεί σε τόσο δραματικές
αλλαγές", διευκρινίζει ο γεωεπιστήμονας Adam Maloof του πανεπιστημίου του
Πρίνσετον.
Η αναστροφή της Γης που είχε σημειωθεί στο μακρινό παρελθόν είναι
πιθανότερο να έχει συμβεί όταν οι χερσαίες περιοχές της Γης ήταν κοντά μεταξύ
τους, σχηματίζοντας μία υπερήπειρο, κάτι το οποίο έχει συμβεί τουλάχιστον
δύο φορές στο μακρινό παρελθόν. Εντούτοις, δεν θα πρέπει να ανησυχούμε πως
κάποια τέτοια μεγάλη περιστροφή πρόκειται να συμβεί ξανά σύντομα, γιατί η
μάζα της Γης έχει μία αρκετά ισορροπημένη κατανομή σήμερα, διευκρίνισε ο Adam
Maloof.
Το φαινόμενο της πλήρους πολικής περιπλάνησης είναι διαφορετικό
από την πιο γνωστή ιδέα της "ηπειρωτικής κίνησης", που είναι η βαθμιαία μετακίνηση
των μεμονωμένων ηπείρων η μία σχετικά με μια άλλη πάνω στην επιφάνεια. Αντίθετα
η πλήρης πολική περιπλάνηση μπορεί να τοποθετήσει ολόκληρη το γήινο τμήμα
στην μια πλευρά του πλανήτη με ένα ρυθμό ίσως και αρκετά μέτρα κάθε έτος.
Ή κάπου 10 έως 100 φορές πιο γρήγορα από όσο οι ήπειροι παρασύρονται λόγω
της κίνησης των τεκτονικών λιθοσφαιρικών πλακών.
Αν και οι ίδιοι οι πόλοι θα έδειχναν ακόμα προς την ίδια
κατεύθυνση όσον αφορά το ηλιακό σύστημα, η διαδικασία αυτή θα μπορούσε πιθανά
να μετατοπίσει ολόκληρες ηπείρους από τους τροπικούς κύκλους προς την Αρκτική,
ή το αντίστροφο, μέσα σε μια σχετικά σύντομη γεωλογική περίοδο.
Ενώ η ιδέα ότι οι ήπειροι κινούνται αργά σε σχέση η μία ως προς
την άλλη είναι μια γνωστή έννοια, η πιο πάνω θεωρία ήταν γνωστή από τα μέσα
του 19ου αιώνα, αρκετές δεκαετίες προτού να προταθεί η ηπειρωτική μετατόπιση.
Αλλά όταν οι ήπειροι αποδείχθηκαν ότι κινούνται κάτω από την επίδραση της
κίνησης των τεκτονικών πλακών πιάτων κατά τη δεκαετία του '60, η θεωρία των
πλακών εξήγησε πολλές δυναμικές διαδικασίες πάνω στη γήινη επιφάνεια. Όμως
την πλήρη πολική περιπλάνηση δεν μπόρεσε να την εξηγήσει και έμεινε έτσι το
σκοτεινό σημείο των γεωεπιστημών.
"Οι πλανητικοί επιστήμονες μιλούν ακόμα και για πολική περιπλάνηση
σε άλλους κόσμους, όπως στον Άρη, όπου μια τεράστια συγκέντρωση ηφαιστειακού
βράχου, που λέγεται Tharsis, κάθεται πάνω στον Αρειανό ισημερινό", λέει ο
Maloof. "Αλλά επειδή η επιφάνεια της Γης συνεχώς αλλάζει καθώς οι ήπειροι
κινούνται και ο ωκεάνιος γήινος φλοιός γλιστράει ο ένας κάτω από τον άλλο,
είναι περισσότερο δύσκολο να βρεθούν στοιχείο για την περιστροφή του πλανήτη
μας πριν εκατοντάδες εκατομμύρια έτη, όπως πιθανώς έγινε στον Άρη όταν ήταν
ακόμα γεωλογικά ενεργός".
