Αποκαλύφθηκε ηφαιστειακή δραστηριότητα σαν συντριβάνι στον Εγκέλαδο

Πηγή: NewScientist, 29 Νοεμβρίου 2005

Το διαστημόπλοιο Cassini της NASA τράβηξε μοναδικές φωτογραφίες από δύο φεγγάρια του Κρόνου. Η πρώτη στενή προσέγγιση με το μεγάλο φεγγάρι Ρέα επισκιάστηκε από ένα στιγμιότυπο του φεγγαριού Εγκέλαδος, στο οποίο αποκαλύφθηκαν ενεργές ηφαιστειακές εκπομπές αερίων πάνω από την επιφάνειά του.

Σε ένα προηγούμενο, και πολύ πιο στενό πέρασμα από τον Εγκέλαδο, το Cassini ανίχνευσε ότι ο νότιος πόλος του φεγγαριού ανάβλυζε ατμούς, σαν ένα τεράστιο σιντριβάνι,  σε ένα ύψος εκατοντάδες χιλιομέτρων από την επιφάνεια του φεγγαριού και τροφοδοτώντας ο δαχτυλίδι Ε του Κρόνου - αλλά τώρα τελευταία συνέλαβε τις πρώτες εικόνες αυτής της δραστηριότητας. Οι εικόνες που ελήφθησαν παρουσιάζουν δηλαδή μια ροή λεπτών, παγωμένων μορίων τα οποία ανυψώνονται από το νότιο πόλο του δορυφόρου, κάτι που σημαίνει ότι προέρχονται από θερμές ζώνες στην περιοχή

Την Κυριακή, στις 27 Νοεμβρίου, το Cassini τοποθετήθηκε έτσι ώστε ο ήλιος να ήταν πίσω από το φεγγάρι, αναγκάζοντας τη μια πλευρά του Εγκέλαδου να φωτίζεται ως μια λεπτή ημισέληνος, με τις ηφαιστειακές εκτινάξεις να είναι φωτισμένα από πίσω. Σχεδόν όλη η επιφάνεια του Εγκέλαδου είναι σκοτεινή, ενώ ο τεράστιος πίδακας διακρίνεται να εκτείνεται από την περιφέρειά του.

Ο Εγκέλαδος είναι το τρίτο μόνο σώμα στο ηλιακό σύστημα μας που παρουσιάζει σημάδια ενεργού βουλκανισμού (είναι δηλαδή γεωλογικά ενεργός), εκτός από τη Γη και την Ιώ, το φεγγάρι του Δία. Αλλά σε αντίθεση με τη Γη και την Ιώ, που εμφανίζουν ηφαιστειακή δραστηριότητα με εκρήξεις λάβας, το μυστηριώδες ηφαίστειο στον παγωμένο Εγκέλαδο εκπέμπει υδρατμούς.

Ακόμα κι αν αυτή η ηφαιστειακή δραστηριότητα  είναι σχετικά ήρεμη, οι πλανητικοί επιστήμονες δεν μπορούν ακόμα να βρουν τι την καθοδηγεί, γνωρίζουν όμως ότι το ηφαίστειο βρίσκεται κοντά στο νότιο πόλο, σε μια περιοχή όπου το επιφανειακό στρώμα πάγου παρουσιάζει ρωγμές.

Μια από τις εξηγήσεις που προτείνουν οι επιστήμονες της αποστολής Cassini είναι ότι στην περιοχή αυτή ο επιφανειακός πάγος είναι αρκετά θερμός ώστε να εξαχνώνεται και να μετατρέπεται σε υδρατμό. Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι ο πυρήνας του δορυφόρου είναι αρκετά θερμός ώστε να λιώνει τον πάγο σε μεγάλο βάθος και να σπρώχνει το υγρό νερό στην επιφάνεια υπό πίεση.

Οι νέες εικόνες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξιχνίαση του μυστηρίου αν μετρηθεί η ταχύτητα που εκτοξεύονται οι υδρατμοί από τα ηφαίστεια του φεγγαριού.

Εικόνα της Ρέας

Μια ημέρα νωρίτερα, στις 26 Νοεμβρίου, το Κασσίνι πέταξε ακριβώς 500 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια τη Ρέας. Με μια διάμετρο 1500 χιλιομέτρων, η Ρέα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο φεγγάρι του Κρόνου. Από μια πρώτη ματιά στις ακατέργαστες εικόνες που λήφθηκαν, υπάρχουν λίγες εκπλήξεις - το τοπίο φαίνεται να είναι μια χέρσα περιοχή όπως φάνηκε και κατά τη διάρκεια των πιο απόμακρων πτήσεων πάνω από τη Ρέα. Το φεγγάρι αυτό χαρακτηρίζεται από κρατήρες διαμέτρου μέχρι 400 χιλιομέτρων. Αλλά μπορούν να έρθουν και νέες αποκαλύψεις από μια προσεκτικότερη ανάλυση των εικόνων.

Το διαστημόπλοιο τράβηξε από κοντά τον Tirawa, τον μεγαλύτερο κρατήρα τη Ρέας, μαζί με έναν άλλο δίδυμο κρατήρα. Μια δευτερεύουσα έκπληξη ήταν ότι κανένας από αυτούς τους δύο κρατήρες δεν έχει δακτυλίους γύρω από το κέντρο τους, που συνήθως δημιουργούν οι μεγάλες συγκρούσεις.

Οι ειδικοί λένε ότι και οι δύο λεκάνες εμφανίζονται να είναι το ίδιο παλαιές, και υποθέτουν ότι μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας δίδυμης σύγκρουσης.