Τα κύματα τέρατα που 'καταπίνουν' τα πλοία στους ωκεανούς πράγματι υπάρχουν

Πηγή: Reuters, Οκτώβριος 2005

Για πρώτη φορά οι επιστήμονες εξήγησαν με λεπτομέρειες το πώς δημιουργούνται ξαφνικά στη θάλασσα γιγάντια κύματα ύψους 35 μέτρων τα οποία μπορούν ξαφνικά να εμφανιστούν στη θάλασσα με τόση ισχύ που έχουν τη δύναμη να κόψουν κυριολεκτικά στη μέση τα πλοία που θα βρεθούν στον δρόμο τους.

Οι επιστήμονες που πραγματοποίησαν τη σχετική έρευνα προειδοποιούν ότι τέτοια κύματα δημιουργούνται πολύ συχνότερα στους ωκεανούς απ' όσο πιστεύαμε ως σήμερα.

Οι ναυτικοί ανέφεραν συχνά την ύπαρξη τέτοιων κυμάτων, αλλά πολλοί επιστήμονες δεν θεωρούσαν αξιόπιστες τις μαρτυρίες τους. Ωστόσο νέες έρευνες δείχνουν ότι όχι μόνο δημιουργούνται τέτοια κύματα, αλλά μπορούν να εμφανιστούν εντελώς ξαφνικά από το πουθενά ακόμη και σε μια ήρεμη θάλασσα, ενώ ακολούθως να εξαφανιστούν ύστερα από λίγα λεπτά. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα έντονο ενδιαφέρον για τη μελέτη του φαινομένου, που κατέστη δυνατή χάρη στις νέες υπερσύγχρονες τεχνολογίες - κινητά ραντάρ σε συνδυασμό με δορυφόρους οι οποίοι μπορούν να εντοπίζουν και να μελετούν τέτοια φαινόμενα και μάλιστα τη στιγμή που συμβαίνουν.

Ο καθηγητής Efim Pelinovsky του Ρωσικού Ιδρύματος Εφαρμοσμένης Φυσικής, που θεωρείται αυθεντία στο θέμα αυτό, υποστήριξε ότι τα κύματα αυτά είναι τόσο συνηθισμένα που οι ναυπηγοί πρέπει να τα λάβουν υπ' όψιν τους όταν σχεδιάζουν τα πλοία.

"Μπορούν να εμφανιστούν οπουδήποτε στους ωκεανούς και ακόμη και σε μια ήρεμη θάλασσα", λέει ο Pelinovsky. "Φαίνονται να υπάρχουν διάφορες αιτίες για τη δημιουργία τους, δεν είναι δηλαδή μόνο οι θύελλες."

Τα γιγαντιαία κύματα προκαλούνται από τον αέρα, τον καιρό και τα ρεύματα, ενώ διακρίνονται από τα τσουνάμι τα οποία δημιουργούνται από γεωλογικά γεγονότα, όπως είναι οι σεισμοί.  Οι επιστήμονες λένε ότι δημιουργούνται τεράστια κύματα που στη συνέχεια φτιάχνουν ένα θαλάσσιο κάθετο τείχος, ακόμα και 33 μέτρα σε ύψος.

Για τη μελέτη του ο Pelinovsky χρησιμοποίησε ένα δίκτυο ηλεκτρονικών σημαντήρων (σημαδούρες) που είναι τοποθετημένες στη Βόρεια Θάλασσα και καταγράφουν πληθώρα στοιχείων. Τα στοιχεία που συγκέντρωσαν οι σημαδούρες (άλλες βρέθηκαν συγκεντρωμένες πολλές μαζί, άλλες σε απόσταση χιλιάδων μιλίων η μία από την άλλη κτλ.) οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι δημιουργήθηκαν ξαφνικά γιγαντιαία κύματα η δράση των οποίων διήρκεσε από λίγα λεπτά ως και ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Η έρευνα έγινε στη Βόρεια Θάλασσα επειδή αποτελεί μία από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες λεωφόρους από την οποία περνούν πολλά πλοία, ενώ διαθέτει επίσης και μεγάλο αριθμό θαλασσίων σταθμών εξόρυξης πετρελαίου.

Οι εργαζόμενοι στην εξόρυξη του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας ξέρουν ήδη τον κίνδυνο. Το 1995 η νορβηγική εγκατάσταση γεώτρησης πετρελαίου Veslefrikk, έπαθε πολλές ζημιές από ένα γιγάντιο τέτοιο κύμα.

Παρά την εμπειρία από τέτοιες καταστροφές, οι επιστήμονες και οι ναυπηγοί συνέχισαν να θεωρούν μικρό τον κίνδυνο, επειδή οι μαθηματικές εξισώσεις τους έλεγαν ότι τα κύματα τέρατα θα μπορούσαν να συμβούν μόνο μια φορά κάθε λίγα χρόνια ή ακόμα και δεκαετίες. 

Κάτω από τέτοιες θεωρίες, οι ωκεανογράφοι υπέθεταν ότι τα μεγάλα κύματα ήταν απλά το προϊόν μικρών κυμάτων που έτρεχαν μαζί που συνδυάζονταν σε ένα μεγαλύτερο. Οι εξισώσεις έδειχναν ότι οι πιθανότητες για να παραχθούν τέτοια τεράστια, απότομα κύματα ήταν εξαιρετικά χαμηλές.

Ο Pelinovsky και άλλοι επιστήμονες πιστεύουν τώρα ότι αυτή η προσέγγιση ήταν πάρα πολύ απλοϊκή και αδιαφορεί για την χαοτική φύση των πραγματικών ωκεανών. Θεωρούν ότι διάφορα φαινόμενα μπορούν να συνδυαστούν για να δημιουργήσουν εξαιρετικά υψηλά και απότομα κύματα.

Οι θεωρίες τους πρόσφατα είχαν την ευκαιρία να δοκιμαστούν χάρις τις παρατηρήσεις των παγκόσμιων ωκεανών από δύο δορυφόρους. Έτσι,  χρησιμοποιώντας δύο δορυφόρους της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, τους ERS-1 και 2, οι οποίοι με τα υψηλής ευκρίνειας ραντάρ τους μπορούν να δώσουν ακριβείς εικόνες της μορφής της επιφάνειας της θάλασσας.

Σε παρατηρήσεις που κράτησαν τρεις εβδομάδες το 2001 οι ερευνητές βρήκαν περισσότερα από 10 μεμονωμένα γιγαντιαία κύματα υψηλότερα από 27 μέτρα. Δεδομένου ότι οι δορυφόροι παρατηρούν τυχαία τους ωκεανούς κι όχι συνεχώς, ο πραγματικός αριθμός τους ήταν πιθανά μεγαλύτερος.

Ο Δρ Wolfgang Rosenthal, επικεφαλής του προγράμματος MaxWave, που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, συνέλεξε επίσης στοιχεία όσον αφορά τα σκάφη που χτυπήθηκαν από τέτοια κύματα για την ίδια περίοδο που έγινε η δορυφορική έρευνα και βρήκαν ότι, σε δύο ταχύπλοα τουριστικά σκάφη κύματα ύψους 33 μέτρων συνέθλιψαν τα παράθυρα στη γέφυρα των πλοίων στο νότιο Ατλαντικό.

Το άλυτο αυτό Μυστηριακό Φαινόμενο θα μπορούσε να έχει βυθίσει πολλά λιγότερα τυχερά σκάφη", λέει ο Rosenthal. "Δύο μεγάλα σκάφη βυθίζονται κάθε εβδομάδα κατά μέσον όρο αλλά η αιτία δεν έχει μελετηθεί ποτέ με την ίδια λεπτομέρεια, που γίνεται σε μια πτώση αεροπλάνου. Αποδίδεται απλά στην κακοκαιρία".

Μεταξύ των πιο γνωστών απωλειών σκαφών ήταν αυτή του βρετανικού πλοίου μεταφοράς φορτίου MV Derbyshire, που εξαφανίστηκε αύτανδρο στην Ιαπωνία το 1980 με 44 ανθρώπους.

Οι ερευνητές προγραμματίζουν τώρα έναν άτλαντα των γιγαντιαίων κυμάτων, που θα δείχνει σε ποια σημεία των ωκεανών είναι πολύ πιθανόν να εμφανιστεί το φαινόμενο.

Ο Sir Robin Knox-Johnston, ο πρώτος ιστιοπλόος που έκανε μόνος το γύρο του κόσμου, τονίζει: "Αυτά τα κύματα εμφανίζονται συχνότερα από ότι νομίζει ο καθένας μας - εκτός από τους ναυτικούς που τα έχουν αντιμετωπίσει εδώ και 2.000 χρόνια".

Τα μεγαλύτερα κύματα που έχουν καταγραφεί

Ερευνητές δημοσίευσαν στο Geophysical Research Letters μια μελέτη για τα μεγαλύτερα κύματα που έχουν εντοπιστεί ποτέ στον ωκεανό, ύψους 29 μέτρων. Αυτά έχουν καταγραφεί από το βρετανικό ωκεανογραφικό σκάφος Discovery, που βρέθηκε στο μέσο μιας τρομακτικής θύελλας στις 8 Φεβρουαρίου 2000. Το πλοίο παγιδεύτηκε σε μια καταιγίδα 250 χιλιομέτρων δυτικά της Σκοτίας, σε μια θαλάσσια περιοχή γνωστή για τις τρικυμίες της. Η θύελλα αυτή δημιουργούσε κύματα άνω των 18 μέτρων, ενώ δύο από τα κύματα έφτασαν τα 29 μέτρα και είναι τα μεγαλύτερα που έχουν μετρηθεί ποτέ. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι ακραίες αυτές συνθήκες δημιουργήθηκαν από ένα φαινόμενο συντονισμού, κατά το οποίο ο άνεμος είχε την ίδια ταχύτητα με τα κύματα, αυτό σημαίνει ότι ο άνεμος μετέφερε συνεχώς ενέργεια στο κύμα.

Το Μάρτιο του 2001 ένα άλλο πλοίο, το επιβατηγό Celedonian Star, χτυπήθηκε στο Νότιο Ατλαντικό από κύμα ύψους περίπου 30 μέτρων, όμως μέχρι σήμερα τα κύματα αυτά θεωρούνταν σπάνιες ανωμαλίες, οι οποίες είχαν εντοπιστεί μεν από δορυφόρους δεν είχαν όμως καταγραφεί άμεσα από το επίπεδο της θάλασσας.