Το Spitzer βλέπει έκρηξη από το αστρικό κατάλοιπο Cassiopeia Α

Πηγή: JPL News, 10 Ιουνίου 2005

Το 1572 ο αστρονόμος Tycho Brahe επιβεβαίωσε τον υπερκαινοφανή (σουπερνόβα) που δημιούργησε το αστρικό κατάλοιπο Cassiopeia Α. Οτιδήποτε έμεινε από αυτήν την ισχυρή έκρηξη είναι ένα νέφος συντριμμιών που επεκτείνονται μακριά από ένα άστρο νετρονίων. Οι νέες εικόνες από το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA δείχνουν ότι αυτό το άστρο νετρονίων δεν έχει σταματήσει τη δράση ακόμα, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να έχει πυροδοτήσει μια έκρηξη ενέργειας πριν 50 χρόνια, φωτίζοντας τώρα το περιβάλλον υλικό. Αυτή η πρόσφατη δραστηριότητα μπορεί να σημάνει ότι το άστρο νετρονίων είναι πραγματικά ένα εξωτικό άστρο, ένα μάγναστρο, που δημιουργεί τακτικά εκρήξεις ακτίνων γάμμα.

Το κατάλοιπο της σουπερνόβα έκρηξης Cassiopeia A, βρίσκεται σε απόσταση 11.000 έτη φωτός και είναι το διαστελλόμενο λείψανο ενός άστρου που εξερράγη περίπου 300 χρόνια πριν. Από τη μελέτη της έκρηξης οι επιστήμονες ελπίζουν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα διάφορα στοιχεία που προέρχονται από την έκρηξη διασκορπίζονται στο Διάστημα.

Μια τεράστια φωτεινή ηχώ στον ουρανό από ένα ακανόνιστο νεκρό άστρο επισημάνθηκε από το διαστημικό  υπέρυθρο τηλεσκόπιο Spitzer της NASA.

Η έκπληξη βρίσκεται στο γεγονός ότι προέρχεται από την περιοχή Cassiopeia Α, το κατάλοιπο ενός άστρου που νέκρωσε με μια έκρηξη σουπερνόβα πριν 325 χρόνια, και δεν είναι ήρεμο. Αντίθετα, από αυτό το νεκρό άστρο εκπέμφθηκε ενέργεια τουλάχιστον μια φορά μόλις πριν 50 χρόνια.

"Νομίζαμε ότι τα αστρικά υπολείμματα μέσα στο Cassiopeia Α εξασθένιζαν μακριά", είπε ο Oliver Krause, από το πανεπιστήμιο της Αριζόνα στο Tucson. "Το Spitzer μας παρουσίασε ότι αυτό το άστρο, ένα από τα πιο καλά μελετημένα αντικείμενα στον ουρανό, ακόμα υποβάλλεται σε θανάσιμους σπασμούς πριν να φτάσει στην τελική του νεκρή κατάσταση".

Η υπέρυθρη ηχώ επισημαίνει το φως που ταξιδεύει μέσα στο σκονισμένο κέλυφος που περιβάλλει τη σουπερνόβα ή τα άστρα. Καθώς τα φωτεινά κύματα κινούνται προς τα έξω, θερμαίνουν την περιβάλλουσα σκόνη, αναγκάζοντας την να εκπέμψει υπέρυθρο φως. Η ηχώ από το Cassiopeia Α είναι η πρώτη που βεβαιώνεται γύρω από ένα νεκρό άστρο και η μεγαλύτερη που φάνηκε ποτέ. Ανακαλύφθηκε δε τυχαία κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής των οργάνων του Spitzer.

Το κατάλοιπο μιας έκρηξης σουπερνόβας, όπως είναι η Cassiopeia Α, αποτελείται από ένα εξωτερικό, λαμπυρίζων κέλυφος υλικού και έναν πυρήνα του παλιού άστρου, που μετατράπηκε σε άστρο νετρονίων. Τα άστρα νετρονίων συναντώνται σε διάφορες ποικιλίες, από έντονα ενεργά ως σιωπηλά. Τυπικά, ένα άστρο που έχει πεθάνει πρόσφατα θα συνεχίσει να δραστηριοποιείται. Συνεπώς, οι αστρονόμοι ήταν μπερδεμένοι όταν το άστρο, υπεύθυνο για την Cassiopeia Α, εμφανιζόταν να είναι σιωπηλό τόσο σύντομα μετά από το θάνατό του.

Η νέα υπέρυθρη ηχώ δείχνει ότι το άστρο νετρονίων Cassiopeia Α είναι ενεργό και μπορεί ακόμη και να είναι ένας εξωτικός τύπος, που ονομάζεται μάγναστρο (magnetar). Το μάγναστρο εκπέμπει στιγμιαία έντονη ακτινοβολία γάμμα. Το Spitzer μπορεί να συνέλαβε τη "διαπεραστική κραυγή" ενός τέτοιου άστρου υπό μορφή υπέρυθρου φωτός, που εκπέμπεται στο διάστημα λόγω θέρμανσης του περιβάλλοντος αερίου και σκόνης.

"Τα μάγναστρα είναι πολύ σπάνια και δύσκολο να μελετηθούν, ειδικά εάν δεν συνδέονται πλέον με τη θέση της προέλευσής τους. Εάν έχουμε αποκαλύψει πράγματι ένα τέτοιο άστρο, τότε θα είναι το μοναδικό για το οποίο ξέρουμε από ποιο είδος άστρου προήλθε και πότε", ανέφερε ο George Rieke του πανεπιστημίου της Αριζόνα.

Οι αστρονόμοι παρατήρησαν αυτή την υπέρυθρη ηχώ με διαφορά λίγων μηνών χρησιμοποιώντας το Spitzer αλλά και τα επίγεια τηλεσκόπια. Μια αναλυτική επιθεώρηση των εικόνων του Spitzer αποκάλυψε ότι έγινε μια έκρηξη από την περιοχή Cassiopeia Α περίπου το 1953.