Το χρηματιστήριο των αερίων ρύπων σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο

Από τους Financial Times, 29 Οκτωβρίου 2004

Το Πρωτόκολλο του Kιότο υιοθετήθηκε με πρωτοβουλία των Hνωμένων Eθνών το 1997 και επιδιώκει την επιβράδυνση του ρυθμού της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης της ποσότητας των αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα.

Οι εκπομπές αερίων όπως το μεθάνιο, το διοξείδιο του άνθρακα και το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οποία κατηγορούνται ότι συντελούν στην κλιματική αλλαγή, παράγονται από βιομηχανικές λειτουργίες όπως η καύση ορυκτών καυσίμων. Η συσσώρευση των αερίων αυτών στην ατμόσφαιρα παγιδεύει τη θερμότητα της Γης, όπως περίπου και ένα θερμοκήπιο. Το γεγονός αυτό πιστεύεται ότι προκαλεί αύξηση, όχι μόνον της θερμοκρασίας, αλλά και της συχνότητας εκδήλωσης φαινομένων όπως οι καταιγίδες, οι πλημμύρες και η ξηρασία.

Οι χώρες που έχουν κυρώσει το Πρωτόκολλο συμφωνούν να θέσουν έναν συγκεκριμένο στόχο για τις μελλοντικές εκπομπές τους και, συγκεκριμένα, μέχρι το 2012 να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές τους κάτω από το επίπεδο του 1990.

Όμως, το σημαντικότερο κομμάτι του Πρωτοκόλλου αφορά την υιοθέτηση ενός μηχανισμού βασισμένου στην αγορά, ο οποίος θα επιτρέψει στις χώρες και τις βιομηχανίες να μειώσουν τις εκπομπές τους, χωρίς να βασίζονται σε φόρους ή άλλες μεθόδους ελέγχου του κλάδου. Επιπλέον, προσφέρει στις εταιρείες ένα κίνητρο για να προχωρήσουν σε επενδύσεις σε μεθόδους μείωσης των εκπομπών άνθρακα. Η θεμελιώδης αρχή είναι η εξής: Για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε κλάδους που εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου θεσπίζεται ένα συγκεκριμένο όριο για τις εκπομπές. Οι εταιρείες που δεν υπερβαίνουν το αναλογούν όριο έχουν τη δυνατότητα να πωλούν το εναπομείναν μερίδιο με τη μορφή «πιστώσεων» εκπομπών στην αγορά.

Ήδη έχει ενεργοποιηθεί το σύστημα εμπορίας των αερίων ρύπων με στόχο να ενθαρρύνει της επιχειρήσεις να μειώσουν την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου τα οποία εκλύονται στην ατμόσφαιρα. Αυτή η ανταλλαγή ονομάζεται "μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης" και έχει περιληφθεί στο Πρωτόκολλο του Κιότο.  Με την Ευρωπαϊκή Ένωση να ετοιμάζεται να ξεκινήσει και το δικό της σύστημα εμπορίας εκπομπών άνθρακα τον Iανουάριο για τα κράτη-μέλη της, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός νέου κλάδου αγοράς εμπορευμάτων, ο οποίος είναι πιθανό να επηρεάσει την τιμή κάποιων άλλων εμπορευμάτων, όπως ο άνθρακας και τα μέταλλα.

Ένας μηχανισμός βασισμένος στην αγορά ενθαρρύνει, επίσης, την ανάπτυξη τεχνολογιών μείωσης του άνθρακα σε αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στους στόχους μείωσης των εκπομπών του Πρωτοκόλλου του Kιότο, αλλά προσφέρουν τη δυνατότητα μηχανισμών «καθαρής» ανάπτυξης, όπως συνέβη για παράδειγμα στην περίπτωση της συμφωνίας μεταξύ μιας καναδικής και μιας ιαπωνικής επιχείρησης ενέργειας και του χοιροτροφείου της Xιλής.

Για παράδειγμα φέτος το καλοκαίρι, η καναδική επιχείρηση ηλεκτρισμού Transalta και η ιαπωνική Tokyo Electric Power σύναψαν μία πρωτοποριακή συμφωνία με την Agrosuper, το μεγαλύτερο χοιροτροφείο της Xιλής. Η κοπριά από την εκτροφή των χοίρων προσφέρουν τη δυνατότητα στις εταιρείες παραγωγής ενέργειας παγκοσμίως να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να συμβάλουν στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής. Έτσι η Agrosuper χρησιμοποιεί μια καινοτόμο τεχνολογία για τη συλλογή και την απομάκρυνση του μεθανίου που παράγεται από τις 100.000 χοίρους τους οποίους εκτρέφει. Η συμφωνία που σύναψε με τις εν λόγω επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας αποτελεί και τη μεγαλύτερη συναλλαγή που έχει γίνει μέχρι στιγμής με βάση τις διατάξεις του Πρωτοκόλλου του Kιότο. Είναι ένα από τα πρώτα παραδείγματα ενεργοποίησης του λεγόμενου «μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης», ο οποίος σχεδιάστηκε στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Kιότο.

Το εμπόριο αυτό έχει ήδη αρχίσει σε μικρή κλίμακα από τις αρχές του τρέχοντος έτους και, ήδη, κάθε εβδομάδα οι εμπορευόμενες ποσότητες ανέρχονται σε 1 εκατ. τόνους. Μάλιστα, αναδύεται μία ολόκληρη βιομηχανία για την εξυπηρέτηση αυτού του κομματιού της αγοράς εμπορευμάτων, με χρηματιστηριακές εταιρείες, εταιρείες συμβούλων και τα τμήματα εμπορευμάτων των τραπεζών να συμμετέχουν ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό στο εμπόριο εκπομπών.

Το παράξενο αυτό εμπόριο έχει σαν στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων στις αναπτυσσόμενες χώρες και αποτελεί μέρος μίας παγκόσμιας προσπάθειας με κατεύθυνση την εμπορία αερίων ρύπων οι οποίοι ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου -την οποία πολλοί επιστήμονες και κυβερνήσεις θεωρούν ότι είναι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η οικολογική καταστροφή.

Ύστερα από αναβολές χρόνων, το ρωσικό κοινοβούλιο επικύρωσε το Πρωτόκολλο του Kιότο, προλειαίνοντας το έδαφος για την καθιέρωση ενός διεθνούς συστήματος εμπορίας ρύπων, σχεδιασμένου ώστε να συμβάλει στην επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Με την απόφαση αυτή του ρωσικού κοινοβουλίου ξεπεράστηκε και το τελευταίο σημαντικό εμπόδιο πριν από την έναρξη εφαρμογής του Πρωτοκόλλου από τους πρώτους μήνες του επόμενου έτους.

Ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου

Μία χώρα μπορεί να πετύχει τους στόχους που της ορίζει το Πρωτόκολλο είτε μειώνοντας τις εκπομπές της, είτε, εναλλακτικά, χρησιμοποιώντας παράλληλα και κάποιους από τους λεγόμενους “ευέλικτους μηχανισμούς” που διαθέτει το Πρωτόκολλο. Συνοπτικά, οι μηχανισμοί αυτοί είναι οι εξής τρεις:

	Διαπραγμάτευση δικαιωμάτων εκπομπών : Μία βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα που έχει μειώσει τις εκπομπές της πέραν των αρχικών στόχων που προβλέπει το Πρωτόκολλο, μπορεί να “πουλήσει” αυτή την επιπλέον μείωση σε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να πετύχει το στόχο της.
	Δημιουργία ενός “Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης” : Ο τελικός στόχος αυτού του μηχανισμού είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτύξουν καθαρές τεχνολογίες για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης παρέχει κίνητρα έτσι ώστε οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες να χρηματοδοτήσουν προγράμματα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι, μια βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα, αντί να μειώσει τις δικές της εκπομπές, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών σε κάποια φτωχότερη χώρα όπου η μείωση αυτή είναι ευκολότερη και φθηνότερη.
	Εφαρμογή προγραμμάτων από κοινού : Παρεμφερές εργαλείο με τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης. Σε αντίθεση όμως μ’ αυτόν αφορά όχι τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά μόνο εκείνες που έχουν δεσμευτεί σε μειώσεις μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο (όπως π.χ. οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης).