Η φυσική συναντά την αρχαιομετρία στην αρχαία Ελλάδα

Από PhysicsWeb, 4 Μαΐου 2004

Οι τεχνικές που βασίζονται στη φυσική διαδραματίζουν έναν όλο και περισσότερο σημαντικό ρόλο στην ανάλυση των αρχαιολογικών χειροποίητων αντικειμένων.

Στο 34ο συμπόσιο Αρχαιομετρίας που γίνεται αυτή την εβδομάδα στη Σαραγόσα της Ισπανίας, ο Μανώλης Πάντος και οι συνάδελφοι του στα Εργαστήρια Daresbury και Rutherford Appleton θα περιγράψουν πώς χρησιμοποιούν ακτίνες της ακτινοβολίας σύγχροτρον καθώς και νετρόνια για να εξετάσουν ένα χάλκινο κράνος από την αρχαία Ελλάδα. Οι μη καταστρεπτικές τεχνικές που υιοθετούνται από την ομάδα έχουν βοηθήσει ώστε να διευκρινίσουν την ασυνήθιστη ιστορία αυτού του αντικειμένου και θα μπορούσαν τώρα να την χρησιμοποιήσουν για να ερευνήσουν κι άλλα αρχαία χειροποίητα αντικείμενα.

Ο Pantos και οι συνάδελφοι του ανέλυσαν ένα κράνος για μάχη "κορινθιακού τύπου", που χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ. και εκτίθεται αυτήν την περίοδο στο μουσείο του Μάντσεστερ. Ο Alistair Jackson, ένας ιστορικός της τέχνης στο μουσείο, πρότεινε ότι το κράνος φτιάχτηκε σφυρηλατώντας ένα κομμάτι χαλκού -- μια τεχνική που ήταν τόσο αποδοτική που χρησιμοποιούταν ακόμα στην Ιταλία τον 15ο αιώνα -- αλλά επίσης υποψιάστηκε ότι το κομμάτι του κράνους που προστάτευε τη μύτη μπορεί να φτιάχτηκε πολύ πολύ αργότερα.

Για να διερευνήσουν αυτή την υπόθεση, ο Πάντος και οι συνάδελφοι του υπέβαλαν το κράνος σε ποικίλες τεχνικές -- επιφανειακή διάθλαση των ακτίνων-X, φθορισμός και υπέρυθρη φασματοσκοπία με ακτίνες-X -- χρησιμοποιώντας την Πηγή Ακτινοβολίας Σύγχροτρον (SRS) στο εργαστήριο Daresbury. Χρησιμοποίησαν επίσης τη πηγή νετρονίων ISIS στο Εργαστήριο Rutherford για να καθορίσουν τη μικροδομή των διαφορετικών τμημάτων του αντικειμένου. Τα νετρόνια είναι σε θέση να εξετάσουν τον όγκο του αντικειμένου, καθώς επίσης και την επιφάνεια.

"Έχουμε επιβεβαιώσει τις υποψίες του Alistair Jackson ότι η μύτη του κράνους πράγματι προστέθηκε αργότερα", τόνισε ο Πάντος. Σύμφωνα με την ομάδα, η προστατευτική μύτη χρονολογείται από τον 19ο αιώνα και προστέθηκε πιθανώς από το πρόσωπο που βρήκε το κράνος. Κατασκευάστηκε από ένα κράμα χαλκού - ψευδάργυρου (ορείχαλκος) ενώ το ίδιο το κράνος φτιάχτηκε από χαλκό και κασσίτερο (μπρούντζος).

Επιπλέον, οι πληροφορίες για τον προσανατολισμό των κρυστάλλων στο χαλκό, που δόθηκε από την ανάλυση της σύστασης με τα νετρόνια, υποστηρίζουν τη θεωρία του Jackson ότι το κράνος ήταν φτιαγμένο από ένα μονό κομμάτι κράματος.

"Θεωρούμε ότι αυτή η περίπτωση θα ενθαρρύνει τώρα κι άλλους ερευνητές και εφόρους αρχαιοτήτων στα μουσεία για να χρησιμοποιήσουν τη μέθοδο μας", λέει ο Πάντος. "Έχουμε τη δυνατότητα στα εργαστήρια SRS και ISIS να εξετάσουμε ολόκληρα αγάλματα, εάν έγιναν με μπρούντζο ή ακόμα και με μάρμαρο".