Το μεγάλο θανατικό
Η σύγκρουση της Γης με ένα αστεροειδή

Από σελίδα της NASA, 28 Ιανουαρίου 2002

Πριν 250 εκατομμύρια έτη, κάτι άγνωστο εξαφάνισε την περισσότερη ζωή στον πλανήτη μας. Τώρα οι επιστήμονες βρίσκουν θαμμένες τις ενδείξεις στο μυστήριο αυτό, μέσα σε μικροσκοπικές κάψες (φουλλερένια) γεμάτες κοσμικό αέριο.

Ήταν σχεδόν το τέλειο έγκλημα.

Δεξιά:   Η ζωή άκμαζε στη γη περίπου 250 εκατομμύρια έτη πριν, αλλά τότε, σε μια σύντομη γεωλογική περίοδο, σχεδόν όλα εξαφανίστηκαν. Αυτή η εικόνα είναι η εντύπωση ενός καλλιτέχνη ενός έλους στο Τέξας.

Κάποιος δράστης -- ή δράστες -- διέπραξαν δολοφονία σε μια κλίμακα μοναδική στην ιστορία του κόσμου. Άφησαν λίγες ενδείξεις μόνο για την ταυτότητά τους, και έθαψαν όλα τα στοιχεία κάτω από βαθειά στρώματα της γης.

Η περίπτωση αυτή ήταν άλυτη για χρόνια -- περίπου 250 εκατομμύρια έτη, από τότε που συνέβη το παραπάνω γεγονός.

Αλλά τώρα τα κομμάτια του πάζλ αρχίζουν να ενώνονται, χάρι σε μια ομάδα που χρηματοδοτείται από τη NASA, που έχουν βρεί τα "δακτυλικά αποτυπώματα" του δράστη, ή τουλάχιστον έναν από τους συνεργούς του εγκλήματος.

Το φοβερό γεγονός ήταν χαμένο στην αμνησία του χρόνου για αιώνες. Μόνο πρόσφατα οι παλαιοντολόγοι παρατήρησαν ένα βράχο, κάτω βαθειά στη Γη, που εμφανίζει σημάδια ενός αρχαίου κόσμου που ήταν γεμάτος με ζωή. Στα πιό πρόσφατα στρώματα όμως, ακριβώς επάνω από εκείνο το σημείο, τα σημάδια της ζωής όλα εξαφανίστηκαν .

Περίπου, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής πάνω στη Γη χάθηκε με μια συνοπτική διαδικασία, κατά προσέγγιση 250 εκατομμύρια έτη πριν. Οι επιστήμονες την ονομάζουν την περίοδο αυτή Εξαφάνιση Πέρμιας - Τριασσικής ή "μεγάλο θανατικό" -- για να μην την μπερδέψουν με την πιό γνωστή Κρητιδική-Τριτογενή εξαφάνιση, στην οποία σημειώθηκε το τέλος των δεινοσαύρων 65 εκατομμύρια έτη πριν. Οτιδήποτε όμως συνέβη κατά τη διάρκεια της Πέρμιας - Τριασσικής περιόδου ήταν πολύ χειρότερο: Κανένα κομμάτι της ζωής δεν έμεινε έξω από την ερήμωση. Δέντρα, φυτά, σαύρες, πρωτο-θηλαστικά, έντομα, ψάρια, μαλάκια, και μικρόβια --  σχεδόν όλα εξαφανίστηκαν. Κατά προσέγγιση τα 9 στα 10 θαλάσσια είδη και τα 7 από τα 10 είδη του εδάφους εξαφανίστηκαν. Η ζωή στον πλανήτη μας σχεδόν τερματίστηκε.

Οι επιστήμονες έχουν προτείνει πολλές πιθανές αιτίες για το μεγάλο θανατικό: δράση ηφαιστείων, μια κοντινή σουπερνόβα, περιβαλλοντικές αλλαγές που συνέβησαν κατά το σχηματισμό μιας υπερ-ηπείρου, ο καταστρεπτικός αντίκτυπος ενός μεγάλου αστεροειδή -- ή κάποιος συνδυασμός αυτών. Η δοκιμασία ποιά θεωρία είναι σωστή είναι δύσκολη. Το ίχνος του εγκλήματος έχει 'κρυώσει' κατά τη διάρκεια των τελευταίων 500 εκατομμυρίων ετών, και ένα μεγάλο μέρος των στοιχείων έχει καταστραφεί.

Αριστερά : Η γη λόγω της δράσης της λάβας από τα πιό βαθειά στρώματα της Γης, έπαθε μεγάλες καταστροφές κατά την διάρκεια αυτής της εξαφάνισης.

Υπάρχουν πολύ λίγοι βράχοι 250 εκατομμυρίων ετών που έχουν μείνει πάνω στη γη. Οι περισσότεροι βράχοι έχουν ανακυκλωθεί από την τεκτονική δραστηριότητα του πλανήτη μας.

Η επιστημονική ομάδα που χρηματοδοτήθηκε από τη NASA, έψαξε σε περιοχές στην Ουγγαρία, την Ιαπωνία και την Κίνα, όπου υπάρχουν ακόμα τέτοιοι βράχοι και μπορούν έτσι να παρατηρηθούν. Εκεί βρήκαν τα αποκαλυπτικά σημάδια μιας σύγκρουσης μεταξύ του πλανήτη μας και αστεροειδών  μήκους 6 έως 12 χλμ -- με άλλα λόγια, περίπου σαν το όρος Everest.

Πολλοί όμως παλαιοντολόγοι είναι δύσπιστοι από τη θεωρία ότι ένας αστεροειδής προκάλεσε αυτή την εξάλειψη. Οι πρώτες μελέτες του απολιθωμένου αρχείου έδειξαν ότι το θανατικό συνέβη βαθμιαία κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών -- δεν έγινε ξαφνικά όπως ένα άμεσο γεγονός. Αλλά δεδομένου ότι οι μέθοδοι των επιστημόνων, για την εξαφάνιση των ειδών έχουν βελτιωθεί, υπολογίζουν ότι η "διάρκειά" αυτού του γεγονότος, έχει ελαττωθεί από εκατομμύρια έτη σε, μεταξύ, 8.000 και 100.000 ετών. Που ισοδυναμεί με ένα άνοιγμα του ματιού μπροστά στις γεωλογικές περιόδους.

Η εξαφάνιση λοιπόν ήταν εξαιρετικά απότομη, λένε οι επιστήμονες. Και συμπληρώνουν "Η ζωή εξαφανίστηκε γρήγορα στην κλίμακα του γεωλογικού χρόνου, και πρέπει να συνέβη κάτι καταστροφικό για να γίνει αυτό".

Βαθιά μέσα στους βράχους της περιόδου Πέρμιας - Τριασσικής, η επιστημονική ομάδα βρήκε τα γνωστά φουλλερένια ή buckyballs, με ίχνη αερίου ηλίου και αργού που παγιδεύτηκε εκεί μέσα. Τα φουλλερένια κράτησαν έναν ασυνήθιστο αριθμό ατόμων ³He και ³⁶Ar   -- ισότοπα που είναι πιό κοινά στο διάστημα απ'ό,τι στη γη. Και πρέπει κάτι σαν ένας κομήτης ή αστεροειδής, να έχει φέρει τα αυτά φουλλερένια στον πλανήτη μας.

Δεξιά: Τα άτομα του άνθρακα σε ένα μόριο φουλλερενίου που τακτοποιούνται σε ένα σφαιρικό μοντέλο παρόμοιο με έναν γεωδεσιακό θόλο. (Οι γεωδεσιακοί θόλοι εφευρέθηκαν από τον αρχιτέκτονα Buckminster Fuller, γι'αυτό και το όνομα των μορίων). Αυτή η μορφή επιτρέπει στα φουλλερένια να παγιδέψουν τα αέρια εκεί μέσα.

Η ομάδα, που έχει επικεφαλής την Becker, είχε βρεί προηγουμένως τέτοια buckyballs που περικλείουν αέρια, σε στρώματα βράχου που συνδέθηκαν με δύο γνωστά γεγονότα αυτού του συμβάντος:  Το γεγονός που συνέβη 65 εκατομμύρια έτη πριν, στην Κρητιδική-Τριτογενή περίοδο και ένα κρατήρα από ένα συμβάν 1.8 δισεκατομμύρια έτη πριν στο Οντάριο του Καναδά. Βρήκαν επίσης φουλλερένια που περιέχουν παρόμοια αέρια σε μερικούς μετεωρίτες. Συνολικά, αυτές οι ενδείξεις δίνουν αναγκαστικά επιχειρήματα ότι ένας διαστημικός βράχος χτύπησε τη Γη κατά την διάρκεια του μεγάλου θανατικού.

Αλλά ήταν ο αστεροειδής ο δολοφόνος, ή μόνο ένας συνεργός της εξαφάνισης των ειδών;

Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι η ζωή πάλευε με τις δυσκολίες ήδη όταν ο υποθετικός διαστημικός βράχος έφθασε πάνω στη γη. Ο πλανήτης μας ήταν σε φάση σοβαρής ηφαιστειακής δραστηριότητας. Στην περιοχή της Σιβηρία, 1.5 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα λάβας χύθηκαν από μια τρομερή σχισμή στον φλοιό της Γης. Μια τέτοια έκρηξη θα είχε κάψει απέραντες εκτάσεις εδάφους, θα κάλυπτε την ατμόσφαιρα με σκόνη, και ελευθέρωσε αέρια του θερμοκηπίου, που αλλάζουν το κλίμα.

Ανωτέρω : Πως έμοιαζε ο κόσμος πριν 250 εκατομμύρια έτη.

Η παγκόσμια γεωγραφία άλλαξε επίσης τότε. Οι τεκτονικές πλάκες ώθησαν τις ηπείρους μαζί για να σχηματίσουν μαζί μια υπερ-ήπειρο την Πανγκαία και την Πανθάλασσα. Τα μοντέλα του καιρού και τα ωκεάνια ρεύματα μετατοπίστηκαν, πολλές ακτές και τα ρηχά θαλάσσια οικοσυστήματά τους εξαφανίστηκαν, οι στάθμες της θάλασσας έπεσαν.

"Εάν η ζωή βρίσκει ξαφνικά όλα αυτά τα πιό πάνω άσχημα πράγματα που συνέβησαν σε αυτήν", λέει η Becker, "και έπειτα την   χτυπάτε και με έναν βράχο στο μέγεθος του όρους Everest -- Ε, πράγματι αυτό, είναι κακή τύχη."

Ήταν το "έγκλημα" τότε μόνο ένα ατύχημα; Ίσως να ήταν έτσι. Εντούτοις, είναι σοφό να προσδιοριστούν οι ύποπτοι -- μια τρέχουσα διαδικασία -- προτού να συμβεί πάλι.

Τι συμβαίνει όταν ένας διαστημικός βράχος 6 έως 12 χλμ  χτυπά τη Γη; Αρχικά λόγω του αντίκτυπου θα εξαφάνιζε τα πάντα από μια μεγάλη περιοχή του πλανήτη, και θα τα σκότωνε  όλα στη διάβα του. Θα έρριχνε εκατομμύρια τόνων συντριμμιών κρύβοντας τον ήλιο, εμποδίζοντας έτσι τη φωτοσύνθεση που καθοδηγεί τα περισσότερα οικοσυστήματα. Η θερμότητα θα ελευθέρωνε μεγάλους όγκους του  CO₂ και SO₂   λόγω εξάτμισης των βράχων, και θα ανάφλεγε τα παγκόσμια δάση -- που θα ελευθέρωνε ακόμα περισσότερο   CO₂ και που που προκαλούν μακροπρόθεσμα παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Δεδομένου ότι τα ατμοσφαιρικά συντρίμμια πέφτουν αργά πάνω στην επιφάνεια, οι τοξικές ενώσεις δηλητηριάζουν ένα μεγάλο μέρος της όποιας ζωής που παρέμεινε.