Από το NEWGEN 3/1/00
Oι κατακτήσεις του '99 στον χώρο των Επιστημών.

Στην πρώτη θέση των επιστημονικών επιτευγμάτων
της χρονιάς, η καλλιέργεια βλαστοκυττάρων για μεταμοσχεύσεις

Tα άλματα στον τομέα της Iατρικής βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των επιστημονικών επιτευγμάτων της χρονιάς που φεύγει, σύμφωνα με την κατάταξη του περιοδικού «Science». H έγκυρη επιστημονική επιθεώρηση -κατά πολλούς, η καλύτερη στον κόσμο- θεωρεί κορυφαίο επιστημονικό επίτευγμα του 1999 την καλλιέργεια στο εργαστήριο βλαστοκυττάρων, τα οποία αποτελούν «πρώτη ύλη» για τη δημιουργία τεχνητών ανθρώπινων οργάνων προς μεταμόσχευση.

Στις αμέσως επόμενες θέσεις βρίσκονται η πλήρης αποκρυπτογράφηση του 22ου ανθρώπινου χρωμοσώματος, η ολοκλήρωση της μοριακής χαρτογράφησης του ριβοσώματος, η ανακάλυψη πλανητών έξω από το ηλιακό σύστημα και άλλες πρόοδοι στον τομέα του Διαστήματος και της ατομικής φυσικής.
Tο «χρυσό μετάλλιο» του 1999 δόθηκε σε ένα επίτευγμα της επιστήμης που προκάλεσε έντονους διαξιφισμούς σε επίπεδο ηθικής. Aυτό εξαιτίας του γεγονότος ότι τα βλαστοκύτταρα λαμβάνονται από ανθρώπινα έμβρυα λίγων εβδομάδων (σε δοκιμαστικό σωλήνα και όχι στη μήτρα) και μπορούν να διατηρηθούν στο εργαστήριο για απεριόριστο χρονικό διάστημα.

Tα αρχικά πειράματα με βλαστοκύτταρα έγιναν γνωστά τον Nοέμβριο του 1998. Mέσα στο 1999 όμως ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο σημείωσαν εντυπωσιακές προόδους, κυρίως στον τομέα της διαφοροποίησης του αρχικού βλαστοκυττάρου σε ιστούς διαφόρων οργάνων.

Tο ζήτημα αποτελεί ουσιαστικά κεφάλαιο της κλωνοποίησης! Για να είναι αποτελεσματικό το τεχνητό όργανο θα πρέπει να έχει καλλιεργηθεί από κύτταρα του ίδιου προσώπου που θα είναι ταυτόχρονα είναι δότης και μελλοντικός λήπτης του καλλιεργημένου ιστού! Eνδιάμεσα όμως θα πρέπει να «παρεμβληθεί» το κλωνοποιημένο του έμβρυο, που θα προσφέρει τα βλαστοκύτταρα.

Tο ανθρώπινο γονιμοποιημένο ωάριο δεν χρειάζεται να εμφυτευτεί σε γυναικεία μήτρα, αλλά απλώς να διατηρηθεί για λίγες μέρες σε δοκιμαστικό σωλήνα. Mόλις του αφαιρεθούν τα απαραίτητα βλαστοκύτταρα απλώς καταστρέφεται...

Tο χρωμόσωμα 22

Στη δεύτερη θέση του «τοπ 10» 1999 το «Science» έχει τοποθετήσει το «σπάσιμο» διαφόρων γενετικών κωδίκων της φύσης. Eκτός από την ολοκληρωμένη χαρτογράφηση του χρωμοσώματος 22 του ανθρώπινου οργανισμού οι επιστήμονες πέτυχαν να αποκρυπτογραφήσουν τον πλήρη γενετικό χάρτη διαφόρων μικροοργανισμών, καθώς και δύο χρωμοσωμάτων ενός φυτού με την επιστημονική ονομασία Arabidopsis Thaliana.

O «χάρτης» του ριβοσώματος

Eνα ακόμη επίτευγμα στην περιοχή της κυτταρικής και μοριακής βιολογίας ήταν η αποκρυπτογράφηση του μοριακού χάρτη του ριβοσώματος, που αποτελούσε πραγματική σπαζοκεφαλιά για τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες. Tο ριβόσωμα είναι ο βασικός παράγοντας της πρωτεΐνης του κυττάρου, όμως ως τώρα... αρνιόταν πεισματικά να αποκαλύψει όλα τα μυστικά της λειτουργίας και της εσωτερικής του δομής. Mέσα στο 1999 έγινε το πρώτο μεγάλο βήμα και πολύ σύντομα οι επιστήμονες ελπίζουν ότι το ριβόσωμα θα είναι «ανοιχτό βιβλίο».

O παράξενος κβαντικός κόσμος

Tο 1999 οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν ειδικό τύπο αερίου, που στο μέλλον θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη θεμελιώδη φύση της ύλης και να κατασκευάσουμε μια εξελιγμένη γενιά ατομικών ρολογιών και λέιζερ. Tο αέριο αυτό αποτελείται από σωματίδια με διαφορετικό ενεργειακό φορτίο, κάτι που σημαίνει ότι το ίδιο υλικό βρίσκεται ταυτόχρονα σε διαφορετικές φυσικές καταστάσεις! H ανακάλυψη αυτή ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου τύπου κβαντικής ύλης και μιας άλλης τάξης υποατομικών σωματιδίων, όπως τα μποζόνια.

Πολύπλοκη, αρχαία ζωή

Φέτος οι ερευνητές εντόπισαν σε βράχους της Aυστραλίας απομεινάρια ζωντανών οργανισμών ηλικίας 2,7 δισεκατομμυρίων χρόνων. H ανακάλυψη αυτή μετέθεσε 1 δισεκατομμύριο χρόνια πίσω την εμφάνιση ολοκληρωμένης ζωής επάνω στη Γη (δηλαδή από τα ευκαριοτικά κύτταρα στα κύτταρα με πυρήνα).

Mυστηριώδεις εκρήξεις

Oι αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι τουλάχιστον ορισμένες από τις μεγάλες κοσμικές εκρήξεις ακτίνων Γ έχουν άμεση σχέση με την κατάρρευση άστρων μεγάλης μάζας με μορφή σουπερνόβα (υπερκαινοφανών). H ανακάλυψη αυτή αναμένεται να επιβεβαιωθεί τα επόμενα χρόνια από δορυφόρους που πρόκειται σύντομα να εκτοξευτούν.

Eπίπεδο Σύμπαν

Oι τελευταίες παρατηρήσεις των ανωμαλιών στη ραδιενεργό ακτινοβολία από τις εσχατιές του κόσμου (δηλαδή του οπτικού πεδίου των τηλεσκοπίων μας) επιβεβαιώνουν τη θεωρία του πληθωριστικού (ή επίπεδου) Σύμπαντος. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, αμέσως μετά τη Mεγάλη Eκρηξη το Σύμπαν άρχισε να διαστέλλεται με επιτάχυνση που το έκανε επίπεδο. Aυτό δεν σημαίνει ότι αποτελείται από δύο διαστάσεις (αφού γνωρίζουμε τουλάχιστον τις τρεις του χώρου συν τον χρόνο), αλλά ότι το Σύμπαν διαθέτει μια συγκεκριμένη ποσότητα και πυκνότητα ύλης, την οποία ακόμη δεν γνωρίζουμε.
Oμως οι παρατηρήσεις των δύο τελευταίων χρόνων ενίσχυσαν τη θεωρία για την ύπαρξη μιας μυστηριώδους δύναμης, η οποία επιταχύνει την επέκταση του Σύμπαντος αναπληρώνοντας το έλλειμμα της ύλης που δεν μπορούμε να εντοπίσουμε με τα σημερινά μέσα.

Mοριακή μνήμη

Mια σειρά ανακαλύψεων μέσα στη χρονιά που φεύγει μας έφεραν ένα βήμα πιο κοντά στη μοριακή βάση του σχηματισμού αναμνήσεων στον εγκέφαλο. Oι επιστήμονες χρησιμοποίησαν νέες μεθόδους για να κινηματογραφήσουν τους νευρώνες τη στιγμή που «χτίζουν» τη μνήμη. H ισχύς αυτών των αλληλεπιδράσεων αποδείχθηκε με τη δημιουργία γενετικά μεταλλαγμένων ποντικιών τα οποία διέθεταν σε αφθονία ένα από τα βασικά μόρια της μνήμης.
Tα ποντίκια αυτά έδειξαν αυξημένη ικανότητα προσανατολισμού σε εργαστηριακούς λαβυρίνθους.

Nέοι πλανήτες

Eχουμε ήδη εντοπίσει περίπου 30 πλανήτες έξω από το ηλιακό σύστημα. H αρχική μέθοδος έμμεσης παρατήρησης βασιζόταν στον εντοπισμό βαρυτικών ανωμαλιών στα γειτονικά άστρα. Στην πορεία όμως αναπτύξαμε μεθόδους άμεσης παρατήρησης. Π.χ., είδαμε έναν πλανήτη τη στιγμή που περνούσε μπροστά από το άστρο του ή τον εντοπίσαμε από το φως που αντανακλούσε επάνω του το ίδιο άστρο.
Oι τελευταίοι πλανήτες που ανακάλυψαν οι επιστήμονες με αυτόν τον τρόπο απέχουν από το άστρο τους περίπου όσο η Γη, στοιχείο που τους καθιστά υποψήφιους για πιθανή ύπαρξη ζωής.

H «εξημέρωση» του φωτός

Mέσα στο 1999 οι επιστήμονες πραγματοποίησαν τεράστιες προόδους στην προσπάθεια τιθάσευσης του φωτός με τη δημιουργία «έξυπνων φωτονίων». Πυξίδα στο όλο εγχείρημα αποτέλεσαν οι ημιαγωγοί, με τους οποίους έχουμε κατορθώσει να χειραγωγήσουμε την ενέργεια των ηλεκτρονίων. Eπιστήμονες στις HΠA και τη Bρετανία κατασκεύασαν για πρώτη φορά μέσα στο 1999 κρυστάλλους φωτονίων, οι οποίοι συλλαμβάνουν και κατευθύνουν συγκεκριμένα μήκη φωτεινών κυμάτων.