Το διαστημικό παρατηρητήριο της γάμμα ακτινοβολίας  Compton της NASA υπό κατασκευή το 1987.

Ιστορικά στοιχεία για τον Compton

Το παρατηρητήριο Compton, που εγκαινιάστηκε στις 5 Απριλίου του 1991, πέθανε μετά από 51.658 πλήρης τροχιές γύρω από τη Γη.
To Compton ήταν το πρώτο μεγάλο διαστημικό παρατηρητήριο που έκανε συστηματικές παρατηρήσεις των πηγών της γάμμα ακτινοβολίας,μία αόρατη περιοχή του Η/Μ φάσματος. Στα εννιά χρόνια της ζωής του, άλλαξε το τρόπο που κοιτάζουμε το Σύμπαν είπε ο υπεύθυνος της NASA, Dr. Neil Gehrels.
Το διαστημικό σκάφος ανακάλυψε περισσότερες από 2.600 γάμμα πηγές και μας έδειξε τι συμβαίνει στο Σύμπαν.

Το Compton βοήθησε ιδιαίτερα τους επιστήμονεs κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του να μελετήσουν σημαντικά φαινόμενα της αστρονομίας, όπως τα κβάζαρ, τις μαύρες τρύπες και τους υπερκαινοφανείς αστέρες.

Η NASA οδηγήθηκε στην απόφαση να καταστραφεί το Compton μετά τη διαπίστωση ότι ένα από τα τρία γυροσκόπια του σκάφους δεν λειτουργεί καθόλου από τον περασμένο Δεκέμβριο 1999, τα οποία κρατούν το τηλεσκόπιο προσανατολισμένο στη σωστή κατεύθυνση.
Εάν ακόμη ένα γυροσκόπιο τεθεί εκτός λειτουργίας, δεν θα είναι δυνατόν να ελεγχθεί η πορεία του παρατηρητηρίου, κάτι το οποίο η διαστημική υπηρεσία των ΗΠΑ θέλει να αποφύγει.
Παρά το γεγονός ότι το τηλεσκόπιο μπορεί να λειτουργήσει και με τα εναπομείναντα δύο γυροσκόπια, οι υπεύθυνοι της NASA αποφάσισαν να το αφήσουν να πέσει, επειδή σε περίπτωση που καταστραφεί ακόμα ένα γυροσκόπιο δεν θα μπορούν πλέον να το ελέγξουν καθόλου. Σύμφωνα με τους ειδικούς της NASA, η πιθανότητα να καταστραφεί ένα ακόμα γυροσκόπιο τα επόμενα τρία χρόνια είναι 10%. Ωστόσο, θέλουν να δώσουν προτεραιότητα στην ασφάλεια, αν και το Compton είναι επιστημονικό όργανο ύψιστης χρησιμότητας και αξίας. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι δεν υπάρχουν άλλες επιλογές από την καταστροφή του τηλεσκοπίου, αφού δεν είναι πλέον δυνατόν να το οδηγήσουν σε υψηλότερη τροχιά ώστε να μπορέσει να παραμείνει εκεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Πάντως, αρκετοί επιστήμονες πιστεύουν ότι το Compton θα μπορούσε να συμβάλει σε σημαντικές επιστημονικές παρατηρήσεις στο μέλλον. Ο φυσικός Τζιν Ράιαν θεωρεί, μάλιστα, τραγωδία την απόφαση της NASA να τεθεί το Compton εκτός λειτουργίας και αγωνίζεται αποφασισμένος να το διασώσει. Ωστόσο, ο Εντ Βάιλερ, διευθυντικό στέλεχος της NASA, δήλωσε ότι προτεραιότητα έχει η ασφάλεια και ο έλεγχος της πορείας του παρατηρητηρίου.

Το παρατηρητήριο αυτό βοήθησε να ανακαλυφθεί νέος τύπος αντικειμένων που εκπέμπουν ακτίνες Γάμμα

Οι επιστήμονες από το Compton Gamma Ray Observatory ανακάλυψαν ότι οι μισές από τις μέχρι τώρα μη ταυτοποιημένες πηγές ακτίνων Γάμμα στο γαλαξία μας πρέπει να προέρχονται από έναν καινούριο τύπο ουράνιων αντικειμένων, όπως μετέδωσε το Science Daily στις 23-3-2000.
Ο υπεύθυνος της NASA, Dr. Neil Gehrels, δήλωσε ότι "πρόκειται για μυστηριώδη αντικείμενα, τα οποία δεν έχουμε δει μέχρι σήμερα. Δεν ξέρουμε περί τίνος πρόκειται, αλλά ξέρουμε ότι είναι παράξενα και σίγουρα υπάρχουν πολλά από αυτά". Δεν πρόκειται πάντως για "εκρήξεις" ακτίνων Γάμμα, επειδή στην περίπτωση αυτή το φως δεν έρχεται σαν φλας, αλλά τα αντικείμενα αυτά φέγγουν συνεχώς. Η συχνότητα βέβαια του φωτός που εκπέμπεται από αυτά τα αντικείμενα δεν είναι ορατή στο μάτι, αφού πρόκειται για ακτίνες Γάμμα, αλλά είναι ιδιαίτερα υψηλή. Πρόκειται για 170 από τις συνολικά 271 μη ταυτοποιημένες πηγές για τις οποίες οι επιστήμονες προσπαθούν από χρόνια να βρουν μία εξήγηση. Βρίσκονται κατά κύριο λόγο στη ζώνη Gould του γαλαξία μας και μπορεί να είναι μαύρες τρύπες που λειτουργούν ως επιταχυντές σωματιδίων, πολύ μεγάλης μάζας άστρα ή και περιστρεφόμενα μαγνητικά άστρα νετρονίων, τα λεγόμενα πάλσαρ, κατά τις ισχύουσες θεωρίες.

Δείτε και το σχετικό άρθρο Νέες πηγές ακτίνων γ στο Διάστημα