Ο σκεπτικιστής οικολόγος

Άρθρο, 25 Αυγούστου 2001

Ποιο είδος του κόσμου θα αφήσουμε στα παιδιά μας; Πιθανώς καθαρότερο, υγιέστερο από ό,τι τον κληρονομήσαμε, λέμε ο ακαδημαϊκός Bjorn Lomborg, συντάκτης του αμφισβητούμενου νέου βιβλίου The Skeptical Environmentalist (Ο Σκεπτικιστής Οικολόγος).
Ο συγγραφέας και πρώην μέλος της Greenpeace, υποστηρίζει στο βιβλίο του που έφερε αναταραχή, πως η ψευδοεπιστημονική κινδυνολογία των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των ΜΜΕ για την υποτιθέμενη κατάρρευση της οικολογικής ισορροπίας οδηγεί σε άσκοπες δαπάνες για το περιβάλλον, τη στιγμή που εκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται άμεση παροχή βοήθειας.

Οι απειλές

Το οικολογικό κίνημα, έχει διαμορφώσει τέσσερις μεγάλες οικολογικές απειλές.
1. Οι φυσικοί πόροι τείνουν να εξαντληθούν.
2. Ο πληθυσμός της Γης, συνεχώς αυξάνεται και ολοένα λιγώτερη τροφή μένει προς διάθεση.
3. Τα είδη εξαφανίζονται ολοένα και πιό γρήγορα, τα δάση αφανίζονται, τα αλιευτικά αποθέματα καταρρέουν.
4. Ο αέρας και τα ύδατα του πλανήτη ρυπαίνονται με επιταχυνόμενο ρυθμό.

Στο βιβλίο του όμως ο Bjorn Lomborg αντικρούει αυτούς τους φόβους, γιατί όπως γράφει είτε γίνονται λάθη στους υπολογισμούς είτε βλέπουμε τα πράγματα λανθασμένα. Και εξηγεί αναλυτικά τι συμβαίνει με τις ανωτέρω απειλές της ανθρωπότητας

1. Τα αποθέματα της ενέργειας αυξάνονται, αντί όπως κάποτε πίστευαν, ότι στην δεκαετία που ζούμε θα τελειώσουν τα αποθέματα του πετρελαίου. Με τον σημερινό ρυθμό κατανάλωσης, τα αποθέματα φτάνουν γιοα 150 χρόνια. Σπουδαίο είναι, αναφέρει, πως η ηλιακή ενέργεια φθηναίνει κατά 50% κάθε δεκαετία. Έτσι θα αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε πιό πολύ την ηλιακή ενέργεια.

2. Ομοίως σε παγκόσμια κλίμακα παράγονται περισσότερα τρόφιμα. Έτσι οι φόβοι που υπάρχαν ότι "η ανθρωπότητα θα γνωρίσει λιμούς τραγικών διαστάσεων" διαψεύτηκαν. Σύμφωνα με τους ειδικούς του ΟΗΕ, η αγροτική παραγωγή αυξήθηκε κατά 52% από το 1961 έως σήμερα, στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και η καθημερινή πρόσληψη θερμίδων, στις φτωχές χώρες, από 1.923 θερμίδες το 1961, αυξήθηκε σε 2.650 θερμίδες το 1998, με αναμενόμενες 3.020 το έτος 2030.
Επίσης ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού από 2% το χρόνο, έπεσε σήμερα στο 1.26% με πρόβλεψη σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ σε 0,46% το 2050.

3. Η απειλή κατά της βιοποικιλότητας είναι υπαρκτή αλλά ενέχει στοιχεία υπερβολής, υποστηρίζει στο βιβλίο του ο Lomborg. Πολλές από τις αρχικές εκτιμήσεις χρησιμοποιούσαν μοντέλα κλειστών βιοτόπων. Έτσι με απώλεια 90% του δάσους είχαμε 50% απώλεια ειδών. Έτσι, όπως τα τροπικά δάση αφανίζονταν, περιμέναμε 20.000 έως 100.000 είδη να εξαφανίζονται κάθε χρόνο.
Τα στοιχεία όμως δεν επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις. Σχεδόν το 88% του τροπικού δάσους της Βραζιλίας καταστράφηκε τον 19ο αιώνα, αλλά όταν αναλύθηκαν 291 είδη από την Διεθνή Ζωολογική Ενωση, κανένα δεν καταγράφηκε σαν εξαφανισμένο.

4. Και οι ισχυρισμοί για τη ρύπανση, είναι υπερβολικοί. Πολλές αναλύσεις δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώνεται, όταν μια κοινωνία πλουτίσει αρκετά ώστε να νοιάζεται για το περιβάλλον. Στο Λονδίνο η ατμοσφαιρική ρύπανση τον 19ο αιώνα, ήταν μεγαλύτερη από σήμερα. Αυτή η τάση υπάρχει,  αν θεωρήσουμε ότι θα ισχύσει το ίδιο και για τιs αναmυσσόμενεs χώρεs, που απλώs ακολουθούν mv ιστορία των βιομηχανικών και ms ανάπτυEήs τουs.

Τα στοιχεία, λοιπόν , αντικρούουν τουs φόβουs των οικολόγων . Οι σφυγμομετρήσειs, όμωs, ms κοινήs γνώμηs δείχνουν ότι πολλοί άνθρωποι - στιs πλούσιεs χώρεs, τουλάχιστον - έχουν την πεποίθηση ότι το επίπεδο του περιβάλλοντοs χειροτερεύει. Τέσσεριs είναι οι λόγοι που εξηγούν αυτή την απόκλιση της αντίληψηs από την πραγματικότητα.

Οι λανθασμένες αντιλήψεις

. Ο πρώτοs λόγοs είναι η στρέβλωση που ενυπάρχει στην επιστημονική έρευνα: τα περισσότερα ερευνητικά κονδύλια κατευθύνονται εκεί όπου υπάρχουν πολλά προβλήματα. Μπορεί να πρόκειται για σοφή πολιτική, δημιουργεί όμωs mv εντύπωση ότι τα προβλήματα είναι πολύ περισσότερα από όσο στην πραγματικότητα.

. Ο δεύτεροs λόγοs είναι ότι οι οικολογικέs ομάδεs χρειάζονται mν προσοχή των μέσων μαζικήs ενημέρωσηs. Χρειάζεται να προσελκύουν χρηματικούs πόρουs. Μπορεί να είναι ενδεχομένωs, ένας κατανοητόs λόγος, πάντωs, μερικέs φορέs υπερβάλλουν.
Για παράδειγμα, το 1997 , το Παγκόσμιο Ταμείο για m Φύση κυκλοφόρησε δελτίο Τύπου με τίτλο «Δύο τρίτα των δασών του πλανήm χάθηκαν για πάντα» . Η αλήθεια ήταν πλησιέστερα στο 20%.

. Ο τρίτοs λόγοs της σύyxuσηs είναι η στάση των ΜΜΕ. Είναι γνωστό πωs οι άνθρωποι σαφώs ενδιαφέρονται για τιs κακέs ειδήσειs, παρά για τιs καλέs. Οι εφημερίδεs και οι τηλεοράσειs σπεύδουν να δώσουν στο κοινό εκείνο που θέλει. Αυτό όμωs οδηγεί σε σοβαρέs στρεβλώσειs.

. Tέταρτοs παράγων είναι οι εσφαλμένεs προσωπικέs αντιλήψειs. Ανησυχούν πολλοί ότι η συνεχήs αύξηση των σκουπιδιών, που όλοι μαs πετάμε, θα οδηγήσει σε εξάντληση του χώρου για mv απόθεσή τουs.

Ο φόβοs, όμωs, για εν πολλοίs φανταστικά οικολογικά προβλήματα μπορεί να εκτρέψει την πολιτική ενεργητικότητα που χρειάζεται για να αντιμετωπισθούν τα πραγματικά προβλήματα, υποστηρίζει ο Lomborg.


Μπορεί η καταπολέμηση της πλανητικήs θέρμανσηs να είναι σωστή ενέργεια, αλλά το ερώτημα είναι μήπωs η θεραπεία αποβεί χειρότερη από την ασθένεια.

Οικονομικέs αναλύσειs έχουν δείξει ότι η ριζική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα είναι πολύ πιο δαπανηρή από την απορρόφηση του κόστουs προσαρμογήs στιs υψηλότερεs θερμοκρασίεs. Η επίδραση του Πρωτοκόλλου του Κιότο στο κλίμα θα είναι ελάχιστη, ακόμη και αν εφαρμοζόταν πλήρωs.
Μοντέλο του Τομ Ουίγκλεϊ, βασικού συντελεστή της Εκθεσns του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, δείχνει πωs η αναμενόμενη αύξηση 2,1 βαθμών Κελσίου μέχρι το 2100 θα μειωθεί σε 1,9 βαθμούs με την εφαρμογή του Πρωτόκολλου του Κιότου. 'Η, με άλλα λόγια, η αύξηση θερμοκρασίαs του 2094 θα αναβληθεί για το 2100.

Άλλο παράδειγμα είναι ο ισχυρισμός ότι η κατάργηση των φυτοφαρμάκων στην πρωτογενή παραγωγή θα έσωζε ανθρώπινες ζωές. "Τα παρασιτοκτόνα προκαλούν καρκίνο, αλλά σπάνια. Η εκτίμηση που έχω είναι περίπου 20 θάνατοι στις ΗΠΑ ετησίως. Είκοσι θάνατοι είναι κάτι που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Όμως, το κόστος μετράται σε δισεκατομμύρια δολάρια -50 έως 150 δισ. δολάρια ετησίως", αναφέρει ο ίδιος στο BBC.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο, η κατάργηση των παρασιτοκτόνων θα οδηγούσε σε αύξηση των τιμών των γεωργικών προϊόντων, με αποτέλεσμα η κατανάλωση στις ΗΠΑ να μειωθεί κατά 20%.
"Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να αποφύγει κανείς τον καρκίνο. Αν οι Αμερικανοί έτρωγαν 20% λιγότερο από αυτά, το κόστος θα ήταν 26.000 επιπλέον θάνατοι το χρόνο" αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δρ Λόμποργκ.

Μέτρα που πρέπει να ληφθούν

Έχοντας όμως μια λανθασμένη εκτίμηση των κινδύνων, πιθανόν σε λίγο να μαs οδηγήσει σε σφάλματα πολύ πιο δαπανηρά. Παράδειγμα να μην βάλουμε εγκατάσταση ελέγχου για τιs εκπομπέs βενζολίου στιs βιομnxανίες των ελαστικών.

Είναι δεδομένο ότι οι εκπομπέs διοξειδίου του άνθράκα δημιουργούν θέρμανση του πλανήτη. Οι καλύτερεs εκτιμήσειs είναι ότι η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2 έωs 3 βαθμούs Κελσίου στη διάρκεια του αιώνα μαs - πράγμα που θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, στον αναπτυσσόμενο κυρίωs κόσμο, συνολικού κόστουs 5.000 δισ. δολαρίων.

Και όμωs, το κόστοs του Κιότο που θα καθυστερήσει για έξι χρόνια την άνοδο της θερμοκρασίας θα είναι, για τιs ΗΠΑ και μόνο, μεγαλύτερο από το κόστοs λύσηs του σοβαρότερου προβλήματοs υγείαs του πλανήτη: την πρόσβαση όλων σε καθαρό πόσιμο νερό και αποχέτευση. Παρόμοια μέτρα θα προλάβαιναν 2.000.000 θανάτουs κάθε χρόνο, ενώ μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι θα γλίτωναν από βαριέs ασθένειεs.

Και αυτή είναι η καλύτερη περίπτωση. Γιατί, αν το Κιότο εφαρμοσθεί με ελλείψειs, το κόστοs του θα πλησιάσει το 1 τρισ. δολάρια, δηλαδή πάνω από το πενταπλάσιο του ύψουs δαπανών για παγκόσμια ύδρευση/αποχέτευση. Για λόγουs μιαs ακόμη σύγκρισηs, αs σημειωθεί ότι το συνολικό ύψοs ms βοήθειαs προs χώρεs του Τ ρίτου Κόσμου είναι 50 δισ. δολάρια το χρόνο .

Σε μια συνέντευξη του στο BBC, ο Δρ Λόμποργκ αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα που θα έχει το Πρωτόκολλο του Κιότο για το μετριασμό του φαινομένου του θερμοκηπίου. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από διεθνείς, αξιόπιστους οργανισμούς, εκτιμά ότι η εφαρμογή της συνθήκης θα κοστίσει περί τα τέσσερα τρισ. δολάρια, ενώ το μόνο όφελος που θα προκύψει είναι η καθυστέρηση της αύξησης της θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς Κελσίου για περίπου έξι χρόνια.

"Το να σώσεις μια ανθρώπινη ζωή με ιατρικά μέσα κοστίζει (κατά μέσο όρο) περίπου 19.000 δολάρια· το να προλάβεις το θάνατο ενός ανθρώπου από περιβαλλοντικούς κινδύνους απαιτεί επένδυση περίπου 4,2 εκ. δολαρίων" αναφέρει ο ίδιος στη συνέντευξη του.

Αποδεκτή "φρόνηση"

"Πρέπει να μιλήσω για τα γεγονότα όπως τα βλέπω, και αυτό θα σημάνει ότι θα υπάρξουν άνθρωποι που δεν θα συμφωνούν πολιτικά, με ποιό από αυτά που θα πρέπει να πω είναι σωστά  και πίο όχι. Ο πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος είναι, εάν οι επιστήμονες αρνούνται να πούνε ορισμένα πραγματικά στοιχεία, γιατί έτσι θα βοηθήσουν τον Αμερικανό πρόεδρο Bush. Έτσι δεν λένε τίποτα για αυτά τα ζητήματα για να αποφύγουν να δώσουν δικαιολογίες στον Bush.  Έτσι όμως δεν βοηθάτε την κοινωνία να λάβει τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις."