Ένα σήμα από τα αστέρια
Εισαγωγή στην έρευνα της εξωγήινης ζωής

Άρθρο, Ιούλιος 2002

Ήταν καλοκαίρι του 1967 και η Jocelyn Bell, μια ερευνητική σπουδάστρια στη ράδιο αστρονομία στο Κέιμπριτζ, δούλευε μέ ένα νέο ράδιο τηλεσκόπιο, ως τμήμα της διδακτορικής διατριβής της, ανιχνεύοντας τους ουρανούς για κβάζαρ ή για άλλα διαπλανητικά σήματα. Αλλά ενώ η έρευνα πήγαινε καλά, κάποιο ανεξήγητο σήμα εμφανίστηκε στα διαγράμματά της. Πρώτα, η Bell και ο καθηγητής της, Tony Hewish, σκέφτηκαν ότι το σήμα πρέπει να είναι κάποιο είδος γήινης ράδιο-παρεμβολής. Τέτοιες διαταραχές είναι κανονικές στη ράδιο αστρονομία. Αλλά όσο και να προσπάθησαν, η Bell και ο Hewish δεν μπορούσαν να αποβάλουν το σήμα. Αυτό φαινόταν να προέρχεται από κάπου στο Γαλαξία μας.

Αναλύοντας πιο πολύ το σήμα βρήκαν κάτι ακόμα πιο αξιοπρόσεκτο για το σήμα: ταλαντωνόταν σε ακριβή χρονικά τακτά  διαστήματα, 3 και 2/3 του ενός δευτερολέπτου. Ποια φυσική ραδιο πηγή στο γαλαξία θα έστελνε ένα τέτοιο σήμα με τέτοια ακρίβεια; Το 1967 κανένας δεν την ήξερε, και οι ερευνητές άρχισαν να υποψιάζονται ότι ενδεχομένως η πηγή δεν ήταν καθόλου φυσική. Θα μπορούσε να προερχόταν από μια μετάδοση από έναν αλλοδαπό πολιτισμό; Άρχισαν λοιπόν κοροϊδευτικά να ονομάζουν την πηγή ως "LGM" από τα αρχικά Little Green Men (Μικρά Πράσινα Άτομα). 

Καθώς διαδόθηκε αυτή  η ανακάλυψη, όλο και περισσότεροι αστρονόμοι άρχισαν να προσέρχονται στο παρατηρητήριο του Κέιμπριτζ. Για να ικανοποιήσει το αυξανόμενο ενδιαφέρον, η Jocelyn Bell έπρεπε να ξοδεύει όλο και περισσότερο χρόνο στην ανίχνευση του παράξενου σήματος και να ψάχνει για άλλες όμοιες πηγές. Μάλιστα δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένη, γιατί όπως έλεγε, κάποια ανόητα μικρά πράσινα άτομα επέλεξαν την κεραία της και τη συχνότητά της για να επικοινωνήσουν μαζί της!

Το σήμα των LGM τελικά δεν είχε καμία σχέση με εξωγήινους πολιτισμούς. Μέσα σε ένα έτος όμως ανιχνεύθηκαν διάφορα παρόμοια παλλόμενα αντικείμενα. Η πηγή τους, που έγινε γνωστή παντού, ήταν γρήγοροι περιστρεφόμενοι αστέρες  νετρονίων, οι οποίοι ονομάστηκαν γι' αυτό "pulsars." 

Τα ραδιενεργά αστέρια νετρονίων είναι όμως τοποθεσίες με πολύ μικρές ελπίδες επιτυχίας για όσους ψάχνουν για την εξωγήινη ευφυή ζωή. Εντούτοις, δεν εκπλήσσει καθόλου που για μια στιγμή, η Bell και ο Hewish εξέτασαν σοβαρά αυτή τη δυνατότητα να ήταν το σήμα τους μια μετάδοση από έναν εξωγήινο κόσμο. 

Η δεκαετία του '60, τελικά, ήταν η αρχή της "Διαστημικής Εποχής". Μόνο μια δεκαετία είχε περάσει από το Sputnik, με τους αστροναύτες και τους κοσμοναύτες που χάραζαν νέα μονοπάτια στο διάστημα, και ο κάθε ένας δοκίμαζε κάτι καινούργιο. Οι τηλεκατευθυνόμενες αποστολές προωθούνταν στους πλανήτες, και ο αγώνας δρόμου για το φεγγάρι ήταν έτοιμος να φθάσει στο αποκορύφωμά του. Η φαντασία του κόσμου διαποτίστηκε με τη διαστημική εξερεύνηση, με τηλεοπτικές σειρές όπως το "Star Trek" και " Lost in Space". 

Δεν εκπλήσσει λοιπόν που οι ράδιο αστρονόμοι έμελλε να αναρωτηθούν εάν τα σήματα που ανιχνεύθηκαν δημιουργούνταν από άτομα με αξιοπρόσεκτη νοημοσύνη.

Η σημαντικότερη, ίσως, αναζήτηση των εξωγήινων πολιτισμών άρχισε να γίνεται επιστημονικά αξιοσέβαστη. Χάρις σε ένα μικρό αλλά χρονικά αυξανόμενο μόνιμο προσωπικό επιστημόνων και μηχανικών, που αφιερώθηκαν στην έρευνα των ουρανών για ένα εξωγήινο σήμα, η συζήτηση για προηγμένους πολιτισμούς σε άλλους κόσμους δεν παρέμεινε πλέον απομονωμένη στην επιστημονική φαντασία. Η αναζήτηση της εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) μετατρεπόταν σε νόμιμη πια επιστημονική επιχείρηση, που χρησιμοποιούσε μεν τις πιο προηγμένες διαθέσιμες τεχνολογίες αλλά και που υποστηρίχθηκε δε από μερικούς από τους σημαντικότερους αστρονόμους στον κόσμο.

Όταν η Bell  και ο Hewish μελέτησαν το σήμα της πηγή τους, αυτοί δεν έπρεπε να κοιτάξουν μακριά: στο ίδιο το πεδίο της ραδιο αστρονομίας τους, η SETI ήδη είχε μια σημαντική και αυξανόμενη παρουσία. Θα έπρεπε να μην εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι νόμιζαν ότι έπεσαν πάνω σε εξωγήινα σήματα, από την στιγμή που σημαντικοί αστρονόμοι έψαχναν φλογερά για αυτά.

Πώς ήρθε όμως αυτός ο μετασχηματισμός; Πώς η ουσία της επιστημονικής φαντασίας έγινε το αντικείμενο της πραγματικής "σκληρής" επιστήμης;